SB’li çocuklarda üst ekstremite kas kuvveti ile
solunum fonksiyon parametreleri arasındaki ilişkiyi
incelemek amacıyla yapılan çalışmaya, yaş ortalaması
9.2±2.4 yıl (min-maks: 6-15 yıl) olan 44 SB’li çocuk dahil
edildi. Örneklem büyüklüğü Epi Info™ 7(7.1.1.14)
programında %95 güven sınırında 0.05 hata payı ile
çalışmanın güç oranını %80 olarak elde etmek için çalışmaya en az 35 çocuk olacak şekilde hesaplandı.
Çalışmaya dahil edilme kriterleri, myelomeningocele tip
SB tanısı almış olmak, kooperasyonu olmak olarak
belirlendi. SB dışında başka bir genetik/nörolojik
problemi veya ciddi sistemik rahatsızlığı olan ve koopere
olamayan çocuklar çalışmaya dahil edilmedi. Çalışmaya
dahil edilen çocuklar bir özel eğitim ve rehabilitasyon
kurumunda fizyoterapi ve rehabilitasyon hizmeti alan
çocuklardı. Çalışma, Bolu Klinik Araştırmalar Etik
Kurulu’nda değerlendirilerek, etik açıdan uygun bulundu
(Ref.no. 2009/33).
Çalışmaya katılan çocukların sosyo-demografik
bilgileri alındıktan sonra, skolyoz, kifoz ve göğüs
deformite varlığı değerlendirildi, solunum fonksiyon
testleri ve üst ekstremite kas gücü değerlendirmesi
yapıldı. Çocuklarda skolyoz ve kifoz varlığı gözlemsel
postür analizi ile bakıldı. Postür analizi anteriyor, lateral
ve posteriyordan tek tek bakılarak lateralden posteriyor
torasik kıvrımdaki artış kifoz, posteriyordan
vertebralardaki lateral sapmalar skolyoz olarak belirtildi17. Solunum fonksiyon testlerinin 5 yaşından sonra
uygulanabileceği ve bu yaştan sonra güvenilir bilgiler
elde edilebildiği belirtilmektedir18-20. Solunum
fonksiyon testlerini değerlendirmek için MIR Spirolab II
markalı spirometre kullanıldı. Spirometre ölçümlerinde
Zorlu Vital Kapasite (FVC), 1. Saniyedeki Zorlu
Eksiratuar Hacim (FEV1), Tepe Akım Hızı (PEF), %25-
27’lik Periyottaki Zorlu Ekspiratuar Akım Hızı (FEF%25-
75), %50’lik Periyottaki Zorlu Ekspiratuar Akım Hızı (FEF
%50) değerleri ölçüldü. Ölçümler, gövde dik, kalça
eklemi gövde ile 90° fleksiyonda iken ve burun bir
mandalla kapatılarak yapıldı. Ölçüm yapılmadan önce
çocuğa cihaz ve yapılacak işlem hakkında bilgi verildi,
çocuk işlemi anlayana kadar deneme testleri yapıldı.
Ölçümler için, çocuktan ağızlığı ağzına alarak
olabildiğince derin nefes alması ve ardından nefesini
mümkün olduğunca vermesi istendi. Bütün ölçümler 3’er
kere tekrarlandı ve en iyi sonuca ait FVC, FEV1, PEF,
FEF %25-75, FEF %50 değerleri değerlendirme formuna
kaydedildi. Solunum fonksiyon testi parametreleri, yaş,
boy, vücut ağırlığı ve cinsiyete göre beklenen değerlerin
yüzdesi olarak ifade edildi18.
Kas kuvveti gross ve izole bir şekilde değerlendirildi.
Gross kas testi üst ekstremitede fonksiyonel aktiviteyle
birlikte, izole kas kuvveti ise manuel kas testi şeklinde
yapıldı. Kas testi, üst ekstremite için fleksiyon ve
ekstansiyon yönlerinde gross olarak, ayrıca, biceps
brachii, deltoid ön ve orta parça, triceps, pectoral
kaslarına izole bir şekilde yapıldı. Manuel kas testi
değerlendirmesi için 1917 yılında Dr.Robert Lowet
tarafından geliştirilen ve klinik uygulamalarda pratik olan
manuel kas testi ölçümleri kullanıldı21.
Üst ekstremite gross kas testi için çocuk sırt üstü
yatış pozisyonunda kolları yandayken, omuz, dirsek ve
el bileği eklemlerinde oluşan fleksiyon ve ekstansiyon
yönündeki harekete karşı verdiği direnç ölçülerek, elde
edilen değer zayıf (1), orta (2) ve iyi (3) olarak kaydedildi22. Fleksiyon yönündeki kas kuvveti, hastanın parmak
ve el bileğini de bükerek üst ekstremitesini ağzına
götürme işlemi sırasında, ekstansiyon kas kuvveti ise parmak ve el bileği ekstansiyonu ile birlikte ağzına
götürdüğü üst esktremitesini gövdesinin yanına uzatması
istenerek araştırmacı tarafından uygulanan dirence karşı
verdiği cevap test edilerek değerlendirildi. Sonuçlar
istatistiksel analiz uygulamaları için toplam puan
üzerinden (sayısal olarak) kaydedildi23.
İzole kas testi Dr. Lowet tarafından geliştirilen ve
yerçekimi pozisyonuna ve uygulanan kuvvete göre
kaslara 0-5 arasında değerler verilerek yapıldı. Kas
testinde hasta başlangıç pozisyonuna yerleştirildi ve
hareketi yapması istendi. El ile verilen dirence karşı
oluşan kas direncine bakılarak değerlendirme yapıldı. 0
(tam paralizi) kasta hiç kontraksiyon alınmaz, 1 (Eser):
eklemde hareket açığa çıkmadan kontraksiyon hissedilir,
2 (Zayıf): kas yerçekimi elimine edilmiş pozisyonda
normal eklem hareketini tamamlar, 3 (Orta): kas
yerçekimine karşı normal eklem hareketini tamamlar, 4
(İyi): kas yerçekimine karşı maksimum dirençten daha az
bir dirençle normal eklem hareketini tamamlar, 5
(Normal) kas yerçekimine karşı maksimum dirençle
normal eklem hareketini tamamlar. Klinik çalışmalarda bu
sınıflamaya (+) ve (-) değerler eklenmiş ve özellikle
çeşitli nedenlerden dolayı normal eklem hareketini tam
olarak yapamayan hastalarda bu değerlerle birlikte daha
objektif sonuçların elde edilmesi sağlanmıştır21. Bu
uygulama Türkiye’de rutin olarak kullanılmaktadır. Kas
testi değerlendirmesi bütün çocuklar için aynı
değerlendirmeci tarafından yapıldı. İzole kas testi
değerlendirmesinde her ölçüm için sağ ve sol üst
ekstremiteden elde edilen değerler toplam puan olarak
kaydedildi23.
İstatistiksel analiz
İstatistiksel analizde SPSS (version 18) kullanıldı.
Bulgular sayı, yüzde (%), ortalama±standart sapma
(Ort±SS) olarak gösterildi. Üst ekstremite kas kuvveti ile
solunum fonksiyon test sonuçları arasındaki ilişkiyi
belirlemek için Spearman ilişki katsayısı, kifoz-skolyozu
olan ve olmayan çocuklarda solunum fonksiyon
parametreleri arasında farklılık için Mann-Whitney U testi
kullanıldı. Anlamlılık düzeyi P<0.05 olarak kabul edildi.