Sülünler serbest sistemde sürü olarak yerde, çiftleştirme kafeslerinde ve grup kafeslerinde yetiştirilmiştir. Çalışma 36-40, 41-44, 45-48 ve 49-53 hafta yaş dönemleri olmak üzere toplam 126 gün sürdürülmüştür.

Serbest sistem, çiftleştirme kafes sistemi ve grup kafesi sistemlerinde yetiştirilen sülünlerin sırasıyla yumurta verimi; % 29.10, % 38.54 ve % 40.52 (P<0.05), ortalama yumurta ağırlığı; 27.10- 32.47 g, 29.30-33.02 g ve 28.17-32.51 g (P<0.01, P<0.001), kırık yumurta oranı; % 12.38, % 4.41 ve % 5.96 (P<0.05), kuluçka özelliklerinden kuluçka randımanı; % 43.35-54.04, % 51.72-57.93 ve % 50.59-54.99 (P<0.01), döllülük oranı; % 49.84-59.35, % 56.99-64.04 ve % 55.63-60.15 (P<0.05), ve çıkım gücü değerlerini aynı sıra ile % 56.71-68.40, % 64.81- 78.46 ve % 61.30-74.50 (P<0.05,P<0.01) arasında belirlenmiştir.

Bu araştırma ile,sülün yetiştiriciliğinin yaygınlaşması için yumurta verimi ve kuluçka özelliklerinin yanında; büyüme ve besi performanslarıyla ilgili bilimsel çalışmaların da arttırılması, yetiştiricilere daha sağlıklı bir yetiştirme sistemi önerisinin yapılabilmesi açısından gerekli olduğu sonucuna varılmıştır.

Av hayvanlarından bıldırcın, keklik ve sülün yetiştiriciliği piyasayı çeşitlendirmiştir. Ayrıca değişik sebeplerle av hayvanlarının sayılarının azalması av hayvanlarının ve özellikle sülünlerin üretimini artırmıştır².

Dünyada en yaygın bulunan sülün türü halkalı sülün (Phasianus colchicus)‘dür. Bu sülünlere adi sülün veya et-tipi sülün de denmektedir. Bu tür, tüm sülün türleri içerisinde et üretimi için en uygun türdür^1,2.

Sülünlerden suni aydınlatma uygulaması ile yılın her mevsiminde yumurta almak mümkündür^1,4. Ancak sülünler oldukça sık olarak, yaptıkları yumurtaları kırma davranışı gösterirler⁵. Bu yüzden sülün yetiştiriciliği üzerine yapılan araştırmalar, yetiştirme sistemine yoğunlaşmıştır.

Kırıkçı ve ark.⁵ sülünleri kapalı kümeslerde kafeste ve sürü halinde yetiştirmişler, kafes grubu ile sürü grubunda yumurta verimini, % 32.84 ve % 19.38; kırık yumurta oranını aynı gruplarda %28.63 ve 48.60 olarak belirlemişlerdir. Çetin ve ark.⁴ sülünlerin yumurta verimini %39.37; Tepeli ve ark.⁶ ise %28.21 ve %49.02 olarak hesaplamışlardır. Mashaly ve ark.⁸ değişik yaşlarda (21, 25, 27 haftalık) sülünlerin yumurta verimini 39-65 adet/sülün; Woodard ve Synder⁹ kapalı kümeste ve kafeslerde 12 haftalık yumurtlama periyotlarında 45.9 adet yumurta verimi elde etmişlerdir.

Sülünlerin yumurta ağırlığını; Çetin ve ark.⁴ 33.36 g; Kırıkçı ve ark.⁷ 31.03 g; Woodard ve ark.¹⁰ 30.06 g; Woodard ve Synder⁹ 28.10-29.50 g; Blake ve ark.¹¹ 31.9-34.4 g; Tserweni-Gousi ve Yannakopoulos¹² ise 30.49 g olarak bildirmişlerdir.

Değişik araştırıcılar^4-6,8 sülünlerden elde edilen yumurtaların döllülük oranını; %50-80 arasında belirlemişlerdir.

Kuluçka randımanını ise Kırıkçı ve ark.⁵ çiftleştirme kafeslerinde ve serbest halde çiftleştirdikleri sülünlerde %49.55 ve 29.46 tespit ederken Çetin ve ark.⁴ Türkiye'de yetiştirilen sülün genotipi için %62.03; Tepeli ve ark.⁶ da farklı aydınlatma uyguladıkları sülün gruplarında %39.48-54.09 olarak belirlemiştir.

Çetin ve ark.⁴ sülün yumurtalarında çıkım gücünü % 75.99, Tepeli ve ark.⁶ % 63.50-76.6 ve Kırıkçı ve ark.⁵ kafes ve serbest gruptaki sülünlerde % 54.36 ve %41.54 olarak belirlemişlerdir.

