Bu araştırmada, biyoaktif özellik kazandırılmış kireç taşı içeren yem katkı maddesinin etlik piliç yemlerine ilavesinin performans ve bazı biyokimyasal parametreler üzerine etkisi araştırıldı. Etlik piliç yemlerine 5 hafta süre ile 200 ve 400 mg/kg düzeyinde biyoaktif kireç taşı ilavesinin deneme sonunda grupların canlı ağırlık ve canlı ağırlık artışı değerleri üzerine etkisi tespit edilmedi (P>0.05, Tablo
2 ve
3). Buna karşın yem katkı maddesinin canlı ağırlık artışını düşürmeksizin deneme gruplarında yem tüketimini kontrol grubuna göre belirgin olarak azalttı (P≤0.05). Araştırma süresi sonunda, grupların yem tüketimleri kontrol ve deneme gruplarında sırasıyla 3730.10, 3544.07 ve 3564.58 g olarak kaydedildi (Tablo
3). Yem tüketimi Bio200 ve Bio400 gruplarında kontrol grubuna göre yaklaşık %5 düzeyinde daha az gerçekleşti. Yem tüketiminde gözlenen bu iyileşme yemden yararlanma oranı üzerinde istatistiksel olarak fark oluşturmadı (P>0.05). Deneme gruplarında yemden yararlanma oranı kontrol grubuna göre %5.82 ve %4.76 oranında daha düşük tespit edilmekle birlikte farklılık istatistiksel olarak önemli bulunmadı (Tablo
3). Gruplar arasında karkas randımanı ve bazı karkas değerleri bakımından da farklılık tespit edilmedi (P0.05). Literatür araştırmalarında bu ve benzer içerikli bir yem katkı maddesi ile yapılmış bilimsel araştırma sonucuna ulaşılamamıştır. Bununla birlikte ülkemizde henüz kullanılmaya başlayan bu katkı maddesi ile çeşitli ülkelerde ve farklı hayvanlar üzerinde yapılmış saha denemelerine ilişkin raporlara ulaşılmıştır. Bunlar arasında biyoaktif katkı maddesi ile etlik piliçler üzerinde gerçekleştirilmiş kısıtlı sayıdaki saha denemelerinde, bu araştırma bulgularına benzer şekilde yem tüketiminin azaldığı, yemden yararlanmanın iyileştiği rapor edilmiştir
5. Yumurtacı tavuk yemine ilave edilen biyoaktif katkı maddesinin kümes ortamında amonyak seviyesini önemli oranda düşürdüğü, yumurta verimini arttırdığı, yumurta kabuk kalitesini iyileştirdiği ve mortalitede %30-40 oranında bir azalma sağlayarak üretim maliyetinde önemli bir düşüşe yol açtığı kaydedilmiştir
5,9. Yumurta tavukları üzerinde yapılan bir diğer denemede, yeme biyoaktif kireç taşı ilavesinin mortalite, çatlak yumurta oranı ve kümes amonyak seviyesi üzerine etkisi belirgin bulunurken, yem tüketimi ve yumurta verimi üzerine etkisinin daha az belirgin olduğu sonucu elde edilmiştir
10.
Entansif kanatlı yetiştiriciliğinde, kümes ortamındaki yoğun amonyak düzeyi, hayvan sağlığını, performansını ve refahını olumsuz etkileyen önemli sorunlardandır11. Biyoaktif özellik kazandırılmış kireç taşı içeren yem katkı maddesinin, performans üzerine başlıca olumlu etkisini dışkı ile amonyak atılımını azaltmak suretiyle gerçekleştirdiği bildirilmiştir. Katkı maddesinin; içeriğini oluşturan kireç taşına yüklenen oksijen sayesinde bağırsaklarda amonyak sentezi yapan bakterilerin çoğalışını engellediği, dışkı ile amonyak atılımının azalttığı, buna bağlı olarak kümes ortamında kötü kokunun ve buna yol açan toksik gazların oranını düşürdüğü kaydedilmiştir5. Hayvanların normal fizyolojik fonksiyonlarını yerine getirebilecekleri uygun bir kümes ortamının oluşması, sağlığa ve verime olumlu yansımakta, yemden daha iyi yararlanmayı sağlayarak, performansı iyileştirmektedir10,11. Bununla birlikte temel materyal olan kireç taşına yüklenen oksijenin, homoepati ile karşılaştırılabilecek doğal fiziksel bir etki ile hayvan sağlığı ve verimi üzerine pozitif bir etki yaptığı da ileri sürülmektedir. Biyo-rezonans işlemi ile yüklenen homoepatik bilgi ile biyoaktif kireç taşının sindirim sisteminde “biyolojik düzenleyici” görevini görerek besin maddelerinin sindirimini ve genel hayvan sağlığını olumlu etkilediği bildirilmektedir9,12. Günümüzde aktif oksijen molekülünün yararlı etkilerinden tıp alanında tamamlayıcı tedavide yararlanılmaktadır. Bu amaçla, üç oksijen atomundan oluşan ozon terapotik ajan olarak alternatif tedavide kullanılmaktadır. Ozonun, güçlü oksidant etkisi ile antibakteriyel, antiviral ve antifungal özellik gösterdiği, düşük dozlarda kullanıldığında, organizmada IL-2, 4, 10, IFN-, g, TGF-1 gibi sitokinlerin salınımını uyararak hücresel metabolik aktivatör olarak rol aldığı ve antioksidan enzimlerin aktivasyonunu sağlayarak immunmodülatör etkiye sahip olduğu bildirilmiştir7,8.
