Kardiyovasküler hastalıklara ek olarak, hipertansiyon kemik metabolizmasındaki değişikliklerle ilişkilidir
14,15. Renin-anjiyotensin sistemi birçok durumda inflamasyonu yönlendirme yeteneğine sahiptir. Anjiyotensin II, RANKL üretimini arttırma özelliğine sahip, kemik rezorpsiyonunu artıran ve tetikleyen hücre dışı sinyal ile düzenlenmiş kinaz yolunun aktivasyonunu sağlar
1,16. Bu durum alveol, femur ve tibiya kemiklerinin mineral yoğunluğunu azaltabilir ve osteoporozu hızlandırabilir. Aksine, antihipertansif ilaçlar kemik kırığı iyileşmesini ve kemik greftlerinin konsolidasyonunu artırabilir
1. Renin-anjiyotensin sistemi kemik metabolizmasında vasküler ve hücresel düzeyde etki edebilme yeteneğine sahiptir, bu da kemik mineralizasyonunun hipertansiyon tarafından bozulup bozulmadığı sorusunun net cevabını ortaya koymamızı engeller. Hipertansiyon, çekim soketlerinin iyileşmesini ve kemik rejenerasyonunu geciktirir ve anjiyotensin II reseptör bloker olan losartanın preklinik modellerde greft konsolidasyonunu arttırdığı bunun yanı sıra kırık iyileşmesinde mikro dolaşımı iyileştirdiği rapor edilmiştir
1,4,5,8,17-19. Ayrıca, losartan anjiyotensin II baskılama ile kemik dokusu mineralizasyonunu artırabilir, buna bağlı olarak kalsiyum arzı ve osteoklastogenez inhibisyonu artar. Nishiya ve Sugimoto
20, antihipertansif ilaçların osteoblastların fonksiyonları üzerindeki etkilerini araştırmış ve kalsiyum kanal bloker ilaçlarının osteoblast farklılaşmasını, anjiyotensin dönüştürücü enzim inhibitörleri veya anjiyotensin-reseptör antagonistlerinin osteoblastların fonksiyonlarını etkilemediğini bildirmiştir. Broulik ve ark.
21, enalapril ve losartanın normotansif sıçanlarda kemik metabolizması üzerinde hiçbir etkisi olmadığını ve hipertansiyon tedavisi için önerilen dozlarda sağlıklı hayvanlara losartan verilmesinin kemik yoğunluğunda, kemik mineral içeriğinde veya femur morfometrisinde bir değişikliğe neden olmadığını rapor etmiştir. Losartan, anjiyotensin dönüştürücü enzim/Anjiyotensin 1-7 (renin anjiyotensin sistemininin bir üyesi)/Mas reseptörü yolağı vasıtasıyla ovariektomize sıçanlarda kemiğin yeniden biçimlenme sürecinde anabolik bir kaymaya neden olur. Bu nedenle, losartan kemirgenlerde kemik yenilenmesini ve kemik yeniden modellenmesini destekler
1,4,21-24. Ek olarak, losartan, anjiyotensin II'nin in vitro osteojenik farklılaşma belirteçleri üzerindeki baskılayıcı etkilerini azaltma yeteneğine sahiptir
1,25. Bu hipotezi doğrulayacak şekilde bu çalışmada losartanın normotansif hayvanların osseointegrasyon kemik dinamikleri üzerine pozitif bir etkisini göstermiştir, ancak sonuçlar istatistiksel olarak anlamlı değildir. Losartan ile tedavi edilen normotansif hayvanlarda sayısal olarak kontrollere kıyasla daha yüksek KİB ve İÇKD seviyeleri bulunmuştur.