Sülün yetiştiriciliği üzerine yapılan araştırmalar barındırma yönünde yoğunlaşmıştır. Fakat sülünlerin farklı yaşlarında verimlerinin belirlenmesine yönelik bir eksiklik mevcuttur. Bu araştırma farklı yetiştirme sistemlerinde yetiştirilen sülünlerin yumurta verimi ile kuluçka özelliklerini farklı yaş dönemlerinde tespit etmek amacıyla yapılmıştır.

Araştırmanın materyali olan 34 haftalık yaşta bulunan sülünler serbest sistemde 12 erkek- 60 dişi oranında sürü olarak yerde ve dışarıya açılan gezinti [yarı açık (kapalı: 60 m², açık: 108 m² alanında tutulmuştur. Çiftleştirme kafeslerinde ( 2x1.5x1 m) 1:4, 1:5, 1:6 erkekdişi oranlarında 3 alt grup oluşturulmuştur. Grup kafes sisteminde ise (4x4x1.5m) 4:16, 4:20, 4:24 erkek-dişi oranlarında 3 alt grup oluşturulmuş ve bu kafesler zenginleştirilmiş kafeslere benzetilmeye çalışılmıştır. Her üç yetiştirme sisteminde toplam 12 erkek 60 dişi sülün kullanılmıştır.

Aydınlatma periyodu 16 saat aydınlık, 8 saat karanlık olacak şekilde uygulanmıştır. Gruplardaki sülünler yumurtlama periyodu boyunca %18 HP ve 2700 kcal/kg enerji ihtiva eden bir rasyonla adlibitum olarak beslenmişlerdir.

Çalışma 36-40, 41-44, 45-48 ve 49-53 hafta yaş dönemleri olmak üzere toplam 126 gün sürdürülmüştür Sülünlerden ilk yumurtalar tüm yetiştirme sistemi gruplarında 36. haftalık yaşta elde edilmiştir. Yumurtalar her gün aynı saatte sayılarak toplanmış, her yumurtanın üzerine tarih ve kafes numaraları yazıldıktan sonra 0.01g hassaslığındaki terazi kullanılarak tartılmıştır. Elde edilen yumurta sayısının sülün sayısına bölünmesiyle de yumurta verimi (%) günlük olarak tespit edilmiştir. Yaş dönemi sonunda grupların yumurta verimleri (%) aşağıdaki formüller yardımıyla belirlenmiştir⁹.

Günlük Ortalama Yumurta Verimi (adet): [Dönem içindeki toplam yumurta sayısı (adet) / Dönem içindeki gün sayısı ]

Kırık Yumurta Oranı : [Dönem içindeki toplam kırık yumurta sayısı (adet) / Dönem içindeki gün sayısı] x 100

Sülün gruplarından elde edilen yumurtalar 7 gün depo edildikten sonra, 37.5ºC ısı ve %65 nem sağlanmış olan kuluçka makinesinde kuluçka edilmişlerdir. Yumurtalar kuluçkanın 23. gününde döllülük yönünden kontrol edilerek, 37.5ºC ısı ve %80 nem sağlanmış olan çıkım makinesine alınmıştır. Kuluçkadan sonra civciv çıkmayan yumurtalar kırılarak, dölsüz yumurtalar tespit edilmiştir. Kuluçka sonuçlarına ait kuluçka randımanı, çıkım gücü ve döllülük oranı gibi değerler aşağıdaki formüller yardımıyla hesaplanmıştır⁹.

Kuluçka Randımanı: [Çıkan civciv sayısı / Makineye yüklenen yumurta sayısı] x 100

Çıkım Gücü: [Çıkan civciv sayısı / Makineye yüklenen döllü yumurta sayısı] x100

Döllülük Oranı: [Döllü yumurta sayısı / Makineye yüklenen yumurta sayısı] x 100

Araştırmadan elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirilmesinde SPSS 11.5 paket programından yararlanılmıştır. Gruplardan elde edilen ortalama değerler Varyans analizi ile test edilmiş ve gruplar arası farklılıkların önem kontrolü Duncan testi ile yapılmıştır. Gruplardan elde edilen yüzde değerler arasındaki farklılıklar Khi-Kare testi ile analiz edilmiştir¹³.

