Çalışmada 10 adet 250-300 g ağırlığında erişkin Wistar cinsi dişi sıçan kullanıldı, östrus siklusları günlük vajinal smear bakılarak takip edildi. Smearlarında sperm görüldüğü gün, gebeliğin ilk günü olarak kabul edildi. Gebeliğin 16. günü sıçanlar servikal dislokasyonla öldürüldü. Uterus dokuları, fetal dokular ve plasentalarından ayrıldı. Krebs solüsyonuna alındı. 1x 0,2x 0,2 santimetre boyutlarında miyometriyum kesitleri hazırlandı. Myometriyum kesitleri Krebs solüsyonu içerisinde; %95 oksijen ve %5 karbondioksitle sürekli gazlandırılan PH 7,4 ve 37 ºC bulunan organ banyosuna alındı. 1 g istirahat gerilimi altında asılarak izometrik kontraksiyonlar kayıt edildi. Miyometriyum kesitlerinde 30 dakika süreyle spontan kasılmalar gözlendi. Ardından miyometriyum aktivitesi oksitosin hormonu uygulanarak anlamlı bir şekilde artırıldı. Daha sonra nebivololün farklı dozları (50, 250 ve 500 μM) uygulandı.

Uygulanan oksitosin sonrası, ortama ilave edilen 50, 250 ve 500 M nebivolol, ortalama frekans (f) ve ortalama eğri altında kalan alan (EKA)'da istatistiksel olarak anlamlı bir inhibisyon gerçekleştirdi. (p<0,05). Yalnız ortalama pik amplitüd (PA) üzerinde 50M nebivolol ilavesinden sonra istatistiksel olarak anlamlı bir fark oluşmadı. Ortalama PA'da 250 ve 500 µM nebivolol ilavesinden sonra istatistiksel olarak anlamlı bir inhibisyon gerçekleştirdi. (p<0,05).

Bir beta bloker olan nebivololün miyometriyum kontraksiyonları üzerinde inhibitör bir etkiye sahip olduğu tespit edildi.

Büyütmek İçin Tıklayın

Şekil 1: Nebivololün moleküler yapısı.

Nebivololün damar düz kaslarına olan gevşetici etkisi NO ve cGMP bağlı mekanizmalarla olur³. Nebivolol çift etki mekanizmalı bir ajandır. Hem NO salınımını arttırarak, hemde β₁ adrenoreseptör antagonizmasıyla etki eder. Damar endotelinde NO aktivasyonuna neden olduğu kanıtlanmıştır.

Deneylerde nebivolol ile NG-monometil-L-Arjinin maddesinin (LNMMA), beraber kullanılması esnasında düz kas gevşemesinin bozulması, nebivoloün vazodilatasyonu endotelyal metabolik sistem L-arjinin/NO aktivasyonu ile yaptığını destekler. Çünkü L-NMMA bir NO sentez inhibitörüdür^4,5.Nebivololün endotelyum bağımlı vazodilatatör etkisi mikrosirkülasyon içinde geçerlidir⁶.

NO vücuttaki tüm dokularda bulunur ve önemli işlevler yürütür. Uterin dokularda NO sentaz enziminin bulunması, miyometriyal kontraktilite ve plasental kan akımının düzenlenmesinde NO'nun rol aldığının bir göstergesidir⁷. NO'nun moleküler hedefleri arasında çözünebilir guanilat siklaz (çGS) ve adenozin difosfat (ADP)-ribozil transferaz yer alır. Guanilat siklaz aracılığı ile oluşan siklik guanozin monofosfat (cGMP), çeşitli protein kinazları, siklik nükleotid fosfodiesterazları, iyon kanallarını ve diğer bazı proteinleri etkiler.⁸.

Klinik etkileri açısından bakıldığında nebivolol uygulanması kolay, tolerabilitesi yüksek bir ilaçtır. Yan etkileri oldukça az görülür. Başlıca yan etkileri bradikardi, baş dönmesi, baş ağrısı, asteni, taşikardi, çarpıntı, döküntü, ağız kuruluğu uykusuzluk, bulantı, parestezi, ekstremite ödemi ve anksiyetedir⁹.

Bu çalışmada nebivololün damar düz kasları üzerine olan nitrik oksit aracılı gevşetici etkisinden yola çıkılarak uterus düz kasları üzerine olan etkilerinin incelenmesi amaçlanmış, gebe sıçan miyometriyumu üzerindeki etkileri araştırılmıştır.

Kesitler içerisinde % 95 oksijen ve % 5 karbondioksitle sürekli gazlandırılan 37ºC'de Krebs solüsyonu bulunan termostatlı peristaltik pompa düzenekli ve çift çeperli izole organ banyosuna alındı. İstirahat şartlarını oluşturmak için kesitler, 1 gram istirahat gerimi altında asıldı ve izometrik kasılmalar kaydedildi. İzometrik kasılmalar “izometrik güç çevirgeci” (Harvard Apparatus Limited, Kent, İngiltere) ve arabirim ile osilografa (Harvard Apparatus Limited, Kent, İngiltere) aktarılarak yazdırıldı. Ölçüm ve değerlendirmeler bu kayıtlar üzerinde yapıldı.

