Gereç ve Yöntem: Düztabanlık şikayetiyle polikliniğe başvuran 7-14 yaşları arasında 12 erkek, 15 kız olmak üzere toplam 27 çocuk geriye dönük olarak değerlendirildi. Tüm çocukların boy ve ağırlıkları kaydedildi. Ayağın yüklü ve yüksüz çekilen lateral radyografileri üzerinde kalkaneuszemin, talus-zemin, talometatarsal ve lateral talokalkaneal açıları ölçüldü. İstatistiksel analizde Wilcoxon testi kullanıldı.

Bulgular: Ayağın yüklü radyografilerinde ölçülen kalkaneus-zemin açısı, talus-zemin açısı ve lateral talokalkaneal açı, yüksüzlere göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde düşük bulundu (P<0.001). Talometatarsal açı değerlerinde ise istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunamadı (P>0.05).

Sonuç: Gerek yüklü gerekse yüksüz radyografilerde, talometatarsal açı tanıda belirleyici bir ölçüm iken, kalkaneus-zemin açısı, talus-zemin açısı ve lateral talokalkaneal açı sadece yüklü grafilerde tanıya yardımcı ölçümler olarak kabul edilebilir.

Büyütmek İçin Tıklayın

Şekil 1: Fleksibl pes planus.

Ayak izinin alınması ile yapılan ölçümler basit, ucuz ve kolay uygulanabilir olmasına rağmen, bazı yazarlar statik ölçüme dayanan bu yöntemin ayağın MLA'sını tam olarak yansıtmadığını, hatalı sonuçlar verdiğini savunmaktadır⁶. Günümüzde ayak arkları değerlendirilirken sıklıkla radyolojik incelemelerde ölçülen çeşitli açılar dikkate alınır⁹. Çalışmamızda da, ayağın yüklü ve yüksüz radyografilerindeki bazı açılar değerlendirilerek, fleksibl pes planusta hangi açıların daha belirleyici olduğunun tespiti amaçlanmıştır.

1- Kalkaneus-zemin açısı (KZ): Kalkaneusun alt yüzünden çizilen teğet çizgi ile zemin arasındaki açıdır (Şekil 2). Normalde 20-25°'dir. 15°'nin altında olması pes planus olarak kabul edilir.

Büyütmek İçin Tıklayın

Şekil 2: Kalkaneus zemin açısı (KZ): Kalkaneusun alt yüzüne teğet çizilen çizgi (A) ile zemin (B) arasındaki açı.

2- Talus-zemin açısı (TZ): Midtarsal çizgi ile zemin arasındaki açıdır (Şekil 3). Normalde 26°'dir. 30°'nin üstü pes planus olarak değerlendirilir.

Büyütmek İçin Tıklayın

Şekil 3: Talus zemin açısı (TZ): Midtarsal çizgi (A) ile zemin (B) arasındaki açı.

3- Talometatarsal açı (TM): Midtarsal çizgi ile naviküler kemik ve 1. metatars şaftını birleştiren çizgi arasındaki açıdır (Şekil 4). Normalde -4 ile +4°'dir. 4-15° hafif pes planus, 15-40° orta derecede pes planus, 40° üstü ileri pes planus olarak tanımlanır.

Büyütmek İçin Tıklayın

Şekil 4: Talometatarsal açı (TM): Midtarsal çizgi (A) ile naviküler kemik ve 1. metatars şaftını birleştiren çizgi (B) arasındaki açı.

4- Lateral talokalkaneal açı (LTK): Midtarsal çizgi ile kalkaneusun alt yüzünden çizilen çizgi arasındaki açıdır (Şekil 5). Normalde 25-50°'dir. 50°'nin üstünde pes planus olarak değerlendirilir.

Büyütmek İçin Tıklayın

Şekil 5: Lateral talokalkaneal açı (LTK): Midtarsal çizgi (A) ile kalkaneusun alt yüzüne teğet çizilen çizgi (B) arasındaki açı.

Açısal parametrelerin (KZ, TZ, TM, LTK) analizinde “SPSS 21.0 for Windows” istatistik programı kullanıldı. Grupları karşılaştırmak için “Wilcoxon-Signed-Rank Test” uygulandı. İstatistiksel olarak P<0.05 olan değerler anlamlı kabul edildi. Elde edilen veriler aritmetik ortalama (X)±standart hata (SH) olarak tablo ve grafik şeklinde sunuldu.

