Coenurosis, kesin konakçı olan köpek ve vahşi karnivorların ince bağırsaklarında yaşayan Taenia multiceps’in larva formu olan C. cerebralis’in neden olduğu, başlıca koyun gibi ruminantlar yanında atlar ve domuzlarda görülen bir merkezi sinir sistemi hastalığıdır
3,12,17,18. Sığırlarda hastalığa daha az rastlanmakla beraber bazen bireysel veya toplu vakalar şeklindeki hastalık olaylarına da rastlanabildiği bildirilmiştir
19-21.
Mevcut çalışmanın anamnezinde, işletmede yaklaşık 1 aydan beridir çeşitli sinirsel semptomlar (dengesiz yürüme, başını bir yere dayama ve yukarı yönlü tutma, körlük, dönem hareketleri) gösteren danaların olduğu ve bu hastalara yapılan bazı tedavilere (antibiyotikler, antiparaziterler, vitamin B1, kalsiyum uygulamaları) cevap vermediği bilgisi elde edilmiş, sürüde yapılan klinik muayenelerde coenurosisten şüphelenilmiş ve işletme sahibinden onay alındıktan sonra genel durumu iyi olmayan bir dananın nekropsisine karar verilmiştir. İşletme sahibine daha önceden herhangi bir vitamin veya iz element takviyesi yapılıp yapılmadığı da sorulmuş, en son 2 ay önce bir AD3E vitamini uygulandığını ancak başka herhangi bir iz element solüsyonu veya ilacı uygulanmadığını beyan etmiştir. Bu bilgiden yola çıkılarak işletmeye sonradan tekrar gidilmiş ve işletme sahibinin onayı alındıktan sonra, kesimine karar verdiği 3 dana ile benzer klinik belirti gösteren 6 danadan, ayrıca klinik olarak sağlıklı ve herhangi bir semptom göstermeyen 10 danadan daha kan örnekleri alınmıştır. Toplam 20 adet danada (10 adet hasta grubu ve 10 adet kontrol grubu) vitamin A, vitamin E, bakır, çinko, mangan ve kobalt düzeyleri belirlenmiştir. Kafataslarının nekroskopik incelemesi ve alınan kist sıvısının PZR analizi sonucunda da danalardaki hastalık Coenurosis olarak teşhis edilmiştir.
Coenurus’lu danalarda belirlenen vitamin A, vitamin E, bakır, çinko, mangan ve kobalt düzeyleri, aynı sürüde semptom göstermeyen diğer hayvanlarda belirlenen düzeylerle karşılaştırılmıştır. Bu değerlendirmenin gösterildiği Tablo 1 incelendiğinde sadece vitamin E ve çinko düzeyleri bakımından gruplar arasında istatistiksel önem saptandığı, diğer parametreler açısından ise bir önem olmadığı görülmektedir.
A vitamini özellikle genç sığırlarda normal gelişim ve görüş için gereklidir. Eksikliğinde gece körlüğü ve epileptoid nöbetlere dahi rastlanabilmektedir 22. A vitamininin bu etkisinden hareketle, işletmedeki sürüde aynı zamanda A vitamini eksikliği olup olmadığı da araştırılmış, her ne kadar hastalardaki düzeyler kontrollere nazaran düşük saptanmış olsa da, istatistiksel bir anlam bulunamamıştır. E vitamini bilindiği üzere yağda çözünen en önemli antioksidanlardan bir tanesidir. Ayrıca hızlı gelişen hayvanlarda kas dejenerasyonları ile olan ilgileri de bilinmektedir 23-27. Çeşitli hastalık durumlarında organizmada artması muhtemel serbest radikallere karşı ilk savunmada vitamin E kullanılmakta ve düzeyleri azalmaktadır 23,24. Mevcut çalışmanın sonuçları incelendiğinde sağlıklı kontrollere nazaran E vitamini düzeylerinin Coenurosis’li danalarda düşük saptanmasının nedeni olarak, muhtemelen 1 aydan beri devam eden iştah azalması ve sinirsel semptomların yol açtığı stresin neden olduğu olumsuz etkilerin bertaraf edilmesi adına bu vitaminin fazlaca kullanılması düşünülmüştür.
İz elementlerin özellikle gelişme çağındaki hayvanlardaki rolleri oldukça fazladır. Bu iz elementler vücutta birçok enzimin yapısına girerek organ ve sistem fonksiyonlarını güçlendirmektedirler. Özellikle iz element eksikliklerinde gelişme geriliği, kas iskelet yapısında anormallikler, sinirsel belirtiler, hastalıklara karşı mücadelede yetersizlikler ve üreme problemleriyle karşılaşılmaktadır. Bu nedenlerden dolayı da belirli düzeylerde alınmaları zorunludur 28,29. Mevcut çalışmada işletmedeki semptom gösteren danalarda genel olarak bir gelişme geriliği saptanmış olduğundan, bu hastalardaki iz element düzeylerinin de araştırılmasına karar verilmiştir. Analizler sonucunda ise sadece bakır düzeyi bakımından sağlıklı kontrollerle aralarında önem saptanmıştır. Bakır eksikliği ile özellikle besi işletmelerinde bir problem olarak karşılaşılabilir. Semptom olarak ise kilo kaybı, anemi, sinirsel belirtiler, kıllarda düzensizlikler, ishal ve bozulan immun sistem fonksiyonlarına neden olabilir 30. Ayrıca bakır vücudun en önemli antioksidan enzimi olan süperoksid dismutazın yapısına girmektedir 31. Yukarıda vitamin E için söylenen nedenlerden dolayı, özellikle hastalık belirtisi gösteren danalarda ortaya çıkması muhtemel oksidatif hasara yanıt olarak bakır elementinin de fazlaca kullanılmış olabileceği ve kontrollere nazaran düzeylerin düşük olmasının bu nedenden kaynaklanabileceği düşünülmüştür.
Sonuç olarak her ne kadar hem vitamin A, hem de çinko, mangan ve kobalt düzeyleri bakımından gruplar arasında istatistiksel önem saptanmamış olsa da, düzeyler incelendiğinde hastalardaki değerlerin sağlıklı kontrollere nazaran daha düşük olduğu anlaşılmaktadır. Bu düzey düşüklüklerinin nedeni olarak ta, hastalık esnasında gelişen iştah ve yemden yararlanmanın azalması yanında bu maddelere olan ihtiyaçların artmasının da bir faktör olarak etkidiği düşünülmüştür. Yapılan literatür taramalarında Coenurosis’li danalarda vitamin ve iz element düzeyleriyle alakalı herhangi bir bildirime rastlanmamış olduğundan, bu çalışmadan elde edilen sonuçların araştırıcılar için farklı bir kaynak oluşturacağı sonucuna varılmıştır.
)
)