Etlik piliç yemlerine 200 ve 400 mg/kg düzeyinde biyoaktif kireç taşı katılmasının organizmada protein, lipit ve glikoz metabolizmalarının durumunu yansıtabilecek bazı biyokimyasal parametreler üzerine etkisi de araştırıldı. Etlik piliçler için önem taşıyan protein anabolizmasını ortaya koymak ve hepatik protein metabolizması üzerine bu katkı maddesinin etkisini belirlemek amacıyla serum total protein seviyesi belirlendi. Araştırma sonunda grupların serum total protein düzeyleri arasında farklılık bulunmadı (P>0.05, Tablo 5). Biyoaktif kireç taşı katkısını serum total proteinini oluşturan albümin ve globülinin başlıca sentez yeri olan karaciğer protein sentezi üzerine olumsuz bir etkisi belirlenmedi. Yem katkı maddesinin kan glikozu ve lipit profili üzerine etkisini belirlemek amacıyla analiz edilen serum glikoz, trigliserit, HDL, LDL ve total kolesterol seviyeleri bakımından gruplar arasında farklılık bulunmadı (P>0.05). Analiz edilen biyokimyasal bulgulara göre biyoaktif kireç taşı katkısının organizmada protein, lipit ve glikoz metabolizmaları üzerine olumsuz etkisi kaydedilmedi. Serum kalsiyum ve fosfor seviyesi de yeme biyoaktif kireç taşı katkısından etkilenmedi (P>0.05) Bu katkı maddesi kullanılarak yapılan bilimsel makalelere rastlanılmadığından analiz edilen biyokimyasal parametreler bakımından sonuçların karşılaştırılması yapılamadı.
Etlik piliç yetiştiriciliğinde yemi daha etkin ve ekonomik şekilde verime dönüştürmek için çeşitli katkı maddelerinin kullanımı yaygın bir uygulamadır16-18. Bu amaçla uzun yıllar kullanılan antibiyotiklerin yemlerden çıkarılması sonucunda bunların yerini alabilecek alternatif katkı maddeleri ile yapılan kimi çalışmalarda başarılı sonuçlar alınırken16,17,19,20, kimilerinin ise performans üzerine belirgin etkisinin olmadığı bildirilmektedir18,21,22. Araştırma bulguları arasındaki farklılıkların, hayvanın yetiştirildiği koşullar yanında katkı maddesinin çeşidi, içeriği ve kullanım dozu gibi çok sayıda faktörden kaynaklanabileceği rapor edilmiştir1,23,24. Bazı araştırıcıların25 büyütme faktörlerinin performans üzerine etkisinin, uygun ortamlarda yetiştirilen hayvanlarda belirgin olmadığı yönündeki bildirimlerini bu araştırma bulguları destekler niteliktedir. Büyütme faktörlerinin uygun olmayan, sağlıksız koşullarda yetiştirilen ya da stres altında bulunan hayvanlarda etkisinin daha belirgin olduğu bildirilmiştir2,21,22. Medikal ozonun da özellikle bağışıklık sisteminin zayıf olduğu veya bozuk olduğu durumlarda uygulanması ile başarılı sonuçların alınabileceği vurgulanmıştır7. Medikal ozonun belirli dozlarda kullanıldığında sağlık üzerine yararlı etkileri göz önüne alındığında, oksijenin de homoepatik etkisinden yararlanmak amacıyla hayvanlarda sağlık koruma ve performans iyileştirici olarak yem katkı maddelerinin yapısında yer alabileceği mümkün görülmektedir.
Deneme sonunda elde edilen bulgulara göre biyoaktif özellik kazandırılmış kireç taşı içeren bu katkı maddesinin canlı ağırlık artışını düşürmeksizin yem tüketiminin azaltılması ve yemden yararlanma etkinliğinin iyileştirilmesinde potansiyel bir değer taşıdığını göstermektedir. Ayrıca protein, lipit ve glikoz metabolizmaları için belirleyici olabilecek bazı biyokimyasal parametreler üzerinde olumsuz bir etkisinin bulunmaması, hayvan sağlığı için risk taşımadığını göstermesi açısından önem taşımaktadır. Araştırmadan elde edilen sonuçlar bu yeni katkı maddesi ile yapılacak kapsamlı araştırmalar için ön araştırma niteliği taşımaktadır.
Sonuç olarak, hayvan ve insan sağlığını gözeterek, verim arttırmaya yönelik uygulamalarda kullanım olanağı bulunabilecek bu yeni ürün ile ilgili ileri araştırmaların yapılıp, kullanımının yaygınlaştırılması, etlik piliç yetiştiriciliğinde daha ekonomik üretim olanakları sağlayabilecektir. Doğal bileşimi ve elde ediliş yöntemi itibariyle homeopatik etkili biyoaktif kireç taşının, altenatif yem katkı maddesi olarak organik piliç eti üretiminde de kullanım alanı bulabileceği öngörülmektedir.
Teşekkür
Bu araştırmada, yem katkı maddesinin temininde yardımlarını esirgemeyen Bioaktiv Türkiye temsilcisi Başak Organik Tarım Mühendislik Kim. Mad. San. Dış Tic. Ltd. Şti.'ne teşekkür ederiz.
)
)
)
)
)
