Bu çalışmada, fonksiyonel rumene sahip olan sağlıklı sığırlardaki transketolaz testi sonuçlarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışmanın materyalini Elazığ ilindeki sığır işletmelerinde bulunan farklı ırk ve cinsiyetteki 6 ay ve üzeri yaştaki 40 adet sığır oluşturmuştur. Hayvanların sistematik klinik muayeneleri yapılıp sağlıklı oldukları belirlendikten sonra v.jugularislerinden alınan kan örnekleri ile transketolaz testi yapılmıştır. Çalışmada kullanılan hayvanlarda belirlenen ortalama tiyamin pirofosfat (TPP) etkisi değerleri % 15,8 olarak belirlenmiştir. Bu çalışma ile sağlıklı sığırlarda belirlenen transketolaz test sonuçlarının, bu testin kullanılacağı çalışmalar için yararlı olabileceği kanısına varılmıştır.

Tiyamin diğer adı ile B1 vitamini organizmada özellikle karbonhidrat metabolizmasında anahtar role sahip bir vitamindir. Tiyaminin aktif formu olan tiyamin pirofosfat (TPP) alfa keto asitlerin dekarboksilasyonu ve transketolaz reaksiyonunda koenzim olarak görev yapar¹. Koenzim fonksiyonu dışında tiyaminin nörofizyolojide de özel bir yeri olduğu ileri sürülmektedir². Tiyamin, vücutta yeterli olarak depo edilememesi nedeniyle günlük olarak alınması gereken bir vitamindir¹. Sığır beslenmesinde kullanılan tahılların embriyo ve kabuk kısımları, yeşil ve kaliteli kuru otlar önemli miktarda tiyamin içerirler³. Bunun dışında fonksiyonel bir rumene sahip olan sığırlarda rumen mikroorganizmaları tarafından önemli miktarda tiyamin sentezi de yapılmaktadır⁴. Bundan dolayı uzun yıllar erişkin sığırlarda tiyamin yetersizliğinin şekillenmeyeceği düşünülmüştür. Ancak, ruminal fermentasyon bozuklukları, rumende tiyaminaz üretimi, yem ve sularla aşırı sülfür alınması ve inaktif tiyamin analoglarının uygulanması gibi birçok faktör nedeniyle sığırlarda da klinik ve subklinik tiyamin yetersizliklerinin şekillendiği bildirilmiştir^5-10. Tiyamin yetersizliklerinde kan ve idrar tiyamin konsantrasyonları azalır, tiyaminin koenzim fonksiyonuna bağlı olan piruvat ve laktat gibi ara metabolizma ürünlerinin kandaki düzeyleri artarken, tiyaminin kofaktör olduğu bir enzim olan transketolazın aktivitesi ise azalır. İn vitro olarak eritrosit lizatından elde edilen transketolaz enzimine tiyamin ilave edilmesi sonucu enzimin aktivasyonunda meydana gelen değişikliklerin belirlendiği transketolaz test, organizmadaki tiyamin durumunun belirlenmesinde en duyarlı ve spesifik test olarak olarak bildirilmiştir^1,2. Transketolaz test genellikle indirekt değişken olarak reaktivasyonun etkisini gösteren TPP etkisi değeri ile ifade edilmektedir². Sığırlarda transketolaz testinin kullanıldığı bazı çalışmalar bulunmasına karşın sağlıklı sığırlardaki transketolaz testi değerlerinin ortaya konulduğu çalışmalar halen yetersizdir. Bu nedenle, bu çalışmada, fonksiyonel rumene sahip olan sağlıklı sığırlardaki transketolaz testi değerlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır.