Her bir sıçandan alınan kesitler, organ banyosunda 30 dakikalık uyum periyodunu takiben, sekiz adet kas 1 μM oksitosin (Synpitan Forte, Deva, İstanbul) ile indüklendi ve yine on beş dakika arayla ve sırasıyla 50, 250 ve 500 μM olacak şekilde nebivolol (Vazoxen, İbrahim&Ethem Ulagay, İstanbul) kümülatif olarak ilave edildi. Ortam pH'sı her uygulamayı takiben kontrol edildi. Oluşan etki kayıt altına alındı. İki adet kas spontan düzenli kasılma göstermediğinden çalışmaya dahil edilmedi.

Elde edilen sonuçların istatistiksel olarak değerlendirilmesinde Nonparametrik Wilcoxon Signed Ranks Testi ve gruplar arası farklılığı ortaya koymak için Mann Whitney-U Testi kullanıldı. p<0,05 değeri anlamlı kabul edildi. Hazırlanan grafikler ise Sigma Plot 80 programıyla oluşturuldu. Bütün istatistiksel değerlendirmeler SPSS 10.0 programı kullanılarak bilgisayar ortamında gerçekleştirildi.

Ardından ortama 250 µM nebivolol ilave edildi. On beş dakika kayıt alındı Bu ilave işlemiyle birlikte ortalama PA: 1191±84,7 g., ortalama f: 5,0±0,4 /15 dk. ve EKA: 126±75 olarak bulundu. Yine son aşamada ortama bu defa 500µM nebivolol ilave edildi ve on beş dakika kayıt alındı. Ortalama PA: 427±54 g. ve f: 3,8±0,6 /15 dk. ve EKA: 45±25 olarak bulundu. Nebivolol deney aşamaları esnasında kümülatif olarak uygulandı.(Şekil 2, 3, 4)

Büyütmek İçin Tıklayın

Şekil 2: Gebe sıçan uterusunda oksitosinle indüklenen kasılmalarda nebivololün frekans üzerine olan etkileri.  p<0.05, Wilcoxon Rank Test.  p< 0.01, Wilcoxon Rank Test

Büyütmek İçin Tıklayın

Şekil 3: Gebe sıçan uterusunda oksitosinle indüklenen kasılmalarda nebivololün peak amplitüd üzerine olan etkileri.  p<0.05, Wilcoxon Rank Test.  p<0.01, Wilcoxon Rank Test.

Büyütmek İçin Tıklayın

Şekil 4: Gebe sıçan uterusunda oksitosinle indüklenen kasılmalarda nebivololün eğri altında kalan alan üzerine olan etkileri.  p<0.05, Wilcoxon Rank Test.  p<0.01, Wilcoxon Rank Test.

Bu gurupta uygulanan oksitosin sonrası, ortama ilave edilen 50, 250 ve 500 µM nebivolol, ortalama f ve EKA'da istatistiksel olarak anlamlı bir inhibisyon gerçekleştirdi. (p<0,05 Wilcoxon Rank Test). Ortalama PA'da 250 ve 500 µM nebivolol dozlarında istatistiksel olarak anlamlı bir fark oluşurken, ortalama PA'da 50µM nebivolol ilavesinden sonra istatistiksel olarak anlamlı bir fark oluşmadı. (Tablo 1)

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 1: Gebe sıçan uterusunda oksitosinle indüklenen kasılmalara nebivololün etkisi.

Günümüzde uterin kontraksiyonları inhibe etmek için beta mimetikler (ritodrin, terbutalin, izoksuprin, salbutamol), magnezyum sülfat, prostaglandin sentetaz inhibitörleri (indometazin), kalsiyum kanal blokörleri (nifedipin), nitrik oksit, oksitosin antagonisti (atosiban) ve potasyum kanal açıcılar kullanılmaktadır¹⁰.

Literatür incelendiğinde nebivololün uterin kontraksiyonlar üzerine etkisi çalışılmamıştır. Ancak nebivololün damar düz kaslarına olan gevşetici etkisi çalışılmış olup etkisini NO ve cGMP bağlı mekanizmalarla göstermektedir^3,11,12. Deney hayvanlarında yapılan çalışmalarda sıçan hipokampal membranlarına biraz bağlanma dışında, alfa₁ adrenerjik, Beta₂-adrenerjik, Dı-dopamin, D₂-dopamin, Hı-histamin, H₂-histamin, kolinerjik, muskarinik, μ-opiyad, benzodiyazepin ve Ca⁺² kanal siteleriyle anlamlı bir bağlanma görülmemiştir. Nebivoloün terapotik dozlarda intrinsik sempatomimetik aktivitesi (İSA) ve uygun bir membran dengeleyici etkisi de yoktur^13,14.

Yapılan çeşitli çalışmalarda nebivololün hipertansif hastalarda plazma ve üriner nitrat düzeylerini anlamlı olarak arttırdığı tesbit edilmiştir. Bu arttırma işlemi hem NO'in oksidatif yıkıma karşı korunması hem de sentezinin uyarılması yoluyla olur. Bu konuyla uyumlu olarak nebivololün sağlıklı gönüllülerde sistemik oksidatif stresi, azalttığı da yapılan bir çalışmada ortaya konmuştur¹⁵.

