Gereç ve Yöntem: Çekim endikasyonu bulunan, anatomik özellikleri ve boyutları benzer toplam 40 adet Mandibular 1.premolar diş kullanıldı. Her grupta 10 adet diş olacak şekilde toplam 4 gruba ayrılan dişlere kök kanal tedavisi uygulanıp, 1 hafta beklenildi. Dişler 2 mm mine-sement kısmı açıkta kalacak şekilde, 3 cm çap ve 2 cm yükseklik oluşturan kalıplara dökülen otopolimerizan akrilik içerisine yerleştirildi. Gates glidden frezleri yardımıyla iki farklı çap ve uzunlukta prefabrik postların yerleşimlerine uygun post boşluğu elde edildi. Dijital tork ölçüm cihazına yerleştirilen örneklere manuel olarak tork uygulaması gerçekleştirildi ve kırıklara sebep olan tork değerleri kaydedildi.

Bulgular: Kırılma değerleri ortalaması en düşük Grup D’ de görülürken (8,10 N), en yüksek kırılma değer ortalaması Grup A’de (14,25 N) görüldü. Aynı post çapına sahip örneklerde, post uzunluğunun artması örneklerin kırılma değerleri istatistiksel olarak değerlendirildiğinde anlamlı bir farklılık bulunmamıştır, Prefabrik post çapları 1.25 ile 1.50 mm arası kırılma değerleri istatistiksel olarak karşılaştırıldığında, anlamlı bir farklılık bulunmuştur (P<0.05).

Sonuç: Prefabrik post uygulamalarında sıkma torklarına bağlı diş kırıkları oluşabilmekte ve kullanılan post çapının artması dişlerin kırılma dayanımlarını zayıflatmaktadır.

Endodontik olarak tedavi edilen dişlerin uzun ömürlü olması kalan diş yapısı miktarına ^2, kök kanal tedavi prosedürlerine ³ ve kanal içi post simantasyon tekniğine ⁴ bağlıdır. Endodontik olarak tedavi edilen dişler genellikle restoratif materyalleri tutmak için yeterli koronal yapıya sahip değildir ve yeterli tutuculuğun sağlanması için bir kanal içinden destek almak gerekir ⁵.

Endodontik tedavili aşırı madde kaybına uğramış dişlerin restorasyonu için Krono- radiküler kor veya post kor restorasyonlar gibi iki farklı yöntem tarif edilmektedir ⁶. Aşırı madde kaybı olan kanal tedavisi yapılmış dişlerin pulpa odasına ve kök kanal boşluğunun 2-4 mm lik kısmına cam iyonomer dolgu maddesi, amalgam veya kompozit rezin konularak elde edilen kor yapıya, krono-radiküler kor denilir ⁷. Kanal tedavisinden sonra kalan diş dokusu krono-radiküler kor yapısının retansiyonu için yeterliyse post uygulanması gereksiz hale gelir çünkü post kullanımı, sağladığı avantajların yanı sıra bazı riskleri de beraberinde getirmektedir ⁸.

Yapılan birçok çalışmada kök kanalına yerleştirilecek postun uzunluğu klinik kron uzunluğuna eşit veya uzun olmalıdır ^1, post kreastal kemik ile kök apeksinin yarısında sona ermelidir ^9, post kök uzunluğunun yarısı, üçte ikisi veya beşte dördü olmalıdır ^10, post apikal ağzı bozmadan olabildiğince uzun olmalıdır ¹¹ gibi çeşitli rehberler önerilmiştir. Ancak kök kavisli veya kısa olduğunda uzun post kullanmak her zaman mümkün olmayabilir ¹².

Post kor restorasyonlar kişiye özel döküm post veya prefabrik postlar ve çeşitli kor materyallerinin kullanılması ile elde edilirler. İdeal post kök kanalından destek alarak kor için retansiyon sağlar. Kor ise krona gelen yükleri dişe iletir. Post yerleştirilirken yapılacak hatalar dişi zayıflatıp, kaybedilmesine sebep olabilir. Bu nedenle post kor sistemi doğru kullanıldığı zaman başarılı sonuçlar elde edilir ¹³.

Özel döküm postlar ve prefabrik metal postlar rijittir, bağlanma kabiliyetinden yoksundur, strese ve kök kırılmasına neden olan elastikiyet modülü diş yapısından farklıdır ⁹. Bu nedenle bu in-vitro çalışmanın amacı çeşitli ebatlardaki prefabrik metal postların yerleştirilmesi sırasında kök kırığına sebep olacak düzeydeki uygulanan kuvvetin karşılaştırılmasıdır.

