Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren sığırcılık önemli bir üretim kolu olarak ele alınmış ve hemen her zaman diğer hayvansal üretim kollarına göre daha fazla ilgi görmüştür. Öyle ki, özellikle son yıllarda, hayvancılık denildiğinde hemen her zaman sığır yetiştiriciliği anlaşılır hale gelmiştir. Türkiye sığır varlığı 10.761.000 bas olup, bunun yaklaşık % 60'ini kültür ve kültür ırkı melezleri %40'ını da yerli ırklar oluşturmaktadır
1,2.
Yerli ırklardan özellikle Doğu Anadolu Kırmızısı (DAK) besi materyali olarak yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Ancak, mevcut durumu ile ne tam bir süt, ne de tam bir et sığırıdır. Bununla beraber durumuna göre et ve süt ırklarından boğalarla çiftleştirildiklerinde kıymetli süt ve et sığırları meydana getirebilecek kabiliyettedirler.2,3,4.
Başarılı bir sığır yetiştiriciliği, yetiştirmede kullanılan erkek ve dişilerin döl verimlerinin yüksek olması ile mümkündür. Döl verimine ırk, yaş, damızlıkta ilk kullanılma yaşı, canlı ağırlık, anatomik bozukluklar gibi canlıya ait faktörler ile bakım, besleme, sıcaklık, ışık, mevsim gibi çevresel faktörler olmak üzere birçok faktörün etkili olduğu tespit edilmiştir3,5-8.
Buzağılama aralığı sığır yetiştiriciliğinde önemli bir döl verimi ölçüsüdür. Buzağılama aralığının uzamasında servis periyodunun uzaması önemli bir rol oynar. Bunun nedeni ineğe, boğaya, çevre şartlarına veya bakıcısına ait olabilir3,7,9,10.
Ortalama buzağılama aralığını, İlaslan11 DAK ırkı ineklerde 411.25 gün, Özbeyaz ve ark.12 Esmer ineklerde 405 gün, Ertuğrul13 GAK larda 381.60 gün ve Eker14, DAK sığırlarda Göle'de 437.5 gün olarak bulmuşlardır.
Buzağılama tarihi ile bunu izleyen gebelik tarihi arasındaki süreye Servis Periyodu veya Açık Periyot adı verilir. İyi bir sürüde servis periyodu 60–90 gün arasında olmalıdır. Servis periyodunun bu sınırlar içinde gerçekleşmesi için, kızgınlıkların yeterli düzeyde takip edilmesi, aşım ve suni tohumlamanın zamanında yapılması, hayvanın gebe kalıp kalmadığının belirlenmesi gerekmektedir.6,9.
Ortalama servis periyodunu, Özbeyaz ve ark.12 Esmer ineklerde 128 gün, Ertuğrul13, GAK ırkı sığırlarda 99.06 gün, Deliömeroğlu ve ark.15, ithal Simental sığırlarda 91.5 gün olarak bildirmişlerdir.
Gebelik oranına yeterli beslenme, vücut kondüsyonu, puberti, ilk tohumlama yaşı, östrus, östrus sinkronizasyonu ve doğumdan sonraki ilk tohumlamaya kadar geçen süre, etkili olmaktadır16.
Sürü içinde gebelik oranının % 80–90 arasında olması ideal olarak kabul edilir. Ancak özellikle ineğin ilk tohumlamadan gebe kalması arzu edilir3,9.
Ortalama gebelik oranını Esmer ineklerde Özbeyaz ve ark.12 % 45.0, Çekgül17 % 76.4 ve Simental sığırlarda Deliömeroğlu ve ark.15 % 97.2 olarak bulmuşlardır.
Gebelik süresine ırk, yavrunun cinsiyeti, doğum tipi, doğum ağırlığı, doğum mevsimi, babanın etkisi ile ananın yaşı gibi faktörler etkilidir5,9.
Ortalama gebelik süresini Özbeyaz ve ark.12, Esmer ineklerde 284.5 gün; Deliömeroğlu ve ark.15, Simentallerde 285.5 gün, Ertuğrul13, GAK'larda 282.7 gün, Kutsal18 GAK sığırlarında 286.6 gün olarak bulmuşlardır.
Döl verimi oranı % 90'ın üzeri iyi, % 80–90 arası orta ve % 80'nin altındaki sürüler ise problemli olarak değerlendirilir5,7.
Ortalama buzağılama oranını, Eker14 DAK' larda % 83.3, Deliömeroğlu ve ark.15, ithal Simental sığırlarda % 93.0 ve Çekgül17, Esmerlerde % 69.6 olarak bulmuşlardır.
Türkiye şartlarında 1.5 rakamının altındaki tohumlama sayısı değerler çok iyi, 1.5–2.0 arası orta, 2.0' nin üzerindeki değerler ise problemli olarak kabul edilir5,7,9.
Ortalama bir gebelik için tohumlama sayısını, Sezgin19 GAK ırkında 1.2, Özbeyaz ve ark.12 Esmer ineklerde 2.31, Deliömeroğlu ve ark.15 ithal Simental sığırlarında 2.0, Çekgül17 ise, Esmer ırkta 2.0, olarak hesaplamışlardır.
İneklerde bir östrus döneminden diğer bir östrus dönemine kadar geçen süre Östrus Siklusu olarak tanımlanır ve bu süre ortalama 21 ± 3 gün sürmektedir20,21.
Ortalama kızgınlık süresini, Yu ve ark.22, YAK ırkı ineklerde 12–36 saat, olarak tespit etmişlerdir.
Tanabe ve ark.23, Holştayn ırkı ineklerde kızgınlık süresini l9.2 saat olarak bildirmişlerdir.
İneklerin gebe kalmamasının, fazla yağışlar, aşırı besleme, sıkı kan yakınlığı, üreme sistemi hastalıkları, hayvanlar için yeni ve farklı çevre koşulları gibi çeşitli nedenleri vardır21,24.
Ortalama kısırlık oranını, Eker14 Doğu Anadolu Kırmızısı sığırlarda % 16.3, Deliömeroğlu ve ark.15, ithal Simental sığırlarında % 5.4, Çekgül17 Esmer ineklerde % 23.5 olarak bulmuşlardır.
Bir işletmenin devamlı ve verimli olabilmesi için, mevcut hayvanlardan normal oranda yavru alması gereklidir. Sürüde meydana gelen abort olayları sürünün buzağılama oranını düşürmektedir.24.
Ortalama yavru atma oranını, Deliömeroğlu ve ark.15, ithal Simentallarda % 1.3 ve Uludağ25 ise Jersey ırkı ineklerde % 2.7 olarak bulmuşlardır.
Bu çalışma ile Türkiye'de özellikle Doğu Anadolu Bölgesinde sayısal olarak önemli bir yer tutan ve Elazığ ili sığır varlığının da büyük bir kısmı'nı oluşturan Doğu Anadolu Kırmızısı ırkının bazı verim özellikleri ile yetiştiriciliğin eksik ve olumlu yönlerini belirlemek suretiyle, ırkın Elazığ ili ve Doğu Anadolu Bölgesindeki potansiyel verimliliğini ve yetiştirme imkanlarını ortaya koymak, böylece hem yerli gen kaynaklarının korunması çalışmalarına, hem de ırkın genetik ıslah çalışmalarına katkıda bulunmak amaçlanmıştır.
)
)