Çalışmanın materyalini Elazığ ilindeki sığır işletmelerinde bulunan farklı ırk ve cinslerdeki 6 ay ve üzeri yaştaki 40 adet sığır oluşturdu. Hayvanların benzer şekilde konsantre yem, saman ve ot ile beslendiklerine ve ayrıca herhangi bir tiyamin preparatı uygulanmamış olduğuna özellikle dikkat edildi. Hayvanların sistematik klinik muayeneleri yapılıp sağlıklı oldukları belirlendikten sonra v.jugularislerinden 10 ml'lik heparinli tüplere kan örnekleri alındı. Alınan örnekler en kısa sürede laboratuvara getirildi. Bir cam tüp içerisine heparinli kan örneklerinden 1 ml alınıp üzerine 3 ml bidistile su eklenerek hemolizat elde edildi. -20 ºC'de tutulan hemolizatlar daha sonra oda ısısında çözdürülerek transketolaz test uygulandı¹¹.

Çalışmada kullanılan hayvanlarda belirlenen ortalama % TPP etkisi değerleri Tablo 1'de gösterilmiştir.

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 1: Fonksiyonel rumene sahip sağlıklı sığırlardaki transketolaz testi sonuçları.

Rumenin henüz fonksiyonel olmadığı ilk altı haftalık preruminant dönemde rumende tiyamin sentezi yapılamadığı için bu dönemdeki buzağılar tiyamin ihtiyaçlarını sadece dışarıdan karşılamak zorundadırlar. Süt çok iyi bir tiyamin kaynağı olmadığı için bu dönemde sadece sütle beslenen buzağıların tiyamin yetersizliği açısından risk altında oldukları kabul edilir^3,12. Preruminant dönemin sonuna kadar buzağıları sadece sütle beslemeyip, ek olarak az miktarlarda yem verilmeye başlanması rumende villus gelişimini uyarır. Böylece rumendeki mikrobiyal tiyamin sentezinin altıncı haftadan itibaren başladığı bildirilmiştir^3,13. Bununla birlikte rumenin tam olarak fonksiyonel hale geldiğinin kabul edildiği ilk altı aylık dönemde rumendeki mikrobiyal tiyamin sentezi hayvanın ihtiyacını tam olarak karşılayacak düzeyde gerçekleşmeyebilmektedir^12,13. Bu çalışmada fonksiyonel rumene sahip olan sağlıklı sığırlardaki tiyamin durumunun ortaya konulabilmesi için, rumenin fonksiyonel hale geldiğinin kabul edildiği altı aylık yaştan büyük sığırlar kullanılmıştır.

Sağlıklı sığırlardaki normal % TPP etkisi değerinin belirlendiği çalışmaların kısıtlı olması nedeniyle, hangi düzeydeki % TPP etkisi artışının ne derecede bir tiyamin yetersizliğini işaret edeceği hakkında kesin bir skala bulunmamaktadır. Rehm¹⁴ ve Clausen¹¹ % 40'ın altındaki değerleri, İmren ve Şahal¹⁵ % 24 ± 11 değerini fizyolojik TPP etkisi değerleri olarak bildirmişlerdir. Bir başka çalışmada^9, kontrol grubu olarak kullanılan sağlıklı sığırlarda ortalama %18,9'luk bir TPP etkisi değeri bildirilmiştir. Bogin ve arkadaşları¹⁶ sağlıklı sığırlarda yaptıkları bir çalışmada ortalama 23,2'lük % TPP etkisi değeri bildirmişlerdir. Clausen¹¹ TPP etkisi değerinin sağlıklı sığırlar için ortalama % 19,9 olduğunu vurgulamıştır. Quaghebeur ve arkadaşları¹⁷ sağlıklı sığırlardaki TPP etkisi değerini % 17,5 olarak tespit etmişlerdir. Bu çalışmada ortalama % 15,8 olarak belirlenen TPP etkisi değeri araştırıcıların bildirimleri ile uyum içerisinde bulunmuştur.

Bu çalışma ile sağlıklı sığırlarda belirlenen transketolaz test sonuçlarının, bu testin kullanılacağı çalışmalar için yararlı olabileceği kanısına varılmıştır.