Akrilik bloklara yerleştirilen örnekler rastgele her grupta 10 örnek olacak şekilde aşağıda grup özellikleri belirtilen 4 alt gruba ayrıldı.

Grup A: 1.25 mm prefabrik post çapı, 7 mm post boşluğuna sahip
Grup B: 1.25 mm post çapı, 9.3 mm post boşluğuna sahip
Grup C: 1.50 mm post çapı, 7 mm post boşluğuna sahip
Grup D: 1.50 mm post çapı, 9.3 mm post boşluğuna sahip

Kök kanal tedavisi uygulanmış dişlere gruplarda belirtilen post çapı ve post boşluğunun oluşturulması amacıyla uygun çaplarda Gates glidden frezleri yardımıyla, su soğutması altında kök kanal dolgusu belirtilen miktarlarda boşaltma işlemi gerçekleştirildi. Post boşluğu paper point ile kurulandı. Akrilik bloklar dijital tork ölçüm cihazına (Cap torque tester series TT01; Mark10, Copiague, NY) herhangi bir hareketlenmeye sebep olmayacak şekilde ve sıkı bir biçimde yerleştirildi. Dijital tork ölçüm cihazında, ölçüm öncesinde üretici firmanın talimatlarına göre kalibrasyon işlemi yapıldı. Prefabrik postlar (Dental Gold Plated Screw Posts, Swiss) akrilik bloklara gömülü dişler üzerinde açılan post boşluğuna yerleştirilip, aynı uygulayıcı tarafından manuel olarak tork uygulaması gerçekleştirildi ve kırıklara sebep olan tork değerleri kaydedildi. Her sıkma işlemi sonrasında uygulayıcı tarafından dijital tork ölçüm cihazında bulunan ‘Zero’ tuşuna basılarak cihaz yeni ölçüme hazır hale getirildi.

Verinin istatistiksel analizi IBM SPSS v22.0 istatistik paket programında yapılmıştır. Verinin normal dağılım gösterip göstermediği Shapiro-Wilk testi ile incelenmiştir. Verinin tanımlayıcı istatistikleri, sürekli verilerde normal dağılım gösteren değişkenler için Ortalama ± Standart Sapma olarak ve normal dağılım göstermeyen değişkenler için ortanca (minimum-maksimum) olarak belirtilmiştir. Normal dağılan sürekli veri için, bağımsız iki grubun karşılaştırılmasında Bağımsız Örneklem t-testi, normal dağılmayan sürekli veri için, bağımsız iki grubun karşılaştırılmasında Mann-Whitney U testi kullanılmıştır. Anlamlılık düzeyi α=0.05 olarak belirlenmiştir.

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 1: Tüm grupların tork uygulamasına bağlı görülen kırılma değerleri

Tablo 1 incelendiğinde tork uygulanmasına bağlı olarak görülen kırılma değerleri ortalaması en düşük Grup D’de görülürken (8.10 N), en yüksek kırılma değer ortalaması Grup A’da (14.25 N) görüldü. Her grupta 2 örnek olmak üzere, toplamda 8 diş örneğinde manuel olarak uygulanan tork uygulamasında herhangi bir kırılma görülmedi. Grup A ile B kırılma değerleri istatistiksel olarak değerlendirildiğinde anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (P>0.05). Grup C ile D kırılma değerleri istatistiksel olarak değerlendirildiğinde anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (P>0.05).

Farklı çap ve aynı post uzunluğuna sahip grup içi tork uygulanmasına bağlı olarak görülen kırılma değerleri Tablo 2’de görülmektedir. Grup A ile C kırılma değerleri istatistiksel olarak değerlendirildiğinde anlamlı bir farklılık bulunmuştur (P<0.05). Grup B ile D kırılma değerleri istatistiksel olarak değerlendirildiğinde anlamlı bir farklılık bulunmuştur (P<0.05).

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 2: Aynı post boşluğu uzunluğuna sahip, gruplar arası tork uygulamasına bağlı görülen kırılma değerleri

Sadece grupların çapa göre tork uygulanmasına bağlı olarak görülen kırılma değerleri Tablo 3’de görülmektedir. Prefabrik post çapları 1.25 ile 1.50 mm arası kırılma dayanım değerleri istatistiksel olarak karşılaştırıldığında, anlamlı bir farklılık bulunmuştur (P<0.05).

