Bu olgu sunumu, bir koyunda saptanan klinik paratuberkulozis olgusuna ait biyokimyasal ve patolojik bulguları sunmak ve serum biyokimyasal parametreleri ile hastalık arasında herhangi bir ilişki olup olmadığını bildirmek amacıyla yapılmıştır.

Agoni halindeki koyuna herhangi bir tedavi girişiminde bulunulmamış, hayvan sahibinin onayı alındıktan sonra kronik seyirli olan ve tedavi uygulamalarına yanıt vermeyen hastalığın kesin tanısının konulabilmesi için F.Ü. Veteriner Fakültesi Patoloji Anabilim Dalı laboratuvarında nekropsisi yapılmıştır. Hayvanın derisi yüzüldüğünde deri altı yağ dokularında jelatinöz atrofi gözlenmiştir. Karın boşluğu açıldığında ise jejunum ve ileum serozalarında ödem ile birlikte ilgili bölümlere ait lenf damarlarının beyaz renkte ve kordon şeklinde kalınlaştığı, mezenterik lenf düğümlerinin büyüdüğü ve kesit yüzeylerinin ödemli olduğu tespit edilmiştir. İnce bağırsak mukozası açıldığında jejunumun başlangıç kısmından iluema kadar olan bölgede mukozanın kalınlaştığı ve enine kıvrımların bulunduğu dikkati çekmiştir (Şekil-A).

Büyütmek İçin Tıklayın

Şekil 1: A: Jejunum mukozasında kalınlaşma ve enine kıvrımların görünümü; B: Lamina propriada epiteloid hücre infiltrasyonları ve villöz atrofi (oklar), Lieberkuhn kriptlerinde deskuamasyon ve kistik dilatasyonlar (ok başları) HE; C-D: Lamina propriada asido-rezistans etkenleri içeren epiteloid hücre kümeleri, ZN,

Histopatolojik incelemeler için alınan doku örnekleri %10’luk formalin solüsyonunda tespit edildikten sonra rutin işlemlerinden geçirilerek, parafin bloklar hazırlanmış, bloklardan 5μ kalınlığında kesitler alınarak, Hematoksilen-Eosin (HE) ve gerekli görülenler Ziehl- Neelsen (ZN) yöntemlerine göre boyanarak ışık mikroskobunda incelenmiştir¹⁰.

Kalınlaşan ve enine kıvrımların şekillendiği bağırsak bölümlerinde lamina propria ve tunika submukozada yoğun şekilde iri, oval şekilli, eksantrik çekirdeğe sahip, taşlı yüzük görünümündeki epitelioid hücreler ve yer yer lenfosit infiltrasyonları nedeniyle şiddetli villöz atrofi dikkati çekmiştir. Lieberkühn kript epitelinde deskuamasyonu ile birlikte kistik dilatasyonlar gözlenmiştir (Şekil-B). Tunika muskularis, subseroza ve serozada da tek tük epitelioid hücre infiltrasyonları, submukoza ve subserozadaki lenf damarlarında dilatasyon ve damar duvarı çevresinde lenfosit infiltrasyonları ile karakterize lenfangitis saptanmıştır. Mezenterik lenf düğümlerinde mikroskobik olarak, kortekste lenfoid hiperplazi ve ödem dışında granülomatoz lenfadenitise ilişkin lezyonlar kaydedilmemiş, ayrıca karaciğerde periportal bölgede yoğun lenfosit infiltrasyonları saptanmıştır.

ZN ile yapılan boyamalarda lezyonlu bağırsak bölümlerinde, büyük bir kısmı epitelioid hücrelerin stoplazmasında ve bazen de ekstraselüler alanlarda küçük, kalın çomak şeklinde, parlak kırmızı renkte asidorezistans etkenler tespit edilmiştir (Şekil-C,D). Lenf düğümlerinde ise tek tük rastlanan etkenlere, karaciğer kesitlerinde rastlanmamıştır.

Bu olguda saptanan serum biyokimyasal değerleri Tablo 1’de topluca sunulmuş olup, tablo incelendiğinde total protein, albumin, kalsiyum, magnezyum düzeylerindeki azalmalar dikkati çekmektedir. Bu bulgular paratuberkulozisli hayvanların serumlarında total protein, albumin, kalsiyum, magnezyum düzeylerinde azalmaların olduğunu bildiren bildirimlerle^8,11-13 uyumlu bulunmuştur. Bunun yanı sıra aynı tablo incelendiğinde enzim düzeylerinin (LDH, ALP, AST ve ALT), glikoz, total bilirubin ve kolesterol düzeylerinin normal referans¹⁵ aralıklar içerisinde olduğu anlaşılmaktadır. Bu bulgular ışığında da, hasta koyunun ilk klinik muayenesi sırasında saptanan bulgulardan olan iştahsızlık, zayıflama ve ishal durumunun en azından bu olgu için herhangi bir karaciğer hastalığı ile ilgisinin olmadığını söylemek mümkündür. Total protein ve albumin düzeylerindeki azalmaların muhtemel nedeninin özellikle hastalığın son dönemlerinde bağırsaklarda gelişen şiddetli doku hasarının neden olduğu malabsorbsiyonla alakalı olduğu düşünülmektedir.

