Bıldırcın rasyonuna Ca kaynağı olarak, kireç taşı yerine tatlı su midyesi kabuğunun katılması yumurta ağırlığı, yem tüketimi, yemden yararlanma oranı ve mortaliteyi etkilemezken, yumurta verimini arttırmıştır (p<0.05). En yüksek yumurta verimi % 83.03 ile C gurubunda (% 75 midye kabuğu + % 25 Kireçtaşı) tespit edilirken, en düşük yumurta verimi % 79.69 ile kontrol grubunda kaydedilmiştir (p<0.05). Yumurta verimindeki bu artış, midye kabuğunun sindirim sisteminden kireç taşına göre daha geç çözünerek kan dolaşımına geçmesinden ve kan Ca seviyesini arttırmasından kaynaklanabilir. Nitekim yapılan çalışmalarda, Ca'un yumurta üretimi için gerekli olan hormonların düzenlenmesinde; Ca ve östrojenin, LH ve P4 salıverilmesi ve sentezi için gerekli olduğu tespit edilmiştir
11,12. Yine, benzer araştırmalarda, Ca'un bağırsaklardan taşınmasının arttırılmasında ve vitamin D'nin E2 aktivasyonunda, Ca ve östrojen arasında karmaşık bir ilişki olduğu ve sıcaklık stresinin ise bu hormonları ve iyonize Ca seviyesini düşürdüğünü belirtmişlerdir
1,19,20.
Kan glikoz düzeyi rasyondaki tatlı su midyesi kabuklarının oranındaki artış ile değişmemiştir (p>0.05). Rasyonların izokalorik oluşu ve yem tüketimi bakımından gruplar arasında fark olmaması kan glikoz düzeyine yansımıştır. Bu bulgular, benzer şekilde yapılan araştırmalarla da uyum içerisindedir 7,8. Gruplardaki total protein düzeyi, en yüksek C grubunda tespit edilirken, en düşük değer kontrol grubunda kaydedilmiştir (p<0.05). Protein düzeyindeki bu farklılık, kan Ca düzeyinden kaynaklanabilir. Nitekim yapılan araştırmalarda Ca'un karaciğer hücrelerinde sentezlenen yumurta sarısı proteinlerinin taşınmasında görevli olduğu ve yumurtadaki albumin ve vitellogen sentezi için yeterli düzeyde Ca alınması gerektiği belirtilmiştir 20,21. Kolesterol düzeylerine bakıldığında ise, en yüksek değer kontrol (164.5 mg/dl) grubunda tespit edilirken bunu sırasıyla B, D, C ve A ( sırasıyla 164.0 mg/dl, 160.0 mg/dl, 158.5 mg/dl, 157.6 mg/dl) grupları izlemiştir. Kolesterol ve trigliserit düzeyleri de deneme gruplarında benzer bulunmuştur (p>0.05). Bu konuda yapılan araştırmalarda, kan kolesterol ve trigliserit düzeyinin yemin içeriğine bağlı olarak değiştiği, fazla enerji tüketen tavuklarda az enerji tüketenlere göre kolesterol düzeyinin daha yüksek olduğu bildirilmiştir 22. Kan ALT, AST, Na, K ve Cl düzeyleri bakımından gruplar arasında istatistiksel bir fark tespit edilmemiştir (p>0.05).
Deneme gruplarındaki en yüksek inorganik fosfor düzeyi kontrol grubunda tespit edilirken, bunu A, B, D, C grupları izlemiştir (p<0.05). İnorganik fosfor düzeyinin kontrol grubunda tatlı su midyesi kabuğu kullanılan gruplara göre daha yüksek bulunması, sıcaklık stresine bağlı olarak kan iyonize Ca seviyesindeki düşmenin sonucu olarak, yumurta kabuğunun oluşumu için kemiklerden Ca'la birlikte P'un da mobilize olması ve ancak bunun az bir kısmının yumurta oluşumunda kullanılmasından kaynaklanabilir. Nitekim benzer araştırmalarda yumurta tavuklarında yetersiz kalsiyum tüketimine bağlı olarak kandaki inorganik fosfor düzeyinin arttığı tespit edilmiştir 23.
Araştırma sonucunda kan Ca düzeyleri kontrol, A, B, C ve D gruplarında sırasıyla 23.5, 25.8, 25.3, 28.2 ve 25.4 mg/dl olarak bulunmuştur. En yüksek kan Ca düzeyi C grubunda tespit edilirken bunu A, D, B ve kontrol grupları izlemiştir. Deneme gruplarında kan iyonize Ca düzeyinin kontrol grubuna göre yüksek bulunması, kalsiyum kaynağı olarak kullanılan tatlı su midyesi kabuklarının kireç taşına göre sindirim sisteminde daha yavaş çözünmesinden kaynaklanabilir. Nitekim kireç taşının sindirim sisteminde çok hızlı çözündüğü (2–4 saat) ve bu nedenle yumurta kabuğunun şekillendiği gece yarısından sonraki saatlerde kan Ca seviyesinin yüksek düzeyde tutulamadığı tespit edilmiştir 2.
Ayrıca, yapılan çalışmalarda sıcaklık stresine bağlı olarak solunum alkalozisi geliştiği ve kan iyonize Ca seviyesinin düştüğü bildirilmiştir 2,20. Bazı araştırıcılar, kan iyonize Ca seviyesinin düşüşüne sadece solunum alkalozisinin neden olmayıp, sıcaklık stresine bağlı olarak yem tüketimindeki düşme ve duedenumda emilim yapan komponentlerin azalmasının da etkili olduğunu ileri sürmüşlerdir 19. D grubunda kan Ca seviyesindeki düşüş ise tatlı su midyesinin Mg seviyesinin yüksekliğinden kaynaklanabilir. Nitekim yapılan çalışmalarda rasyondaki yüksek Mg (0.08–1.0) sindirim siteminden Ca emilimi üzerine olumsuz etki yaparak yumurta üretimini ve kabuk kalitesini düşürdüğü tespit edilmiştir 24.
Denemenin sonunda, sıcaklık stresi altında yetiştirilen yumurtacı bıldırcın rasyonlarına kalsiyum kaynağı olarak katılan tatlı su midyesi kabuklarının (unio elangatus eucirrus bourguignat) katılması yumurta verimi, kan iyonize Ca, total protein ve Mg düzeylerini arttırdığı, inorganik fosfor düzeyini ise düşürdüğü gözlenmiştir. Sonuç olarak, tatlı su midyesi kabuklarının bıldırcın rasyonlarında Ca kaynağı olarak kireç taşının yerine kullanılabileceği (özellikle % 75 oranında), ve bu sayede Keban Baraj Gölü Havzasında oldukça fazla miktarlarda atıl durumda bulunan tatlı su midyesi kabuklarının ülke ekonomisine ve yöre halkının ekonomik gücüne katkı sağlayabileceği kanaatine varılmıştır.
)
)
)
)