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 3: Sadece post çaplarına göre tork uygulamasına bağlı görülen kırılma değerleri

Çiftçi ve ark. ¹⁵ tarafından yapılan endodontik tedavi sonrası post uygulama sıklıklarının araştırıldığı çalışmalarında, 2724 dişin 513’üne (%18.83) yapılacak restorasyon öncesi döküm veya prefabrik post kor uygulandığı bildirilmiştir. Daha önceki araştırmalarda kanal tedavisi yapılmış dişlerin zayıflamış yapılarının post kor uygulamaları ile güçlendirildiği ve dişin yapısal bütünlüğünün korunduğu bildirilmiştir. Ayrıca kanal tedavisi yapılmış dişlerin restorasyonunda döküm post kullanılıp ya da kullanılmamasının dişin dayanıklılığı etkilemediği rapor edilmiştir ¹⁶.

Fonksiyonel kuvvetlere karşı koyabilmek için kullanılan post yeterli genişlikte olmalıdır. Çap genişletilerek post kök dinamiği artırılamaz. Postun retansiyonunun post uzunluğu ile doğru orantılı olduğu bildirilmiştir. Post uzunluğunun 5 mm’den 8 mm’ye çıkarılması retansiyonun %47 oranında yükselmesine sebep olmaktadır. Post, kök bütünlüğünü riske sokmadan klinik gereksinimleri yerine getirebilecek uzunluğa sahip olmalıdır ¹⁷. Kök kanalına uygulanan post çapının kökün herhangi bir yerinde kök çapının 1/3’ünü geçmemesi gerektiği, ayrıca uygulanan ideal post ucunun çapının genellikle 1 mm veya daha az olması gerektiği bildirilmiştir ¹⁸. Çalışmada 2 farklı çapa sahip prefabrik post uygulamasının, kırılma dayanım değerleri incelenmiştir.

Manuel tork uygulamaları ile ilgili uygulanan kuvvetler çeşitli çalışmalarda değerlendirilmiştir. Gross ve ark. tarafından yapılan normal ve maksimum manuel tork uygulamalarında; normal tork uygulama değerleri 7-14.6 N, Maksimum tork uygulama değerleri ise 9.4-19.9 N bulunmuştur ¹⁹. Bu çalışmada manuel olarak tork uygulaması sonucu kırılma dayanım değerleri minimum 5.6 N, maksimum ise 17.2 N olarak belirlendi.

Prefabrik post-kor üzerinde görülen korozyon ile kök kırıkları arasında bir bağlantı olduğu bildirilmiştir. Korozyon ürünleri komşu dentin tübüllerine ilerlemekte ve daha büyük bir intratübüler basınca sebebiyet verilerek buna bağlı oluşan basınç derecesi, kökün dayanıklılığının üzerine çıkması sonucu kök kırıkları oluşabilmektedir ²⁰. Bu çalışmada farklı çap ve uzunluktaki prefabrik postların post boşluğuna uygulanması sırasında kök kırığına sebep olan tork değerleri belirlendi. İn vitro olarak gerçekleştirdiğimiz çalışmada, tork uygulanmasına bağlı olarak görülen kırılma değerleri ortalaması en düşük Grup D’de görülürken (8,10 N), en yüksek kırılma değer ortalaması Grup A’da (14.25 N) görüldü.

Uzun metal postların, kısa postlara kıyasla restore edilmiş köklerin koronal üçlüsündeki stresi azalttığı bildirilmiştir. Buna göre, eşit basınç dağılımını sağlamak ve okluzal yüklere direnç oluşturmak için post uzunluğunun en az kron yüksekliğine veya kök uzunluğunun üçte ikisine eşit olması gerektiği önerilmiştir ²⁰. Hunter ve ark. ²¹ tarafından yapılan çalışmalarında metal post uzunluğunun arttırılması gerekliliği tartışılmıştır, çünkü çeşitli uzunluklardaki postlar yerleştirilmiş dişlerin kırılma direncindeki farklılıklar istatistiksel olarak anlamlı değildir. Çalışmada manuel torklanması yapılan aynı çaptaki postların uzun veya kısa olmasının kökün kırılma değerlerinde istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık oluşturmadığı (P>0.05), fakat farklı çaptaki postlar arası kırılma dayanım değerleri istatistiksel olarak karşılaştırıldığında, anlamlı bir farklılık oluşturduğu görüldü (P<0.05).