Bir çalışmada araştırmacılar 12, losartan'ın hipertansif sıçanlarda 60. günde biyomekanik olarak implant stabilitesini arttırdığını bildirmişlerdir. Ayrıca histomorfometrik ve μCT analizlerinin biyomekanik verilerle örtüştüğünü bildirmişlerdir. Bununla birlikte, losartanın titanyum implantların osseointegrasyon düzeylerini istatistiksel olarak anlamlı düzeyde etkilemediği bulunmuştur. Bu çalışmanın klinik önemi ile ilgili olarak, losartanın fizyolojik homeostaz durumunda kemik metabolizması üzerindeki anabolik etkisi vurgulanmıştır. Losartan ile tedavi edilen normotansif hayvanlarda daha fazla kemik rejenerasyon kapasitesi ortaya çıkmıştır. Kemik dinamiği karmaşık bir mekanizma içermesine rağmen, bu sonuçlar losartanın iki önemli etkisine atfedilebilir. Birincisi, damar genişletici etkisi plazma kalsiyum arzını ve dolayısıyla kemik mineral birikimini artırabilir. İkincisi, losartan'ın RANKL/osteoprotegerin yolu üzerindeki performansı, daha önce bildirildiği gibi osteoblastik aktiviteyi artırabilir ve osteoklastogenezi azaltabilir. Önceki çalışmalar 4,10,12,16,26 losartanın normotansif hayvanlarda alveolar kemik dinamiği üzerindeki olumlu etkisini desteklemektedir. Başka bir örnek, losartan ile tedavi edilen wistar sıçanlarda kemik greft konsolidasyonundaki iyileşmedir 4. Diğer klinik öncesi çalışmalarda, losartanın ortodontik diş hareketini ve periodontal kemik kaybını azaltarak osteoklastogenezi baskıladığı bildirilmiştir 10,16,26.
İlginç bir şekilde, osteoporoz gibi hipertansiyon ile ilgili olmayan durumlarda, bu ilaç ovariektomize sıçanların femurlarında kemik mineral yoğunluğunu arttırmıştır 8. Ek olarak, önceki diğer bulgular hipertansiyonda anjiyotensin II'de bir artış olduğunu ve bu mekanizmanın kemik üzerindeki katabolik etkisini ortaya koymaktadır 27,28. Östrojen anjiyotensin II seviyesini düşürme yeteneğine sahiptir. Bu nedenle, losartanın osteoporotik hayvanların kırık iyileşmesinden osteoprotektif etkisi, losartanın mikrosirkülasyonu arttırma kabiliyeti ve kemik kırıklarının konsolidasyonu ile doğrulanmıştır. Bir başka çalışmada, losartanın endotel hücre proliferasyonunu iyileştirme ve hipertansif hastaların arteriyel yapısını düzeltme yeteneği olduğunu bildirilmiştir. Bu nedenle, losartan yoluyla bloke edilen anjiyotensin II, sadece kan basıncını kontrol etmenin ötesinde sonuçlar doğurur. Vasküler aktivite ile ilgili olarak, normotansif hayvanlarda olduğu gibi mikrosirkülasyon ve anjiyogenez, hücresel aktivite ve müteakip mineral miktarındaki artışı tetikleyebilir 12.
Bu çalışmanın çeşitli kısıtlamaları vardı. İlk olarak, kullanılan yöntem nedeniyle, losartan ve kemik dokusu metabolizması arasındaki ilişkinin altında yatan moleküler mekanizmalar tam olarak açıklanamamıştır. İkincisi, in-vivo araştırma, osseointegrasyon sürecinin altında yatan yolları anlamak için hayati olmakla birlikte, bu araştırmanın sonuçları sadece insanlarda karşılık gelen yolları tahmin etmek için kullanılabilir. Üçüncüsü, titanyum implantların sağkalım oranını ve uzun süreli kemik implant bağlantılarının başarısını değerlendiremedik. Dördüncü olarak, tibia ve femur gibi uzun kemikler, çene kemiklerine (çene-maksilla) kıyasla farklı osteojenik potansiyele sahiptir ve bu nedenle ilaç-losartan uygulamasına farklı tepki gösterebilir 13.
Sonuç olarak losartan'ın osseointegrasyon düzeylerini sayısal olarak artırdığını ancak istatistiksel olarak anlamlı olmadığını göstermiştir. Losartanın diş implantlarının osseointegrasyon süreci üzerindeki bu olumlu etkisini daha iyi anlamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.
Teşekkür
Bu çalışmada kullanılan implantlar Implance Diş İmplant Sistemleri, AGS Medikal, İstanbul, Türkiye tarafından üretilmiştir.