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 1: Grupların yumurta verimi ve kırık yumurta oranı

Kırık yumurta oranı sonuçlarına göre her üç sistem arasında tespit edilen farklılık istatiksel olarak önemli (P<0.05) bulunmuştur. Serbest sistem, diğer iki kafes sistemi grubundan (P<0.05), grup kafesi sitemi ise çiftleştirme kafes sistemi grubundan (P<0.05) yüksek kırık yumurta oranı değerleri göstermiştir. Çiftleşme kafes sistemi ve grup kafes sistemi farklı erkek dişi oranı alt grupları arasındaki farklılık da önemli (P<0.05) bulunmuştur.

Araştırmada elde edilen ortalama yumurta ağırlığı sonuçları Tablo 2'de verilmiştir. Serbest grup, çiftleşme ile grup kafesi grupları arasında 49-53 hafta yaş dönemi hariç diğer yaş dönemlerindeki farklılık önemli (P<0.01, P<0.001) bulunmuştur. Çiftleştirme kafeslerinde elde edilen yumurtalar diğer iki gruptan, grup kafeslerinde elde edilen yumurtalar ise serbest sistemde elde edilen yumurtalardan önemli derecede (P<0.01, P<0.001) ağır elde edilmiştir. Tüm yaş dönemlerinin aralarındaki farklılıklar önemli (P<0.001) bulunmuştur. Sülünlerin yaşları artıkça yumurta ağırlığı değerleri de artmıştır.

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 2: Grupların ortalama yumurta ağırlığı

Araştırmanın kuluçka randımanı sonuçları Tablo 3'de verilmiştir. Serbest grup, çiftleşme kafes grubu ile grup kafes grupları arasında kuluçka randımanı bakımından önemli (P<0.01) farklılık olmakla birlikte, aynı grupların erkek-dişi oranlarına göre oluşturulan alt gruplar arasında ise hem çiftleştirme kafesi grubunda hem de grup kafesi grubunda önemli (P<0.05) farklılıklar belirlenmiştir. Grupların yaşları açısından ise tüm yaş dönemlerinde yetiştirme sistemleri arasındaki farklılık önemli bulunmuştur (P<0.05). Sülünlerin yaşları ilerledikçe kuluçka randımanı değerleri de artmıştır.

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 3: Grupların kuluçka randımanı

Araştırmada elde edilen döllülük oranı sonuçları Tablo 4'de verilmiştir. Serbest grup, çiftleşme kafesi grubu ile grup kafesi grupları arasında önemli (P<0.05) farklılık tespit edilmiştir. Tüm yaş dönemlerinin karşılaştırılmasında istatistiki açıdan farklılıklar önemli (P<0.05) bulunmuştur. Sülünlerin yaşları artıkça döllülük oranı değerleri de artmıştır.

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 4: Grupların döllülük oranı

Araştırmanın çıkım gücü sonuçları Tablo 5'de verilmiştir. Serbest, çiftleşme ve grup kafesi grupları arasında önemli ve değişik düzeylerde (P<0.05, P<0.01) farklılıklar bulunmuştur. Yaş açısından da tüm grupların çıkım gücü değerleri arasındaki farklılıklar önemli (P<0.01) bulunmuştur. Sülünlerin yaşları artıkça çıkım gücü değerlerinde önemli (P<0.01) artışlar tespit edilmiştir.

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 5: Grupların çıkım gücü

Serbest, çiftleştirme ve grup kafesi sisteminde yetiştirilen sülün gruplarının yumurta ağırlığı değerleri yaşla birlikte artış göstermiştir. Yetiştirme gruplarından elde edilen yumurta ağırlıkları arasındaki farklılıklar, tüm sülün grupları aynı yaşta bulunmaları ve aynı genotipi taşıdıkları için ancak, gruplardaki dişi sülünlerin canlı ağırlıkları arasındaki farklılıktan kaynaklanmış olabilir. Kırıkçı ve ark.¹⁴ da dişi sülünlerin canlı ağırlıklarına göre dizayn ettikleri araştırmalarında, canlı ağırlığın yumurta ağırlığına pozitif etkide bulunduklarını belirlemişlerdir.

Serbest sistem ile çiftleşme ve grup kafeslerinde elde edilen kuluçka randımanı değerleri sülünler için Çetin ve ark.⁴'nın bildirdikleri %62.3, Tserweni-Gousi ve Yannakopoulos¹²'un bildirdikleri %72.1'lük değerlerden düşük bulunmuştur. Kuluçka randımanı sonuçlarındaki düşük değerlerin sebebi olarak; kuluçka makinesinde sülün yumurtaları için optimum şartların sağlanamamış olması veya diğer çevre şartları farklılıkları söylenebilir. Aynı zamanda düşük gerçekleşmiş olan döllülük oranı değerlerinden de etkilenmiş olabilir.

