Mısır ve soya kanatlı beslemede yaygın olarak kullanılan kaliteli yem bileşenleridir
2. Ancak kanatlıların sindirim sistemiyle ilgili olarak besin maddelerinden yararlanmayı daha da artırılması amacıyla eksojen enzim katkıları yapılabilmektedir. Kullanılan enzimlerden özellikle ksilanaz, β-glukanaz rasyonun enerji etkinliğini artırmaktadır. Ravindran ve ark.
16’nın yaptığı bir araştırmada mısır ve soyanın fitat fosfor düzeyi sırasıyla %0.24 ve %0.39; arpa ve buğdayda ise %0.27 düzeyinde tespit etmişlerdir. Araştırıcılar aynı yemlerin fitaz aktivitelerini incelediklerinde sırasıyla 15, 24, 582 ve 1193 U/kg olarak bulduklarını bildirmişlerdir
16. Literatür verilerine göre kanatlı beslemede yaygın olarak kullanılan yemlerin fitat oranı ve fitaz düzeyi incelendiğinde fitat düzeyleri özellikle soya küspesinde daha yüksek bulunmuş ve arpa ve buğdaya nazaran mısır ve soyanın fitaz düzeyleri ise oldukça düşük olduğu tespit edilmiştir
16. Mevcut araştırmada kullanılan ksilanaz ve beta glukanaz enzim katkılarının ME kullanımını artırdığı
17 veproteaz enziminin sindirimi kolaylaştırdığı
2 bu nedenlerle bu çalışmada performans üzerine pozitif etkiler belirlendiği düşünülmüştür. Ayrıca, iştah mekanizması üzerine fosforun etkisi düşünüldüğünde ve literatür bildirişlerine göre
17 mısır ve soyadaki fitat durumu ve fitaz etkinliği göz önüne alındığında fitaz enzim katkısı ile yem tüketiminin ve yemden yararlanmanın iyileşebileceği bu nedenlerden dolayı bu araştırmadaki multi enzim katkısının yemden yararlanma (P<0.01) ve bıldırcın/gün yumurta üretimi (P<0.01) üzerine önemli düzeyde etkisinin olduğu kanısı ortaya çıkmıştır (Tablo
2). Yumurtacı bıldırcınlarda yapılan bir araştırmada
9, mısır temelli rasyona ksilanaz katkısının %3 düzeyindeki enerji azalmasını kompanse ettiği bildirilmektedir. Buğday temelli rasyonla yapılan bir araştırmada ise
17 ticari enzim karışımlarının ME kullanımını artırdığı bildirilmiştir. Bu çalışmada yemdenyararlanma oranının önemli oranda enzim katkısıyla iyileştiği görülmektedir. Choct
18, yemden yararlanma oranının enzim ilavesiyle iyileşmesini bağırsaktaki vizkozitenin düşmesine bağlamıştır. Yapılan farklı çalışmalarda ise
19,20 arpa, buğday ve mısır temelli diyetlerde performans parametreleri üzerine enzim katkısının herhangi bir etkisinin olmadığı sonuçları da bulunmaktadır. Kurutulmuş damıtma çözünürlü tanelerinin (DDGS-mısır) farklı oranlarda katılarak oluşturulan diyetlere multi enzim (proteaz, pentosanaz, pektinaz, selülaz, β-glukanaz, amilaz ve fitaz) katılmasının yumurtacı bıldırcınlardaki etkisinin araştırıldığı bir çalışmada
21 yem tüketimi, yemden yararlanma, yumurta ağırlığı ve hasarlı yumurta oranı üzerine enzim katkısının etkisinin olmadığı tespit edilmiştir. Bu araştırmada ise enzim katkısının yumurta (P<0.01) ve kabuk ağırlığı (P<0.001) üzerine pozitif yönde önemli etkiler meydana getirdiği tespit edilmiştir. Bazı çalışmalarda yumurta kalitesi üzerine negatif etkiler bulunurken
22, bazı çalışmalarda ise yumurta kalitesi üzerine pozitif etkileri olduğubildirilmiştir
23. Literatürler arasında değişik sonuçların bulunması; yetiştirme şartları, besleme, damızlık yaşı, genetik faktörler ve sağlık koşulları gibi faktörlerin etkisinden kaynaklanabilmektedir. Cinsiyet oranının etkisi incelendiğinde, genel olarak kafeslerde 1/3 oranında Japon bıldırcınlarının barındırılmasının döllülük oranı, kuluçka randımanı, çıkım gücü ve embriyo ölümleri bakımından ekonomik açıdan uygun olacağı bildirilmektedir
13. Fakat bu konuda yapılan çalışmalarda genel olarak döllülük oranı incelenmiştir
24,25. Bu çalışmada 1/5 cinsiyet oranının yemden yararlanma oranını (P<0.01) ve kabuk kalınlığını (P<0.01) geliştirdiği görülmüştür. Bu durum dişi sayısının artmasıyla stresin azalması ve bu nedenle yemden yararlanmanın olumlu etkilenmesine bağlanabilir.
Enzim katkısının kuluçka özellikleri üzerine olumlu etkileri ve kuluçka randımanını artırması yönündeki önemli bulgular (P<0.001), diyete katılan karma enzimin enerji metabolizması üzerine olan etkileri ve ME kullanımını artırması17 dolayısıyla da bıldırcınlarda cinsel aktiviteyi ve fertiliteyi artırması ile ilişkilendirilebilir9,26. Yine enzim gruplarında embriyonik ölümlerin azalması ve çıkım gücünün artması yönünde önemli sonuçlar elde edilmiştir (P<0.001). Embriyonikölümler üzerine birçok faktör etkili olmakla birlikte anaçların besin madde ihtiyaçlarının karşılanması, yumurtaya embriyonun ihtiyacı olan besin maddelerinin yeterince aktarılması ve embriyoların çevresel etkilere karşı güçlü olması önemli rol oynamaktadır27. Enzim katkısının gerek enerji metabolizması9,17 gerekse besinlerin sindirimi üzerine olan olumlu etkileri2,16,18 göz önüne alındığında enzim gruplarında anaçların yemi daha iyi değerlendirdiği ve yumurtaların daha güçlü embriyolara sahip olduğu düşünülebilir. Farklı cinsiyet oranlarının kuluçka özellikleri yönünden benzer değerlere sahip olması, her iki cinsiyet oranında da yeterli civciv alınması ve sürdürülebilirlik açısından kabul edilebilir olduğunu ortaya koymaktadır.
Sonuç olarak, bu çalışmada kullanılan (1 g/kg diyet) multi enzim katkısının bıldırcınlarda performansı, yumurta ağırlığını, kabuk ağırlığını ve kuluçka özelliklerini iyileştirdiği, cinsiyet oranının ise genel olarak performans, yumurta ve kuluçka özellikleri üzerine önemli düzeyde etki oluşturmadığı sonucuna varılmıştır.