Sonuç olarak; cam fiber postlardan farklı olarak prefabrik post uygulamalarında, post vidasının kanal boşluğuna yerleştirilmesi sırasında uygulanan sıkma torkunun diş üzerinde kırıcı etkilere yol açabileceği daima göz önünde bulundurulmalıdır. Gerçekleştirdiğimiz in vitro çalışmamıza göre post çapı ve kanal uzunluğunun artmasına bağlı, kırılma dayanım değerlerinde düşmeler görülmüştür.

1) Adanir N, Belli S. Evaluation of different post lengths' effect on fracture resistance of a glass fiber post system. Eur J Dent 2008; 2: 23-28.

2) Pulido CA, de Oliveira Franco APG, Gomes GM, et al. An in situ evaluation of the polymerization shrinkage, degree of conversion, and bond strength of resin cements used for luting fiber posts. J Prosthet Dent 2016; 116: 570-576.

3) Fujisawa S, Kadoma Y. Effect of phenolic compounds on the polymerization of methyl methacrylate. Dent Mater 1992; 8: 324-326.

4) Schwartz RS, Murchison DF, Walker IIIWA. Effects of eugenol and noneugenol endodontic sealer cements on post retention. J Endod 1998; 24: 564-567.

5) Chaudhary A, Kumar M, Taneja S. Evaluation of the effect of calcium hydroxide and endodontic irrigants on the push-out bond strength of fiber post-an in vitro study. Clujul Medical 2018; 91: 458-461.

6) Kantor ME, Pines MS. A comparative study of restorative techniques for pulpless teeth. J Prosthet Dent 1977; 38: 405-412.

7) Sorensen JA, Martinoff JT. Intracoronal reinforcement and coronal coverage: A study of endodontically treated teeth. J Prosthet Dent 1984; 51: 780-784.

8) Kostka E, Roulet J. Textbook of endodontology. by Bergenholtz G, Bindsley PH and Reit C, 2003. 1:177-191.

9) Torabi K, Fattahi F. Fracture resistance of endodontically treated teeth restored by different FRC posts: An in vitro study. Indian J Dent Res 2009; 20: 282-287.

10) Maccari PC, Cosme DC, Oshima HM, Burnett LH, Shinkai RS. Fracture strength of endodontically treated teeth with flared root canals and restored with different post systems. J Esthet Restor Dent 2007; 19: 30-36.

11) Terry DA, TRIOLO JR PT, Swift Jr EJ. Fabrication of direct fiber‐reinforced posts: a structural design concept. J Esthet Restor Dent 2001; 13: 228-240.

12) Ingle JI, Bakland LK, Baumgartner JC. Ingle's endodontics. Hamilton, Ont.: BC Decker, 2008.

13) Wilson NH, Setcos JC, Dummer PM, et al. A split-shank prefabricated post system: A critical multidisciplinary review. Quintessence International 1997; 28: 737-743.

14) Nelson SJ. Wheeler's Dental Anatomy, Physiology and Occlusion-E-Book. Elsevier Health Sciences 2014.

15) Çiftçi Y, Tulunoğlu Y. Endodontik tedavi sonrası post-core uygulamalarının sıklık dağılımları. Hacettepe Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi 2006; 30: 3-7

16) Mattison GD, Photoelastic stress analysis of cast-gold endodontic posts. J Prosthet Dent 1982; 48: 407-411.

17) Stephen C, Richard C. Orofacial Dental Pain Emergencies. Pathways of the pulp. 8th Edition, St.Louis: Mosby, 2002.

18) Goodacre CJ, Spolnik KJ. The prosthodontic management of endodontically treated teeth: A literature review. Part I. Success and failure data, treatment concepts. J Prosthodont 1994; 3: 243-250.

19) Gross M, Kozak D, Laufer BZ, Weiss EI. Manual closing torque in five implant abutment systems: An in vitro comparative study. J Prosthet Dent 1999; 81: 574-578.

20) Fernandes AS, Dessai GS. Factors affecting the fracture resistance of post-core reconstructed teeth: A review. Int J Prosthodont 2001; 14: 355-363

21) Hunter A, Feiglin B, Williams J. Effects of post placement on endodontically treated teeth. J Prosthet Dent 1989; 62: 166-172.