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 1: Paratuberkulozisli koyunda saptanan serum biyokimya değerleri.

Hastalıkta lezyonlar genel olarak bağırsaklar ve ilgili lenf yumrularında gözlenir. Koyunlarda hastalığın teşhisinde dışkı ve doku kültürü, deri testleri, serolojik incelemeler ve nekropsi gibi yöntemler kullanılmaktadır. Ancak deri testleri¹⁶ ve ELISA’nın¹⁷ duyarlılığı değişken olup hastalığın dönemine bağlıdır. Dışkı ve doku kültürü teşhiste altın standart olmasına rağmen koyunlarda pek güvenilir değildir¹. Ayrıca nekropside asidorezistans bakteri az sayıda bulunduğundan koyunlarda ELISA’nın duyarlılığı düşüktür¹⁸. Özellikle bireysel vakalarda nekropsi sonucu alınan doku örneklerinin mikroskobik incelemesi teşhisi doğrulamanın yegane yoludur^1,19. Bu olguda da gerek makroskobik olarak ve gerekse de histolojik yöntemler kullanılarak mevcut hastalık paratuberkulozis olarak teşhis edilmiştir.

Sonuç olarak, koyunlarda paratuberkülozisin teşhisinde klinik ve patolojik muayeneler ile birlikte, total protein, albumin, kalsiyum ve magnezyum gibi serum biyokimyasal parametrelerin incelemelerinin de önemli katkı sağlayacağı kanısına varıldı.

1) William PS. Johne’s disease in sheep and goats. http://www.ohioline.osu.edu/vmefact/0003.html/

18) 03.2010.

2) Williams ES, Snyder SP, Martin KL. Experimental infection of some North American wild ruminants and domestic sheeps with Mycobacterium paratuberculosis: clinical and bacteriological findings. J Wildlife Diseases 1983; 19(3): 185-191.

3) Haris NB, Barletta RG. Mycobacterium avium subsp. paratuberculosis in veterinary medicine. Clin Microbiol Rev 2001; 14: 489-512.

4) Carrigan MJ, Seaman JT. The pathology of Johne’s diseasein sheep. Aust Vet J 1997; 67(2): 47-50.

5) Cranwell MP. Control of Johne’s disease in a flock of sheep by vaccination. Vet Rec 1993; 133(9): 219-220.

6) Gilmour NJL. The pathogenesis, diagnosis and control of Johne’s disease. Vet Rec 1976; 99: 433-434.

7) Scott PR, Clarke CJ, King TJ. Serum protein concentrations in clinical cases of ovine paratuberculosis (Johne's disease). Vet Rec 1995; 137: 173.

8) Jones DG, Kay JM. Serum biochemistry and the diagnosis of Johne’s disease (paratuberculosis) in sheep. Vet Rec 1996; 139: 498-499.

9) Clarke CJ, Little D. The pathology of ovine paratuberculosis: gross and histological changes in the intestine and other tissues. J Comp Pathol 1996; 114: 419-437.

10) Luna CL. Manual histologic staining methods of the armed forces institute of pathology. 3rd Edition, New York: Mc Graw Hill Book Company, 1970.

11) Stewart J, McCallum JW, Taylor AW. Observations on the blood picture of Johne’s disease in sheep and cattle with special reference to the magnesium content of the blood. J Comp Pathol 1945; 55: 45-48.

12) Patterson DSP, Allen WM, Berrett S, Ivıns LN, Sweasey D. Some biochemical aspects of clinical Johne’s disease in cattle. Res Vet Sci 1968; 9(2): 117-129.

13) Kopecky KE, Booth GD, Merkal RS, Baetz AL. Certain blood constituent concentration in cattle with paratuberculosis. Am J Vet Res 1972; 33: 2331-2334.

14) Reddy KP, Sriraman PK, Rao PR. Haematological and biochemical changes in sheep in Johne’s disease. Indian Vet J 1982; 59: 498-502.

15) Aiello SE. The Merck Veterinary Manual. 8th Edition, Whitehouse Station, N.J., USA: Merck&Co Inc, 1998.

16) Perez V, Tellechea J, Corpa JM, Gutiearrez M, Garcia MJF. Relation between pathologic findings and cellular immune responses in sheep with naturally acquired paratuberculosis. Am J Vet Res 1999; 1: 123-127.

17) Clarke CJ, Little D. The pathology of ovine paratuberculosis: gross and histological changes in the intestine and other tissues. J Comp Pathol 1996; 114: 419-437.

18) Perez V, Garcia MJF, Badiola JJ. Description and classification of different types of lesion associated with natural paratuberculosis infection in sheep. J Comp Pathol 1996; 114: 107-122.

19) Hindson J. Differential diagnosis of weight loss in the ewe. In Pract 1994; 16: 204-208.