Serbest sistem ile çiftleştirme ve grup kafeslerinde elde edilen döllülük oranı değerleri; çeşitli literatürlerde^4-6,8 bildirilen değerlerden negatif ve pozitif farklılıklar ve benzerlikler göstermiştir. Zaten sülünlerden elde edilen döllülük, çeşitli faktörlerin etkisiyle düşük veya yüksek gerçekleşebildiği bildirilmektedir¹.

Kuluçka özellikleri bakımından; yetiştirme sistemleri içerisinde en yüksek kuluçka randımanı, döllülük oranı ve çıkım gücü sonuçları çiftleşme kafeslerinde elde edilmiştir. Yaş ilerledikçe kuluçka randımanı, döllülük oranı ve çıkım gücü değerlerinde artış gözlenmiştir. Zira aydınlatma programı, bu araştırmadaki gruplardaki erkek ve dişi sülünlerin tamamına aynı anda başlatılmıştır. Çetin ve Kırıkçı^1, dişi sülünlerin aydınlatma ile erkeklerden daha erken cinsel aktiviteye başladıklarını, bu yüzden erkeklere dişilerden 15 gün evvel aydınlatma programının uygulanmaya başlanmasını tavsiye etmişlerdir. Erkek-dişi oranlarına bakıldığında ise hem grup kafeslerinde hem çiftleşme kafes sistemi içinde en yüksek kuluçka randımanı, döllülük oranı ve çıkım gücü değerlerini 1:5 erkek-dişi ve 4:20 erkek dişi grupları vermiştir.

Bu araştırmada elde edilen kuluçka sonuçlarına bakıldığında sülünlerin serbest sistemde yetiştirilmeye uygun olmadıkları söylenebilir. Ancak yine de bu alanda daha farklı araştırmaların yapılmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu çalışmanın sonuçlarına göre yetiştirme sistemlerinin, erkek dişi oranının ve yaşın; sülünlerin yumurta verimi, yumurta ağırlığı, kırık yumurta oranı ve kuluçka özellikleri üzerine etkili olduğu söylenebilir.

1) Çetin O, Kırıkçı K. Alternatif Kanatlı Yetiştiriciliği: Sülün- Keklik. Konya: Selçuk Üniversitesi Vakfı Yayınları, 2000.

2) Koçak Ç, Özkan S. Bıldırcın, Sülün ve Keklik Yetiştiriciliği. İzmir: Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No:538, 2000.

3) Roenigk WP. World poultry consumption. Poultry Sci 1999; 78: 722-728.

4) Çetin O, Tepeli C, Kırıkçı K. Sülünlerin (P. colchicus) entansif ortam ve karasal iklimde yetiştirilme imkanlarının araştırılması. I. Yumurta verimi ve kuluçka özellikleri. Veteriner Bilimleri Dergisi 1997;13: 5-10.

5) Kırıkçı K, Tepeli C, Günlü A, Çetin O. Farklı yetiştirme şekillerinde sülünlerin (Phasianus colchicus), bazı verim özellikleri. Türk J Vet Anim Sci 2003; 27: 907-910.

6) Tepeli C, Kırıkçı K, Çetin O, Günlü A. The effects of different light periods on some production characteristics in pheasants (Phasianus colchicus). Indian J Anim Sci 2002; 72: 960-962.

7) Kırıkçı K, Günlü A, Çetin O, Garip M. Some quality characteristics of pheasant (P. colchicus) eggs. J Food Agr Env 2003; 1(3-4): 226-228.

8) Mashaly MM, Kratzer KR, Keene OD. Effect of photoperiod on body weight and reproductive performance of ringneck pheasants. Poultry Sci 1983; 62: 2109-2113.

9) Woodard AE, Snyder RL. Cycling for production in the pheasant. Poultry Sci 1978; 57: 349-352.

10) Woodard AE, Abplanalp H, Pisenti JM, Snyder RL. Inbreeding effects on reproductive traits in the ring-necked pheasant. PoultrySci 1983; 62: 1725-1730.

11) Blake AG, Balander R, Flegal CJ, Ringer RK. Ahemeral light-dark cyclesand egg production parameters of ringnecked pheasant (Phasianus colchicus). Poultry Sci 1987; 66: 258-263.

12) Tserweni-Gousi AS, Yannakopoulos AL. Quality characteristics of pheasant eggsand effect of egg weight and shell quality on chick weight. Arch Geflügelk 1990; 2: 54-56.

13) Petrie A, Watson P. Statistics for veterinary and animal science. USA: Blackwell Sci. Lmt. Malden, 1999.

14) Kırıkçı K, Çetin O, Günlü A, Garip M. (2004) Effect of hen weight on egg production and some egg quality characteristics in pheasants (Phasianus colchicus). Asian- Australasian J Anim Sci 2004; 17: 5; 684-687.