NO biyoaktivitesini arttırmasına ek olarak nebivoloün antioksidan özelliği olduğu da ileri sürülmektedir. Burada dikkat çeken bir konu da izoprostanlardır. Bu maddeler oksidatif stres varlığında miktarları artan, araşidonik asidin serbest radikallerce katalizlendiği peroksidayonla oluşan, prostaglandin benzeri bileşiklerdir¹⁶. Yapılan bir çalışmada nebivololün standart dozda oral kullanımı, vücuttaki en önemli izoprostan olan 8-iso-PGF_2α nın idrarla atılımını belirgin olarak azaltmıştır. Bu nebivoloün antioksidan etkileri olduğunu gösteren bir bulgudur¹⁷.

Tüm bu çalışmalar nebivololün etkilerini NO üzerinden gösterdiğini destekler niteliktedir. Literatürde NO'in kontraksiyon inhibisyonu yapan etkisi çeşitli çalışmalarda ortaya konulmuş ve bu çalışmalarda NO aracılı etki eden ajanların uterin kontraksiyonları inhibe edici etkileri gösterilmiştir^18,19.

Bu açıdan bakıldığında çalışmamızın uterin kontraksiyon inhibisyonu konusuna yeni bir bakış açısı kazandırmasını umuyoruz.

1) Cleophas TJ. Experimental evidences of selective antagonistic action of nebivolol on-1-adrenergic receptors. J Clin Med 1998; 2: 2-25.

2) Van Bortel LM, de Hoon JN, et al. Pharmacological properties of nebivolol in man. Eur J Clin Pharmacol 1997; 51: 379-384.

3) Ignarro LJ, Byrns RE, Trinh K, Sisodia M, Buga GM. Nebivolol: a selective beta (1)-adrenergic receptor antagonist that relaxes vascular smooth muscle by nitric oxide- and cyclic GMP-dependent mechanisms. Nitric Oxide 2002; 7: 75-82.

4) Cockcroft JR, Chowienczyk PJ, Brett SE, et al. Nebivolol vasodilates human forearm vasculature: evidence for an L-arginine/NO-dependent mechanism. J Pharmacol Exp Ther 1995; 274: 1067-1071.

5) Bowman AJ, Chen CP, Ford GA. Nitric oxide mediated venodilator effects of nebivolol. Br J Clin Pharmacol 1994; 38: 199-204.

6) Arosio E, De Marchi S, Prior M, Zannoni M, Lechi A. Effects of nebivolol and atenolol on small arteries and microcirculatory endothelium-dependent dilation in hypertensive patients undergoing isometric stress. J Hypertens 2002; 20: 1793-1797.

7) Ledingham MA, Thomson AJ, Greer IA, Norman JE. Nitric oxide in parturition. BJOG 2000; 107: 581-593.

8) Rang HP, Dale MM, Ritter JM. Pharmacology. 3rd Edition, New York: Churchill Livingstone, 1995: 203-213.

9) Sieben G, Van Neuten L, Symoens J. Nebivolol in hypertension. One-year treatment data. Drug Invest 1991; 3: 193-195.

10) Çiçek MN, Akyürek C. Çelik Ç. Haberal A. (editörler). Kadın Hastalıkları ve Doğum Bilgisi. Güneş Tıp Kitabevi 2006: 734.

11) Gupta S, Wright HM. Nebivolol: A highly selective beta-adrenergic receptor blocker that causes vasodilation by increasing nitric oxide. Cardiovasc Ther 2008; 26: 189-202.

12) Frazier EP, Michel-Reher MB, Sand C, et al. WITHDRAWN: Is nebivolol a beta(3)-adrenoceptor agonist? Eur J Pharmacol 2008; 10: 10-16.

13) Mangrella M, Rossi F, Fici F, Rossi F. Pharmacology of nebivolol. Pharmacol Res 1998; 38: 419-431.

14) Janssens WJ, Xhonneux R, Janssens PAJ. Animal pharmacology of nebivolol. Drug Invest 1991; 3: 13-24.

15) Napoli C, Liguori A, De Nigris F. Benefical effects of nebivolol on the NO-pathway in essential hypertensive patients. Eur Heart J 2002; 23: 210.

16) Roberts LJ, Morrow JD. The generation and actions of isoprostanes. Biochim Biophys Acta 1997; 1345: 121-135.

17) Troost R, Schwedhelm E, Rojczyk S, Tsikas D, Frolich JC. Nebivolol decreases systemic oxidative stress in healthy volunteers Br J Clin Pharmacol 2000; 50: 377-379.

18) Hekimoglu A, Celik F, Tas T, Ece A, Kavak V. The contribution of nitric oxide on the relaxation effects of diethylstilbestrol. Saudi Med J 2008; 29: 662-667.

19) Lees CC, Lojacono A, Thompson C, et al. Glyceryl trinitrate and ritodrine in tocolysis: an international multicenter randomized study. GTN Preterm Labour Investigation Group. Obstet Gynecol 1999; 94: 403-408.