Büyütmek İçin Tıklayın

Şekil 6: Yüksüz ve yüklü ayak radyografileri. Değerler X ± SH şeklinde verilmiştir. KZ: Kalkaneus zemin açısı, TZ: Talus zemin açısı, TM: Talometatarsal açı, LTK: Lateral talokalkaneal açı. Wilcoxon testi uygulandı.

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 1: Ayağın yüklü ve yüksüz radyografilerindeki KZ, TZ, TM, LTK değerleri (n=27).

Literatürde yapılan birçok çalışmada, ayağın yüklü çekilmiş lateral radyografilerinde ölçülen açılar değerlendirilmiştir^6,12,14. Fakat tespit ettiğimiz kadarıyla ayağın hem yüklü hem yüksüz çekilmiş lateral radyografilerindeki açı ölçümleri ile ilgili bir çalışma bulunamadı. Biz de çalışmamızda ilk kez ayağın hem yüklü, hem yüksüz lateral radyografilerindeki açıları değerlendirdik. Bulgularımız değerlendirildiğinde, bu açılardan fleksibl pes planus tanısı için KZ açısının daha önemli olduğu kanısına varıldı (KZ yüklü %78, yüksüz %8). TM açısının da hem yüklüdeki (%63), hem de yüksüzdeki (%67) açı değerlerinin yüksek ve birbirine yakın olması nedeniyle, fleksibl olmayan pes planus tanısında önemli olabileceği düşünüldü. Literatürdeki çalışmalara baktığımızda; yüklü çekilmiş lateral radyografilerde fleksibl olmayan pes planus tanısı için en fazla TM açısının öneminden bahsedilmiştir^12,14.

Sonuç olarak; elde edilen bulgular ışığında, fleksibl pes planusta kalkaneus-zemin açısının, fleksibl olmayan pes planusta ise talometatarsal açının belirleyici bir ölçüm olduğu; talus-zemin ve lateral talokalkaneal açılarının ise daha çok tanıyı destekleyici ölçümler olarak kabul edilebileceği savı üzerinde durulmalıdır.

1) Herring JA. Disorders of the foot. In: Herring JA, (Editor). Tachdjian's Pediatric Orthopedics. 3rd Edition, Philadelphia: W.B. Saunders, 2002: 891-1039.

2) Franco AH. Pes cavus and pes planus. Analyses and treatment. Phys Ther 1987; 67: 688-694.

3) Tachdjian MO. Flexible pes planovalgus (flat foot). In: Tachdjian's Pediatric Orthopedics. 2nd edition, Philadelphia: W.B. Saunders, 1990: 2717-2758.

4) Hoffinger SA. Evaluation and management of pediatric foot deformities. Pediatr Clin North Am 1996; 43: 1091-1111.

5) Gün K, Sarıdoğan M, Uysal Ö. Pes planus tanısında ayak izi ve radyografik ölçüm yöntemlerinin korelasyonu. Türkiye Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Dergisi 2012; 58: 283-287.

6) Saltzman CL, Nawoczenski DA, Talbot KD. Measurement of the medial longitudinal arch. Arch Phys Med Rehabil 1995; 76: 45-49.

7) Staheli LT, Chew DE, Corbett M. The longitudinal arch. A survey of eight hundred and eighty-two feet in normal children and adults. J Bone Joint Surg Am 1987; 69: 426- 428.

8) Volpon JB. Footprint analysis during the growth period. J Pediatr Orthop 1994; 14: 83-85.

9) Solak O, Perçin S. The measurement of talotibial angle in pes planus. Acta Orthop Traumatol Turc 1992; 26: 174- 175.

10) Simons GW. A standardized method for the radiographic evaluation of clubfeet. Clin Orthop Relat Res 1978; 135: 107-118.

11) Vanderwilde R, Staheli LT, Chew DE, Malagon V. Measurements on radiographs of the foot in normal infants and children. J Bone Joint Surg Am 1988; 70: 407-415.

12) Yalçın N, Esen E, Kanatlı U, Yetkin H. Evaluation of the medial longitudinal arch: A comparison between the dynamic plantar pressure measurement system and radiographic analysis. Acta Orthop Traumatol Turc 2010; 44: 241-245.

13) Doğan A, Üzümcügil O, Zorer G, Yalçınkaya M. Çocuk ayak radyografisinin değerlendirilmesi ve sık görülen konjenital ayak deformitelerinin radyografik özellikleri. TOTBİD (Türk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği) Dergisi 2007; 6: 77-87.

14) Kanatlı U, Yetkin H, Cila E. Footprint and radiographic analysis of the feet. J Pediatr Orthop 2001; 21: 225-228.