LSD, Dünya Hayvan Sağlığı Örgütü (World Organization for Animal Health-Office International des Epizooties-OIE) ve AB normları (82/894/EEC, 89/162/EEC) gereği ülkemizde de ihbarı mecburi hastalıklar listesine alınmıştır. Hastalık, ülkemizde ilk defa 2013 yılında Kahramanmaraş, Batman, Hakkâri, Malatya, Adıyaman, Osmaniye ve Hatay illerinde tespit edilmiş olup halk arasında "Afrika Hastalığı" ismi ile bilinmektedir⁶.

Hastalığın morbiditesi genellikle %1-20 arasında olmasına⁷ rağmen bazen %80-90'lara ulaştığı da belirtilmektedir⁸. Bu durum hayvanın bağışıklık sistemi, vektörlük yapan artropodların sayısı, alınan virüsün dozu ve alınma şekli gibi faktörlere göre değişiklik gösterebilmektedir^3,9. Hastalığın mortalite oranı %10'dan az bildirilmesine⁷ rağmen bazı vakalarda sekonder enfeksiyonlara bağlı olarak %40'a ulaşabilmektedir^1,3,4. Ayrıca %1-7 oranında da abortların meydana geldiği bildirilmektedir⁷.

Hastalığın bulaşmasında kan emici Aedes ve Culex cinsine ait bazı sinekler^7,9 ile son yıllarda yapılan moleküler çalışmalarla Ixodidea ailesine ait bazı kenelerin rol oynadığı kaydedilmektedir^3,10. Ayrıca ağız ve burundan gelen akıntılar, süt, semen ve doğrudan temas yoluyla da bulaşma olabilmektedir^8,9. Hastalığın inkübasyon periyodunun doğal salgınlarda 1-4 hafta olduğu^3, deneysel çalışmalarda makroskobik lezyonların daha erken geliştiği bildirilmektedir⁹. Hastalığa karşı özellikle ince derili Jersey, Guernsey ve Ayrshire gibi Bos taurus ırkı sığırlar, kalın derili Bos indicus sığırlara göre daha duyarlı^9,10 ve ergin sığırlarında buzağılara göre daha dayanıklı olduğu kaydedilmektedir⁹.

Klinik olarak, hasta hayvanlarda yem tüketimi ve süt veriminde azalma, başlangıçta 40-42°C ye ulaşan yüksek ateş, salya akıntısı, önce seröz sonraları mukoprulent göz ve burun akıntısı, ateşin başlangıcından sonra derinin tüm katmanlarına nüfuz edebilen büyüklüğü 1 cm'den 7 cm'ye kadar değişebilen ve bütün vücudu kaplayan multiple nodül oluşumlarının görüldüğü kaydedilmektedir³. Nodüller özellikle baş, boyun, meme, genital bölge, perineum ve ayaklarda şekillenmektedir. Nodüllerin içleri başlangıçta sıvı ihtiva etmesine rağmen daha sonraki dönemlerde epidermis, dermis, derialtı doku ve bazen kas tabakasına nüfuz eden ve Sit-fasts olarak adlandırılan daha koyu renkli karakteristik bir nekroz odağına dönüşmektedir. Şiddetli vakalarda göz, ağız ve burun boşluklarının müköz membranlarında ülserasyon ve sekonder bakteriyel enfeksiyonlar oluşabilmektedir⁹. Tendonlarda yangı, nekroz veya bacaklarda şekillenen ciddi ödem sonucu topallık gelişebilmektedir^7,9,11. Nekropside, özellikle abomazum başta olmak üzere sindirim kanalı, sidik kesesi, karaciğer, akciğer, dalak, böbrek, uterus ve testislerde nodüler ülseratif lezyonlar, mediastinal lenf yumrularında büyüme ve plöritis görülmektedir. Geçici veya kalıcı kısırlık hem dişi hem erkek hayvanlarda gelişebilmektedir⁹.

Histolojik olarak dermiste vaskülitis, trombozis, infarksiyon, makrofaj, lenfosit ve eozinofilleri içeren hücre infiltrasyonları^7,11, epidermiste nekroz ve skuamoz epitel hücrelerinde balonumsu dejenerasyon ve akut olgularda intrasitoplazmik inklüzyon cisimcikleri⁷ saptanan karakteristik bulgulardır.

Hastalığın ülkemizde 2013 yılından itibaren görülmesine rağmen, bu konuda herhangi bir çalışmanın olmaması nedeniyle, Şırnak İli Merkez mahallesinde Holştayn ırkı bir inekte karşılaşılan LSD olgusunun sunulması amaçlanmıştır.

Yapılan klinik incelemede aşırı salivasyon ve lakrimasyon ile 40.5°C'lik ateş, deride 1 cm'den 6 cm'ye kadar değişen multifokal nodüller tespit edildi. Nodüller baş, boyun, genital bölge, perineum ve bacaklarda yaygın olmakla birlikte tüm vücuda dağılım göstermekteydi. Nodüller özellikle meme, vulva, kuyruğun alt kısmı ve kulak gibi derinin kılsız bölgelerinde multiple nodüller şeklindeydi (Şekil 1A ve B). Benzer nodüllere ineğin burun mukozasında da rastlandı ve bu nodüllerin bir kısmı ülserleşmişti. Subkapsular ve prefemoral lenf yumruları oldukça büyümüştü. Bu bulgular doğrultusunda hastalığın LSD olabileceği düşünülerek alınan defibrine kan örneği Adana Veteriner Kontrol Enstitü Müdürlüğü'ne, deriden alınan nodüller ise %10'luk formol içinde Yüzüncü Yıl Üniversitesi Veteriner Fakültesi Patoloji Anabilim Dalı'na gönderildi. Laboratuvarda rutin takip prosedürü uygulanarak hazırlanan parafin bloklarından mikrotomla 4 μm'lik kesitler alınarak hematoksilen-eozin boyama tekniği ile boyandı. Enstitünün Moleküler Biyoloji Laboratuvarında Real Time PCR ile yapılan analiz sonucunda LSD pozitif olduğu bildirildi. Histopatolojik olarak epidermis ve kıl folliküllerinin epitel hücrelerinde dejeneasyon ve hiperplazi, akantozis (Şekil 2A), dermiste vaskülitis ve trombozlar (Şekil 2B-C), ödem, multifokal nekrozlar, makrofaj ve lenfoplazmasitik hücre infiltrasyonu ile karakterize dermatitis tespit edildi. Dermis ve subkutisteki yangısal hücre infiltrasyonları içinde koyun çiçeği hücrelerine benzer şekilde histiyosit benzeri makrofajların bulunduğu, ayrıca epidermis ve kıl folliküllerinin epitel hücrelerinin bir kısmında çekirdeklerin vakuoler nükleuslu ve marjinal hiperkromatinli olduğu gözlendi. Makrofajlarda eozinofilik intrastoplazmik inkluzyon cisimciklerine rastlandı (Şekil 2D). Kas demetleri arasında ve damarlar çevresinde yoğun makrofaj ve lenfoplazmasiter hücre infiltrasyonu, multifokal nekrozlar ile karakterize miyozitis görüldü (Şekil 2B).

Büyütmek İçin Tıklayın

Şekil 1: (A) Deride fokal dissemine nodüller, (B) Meme, vulva ve gluteal bölgede nodüller.

Büyütmek İçin Tıklayın

Şekil 2: (A) Epidermiste akantozis, dermiste içinde koyun çiçeği hücrelerine benzer makrofajların da bulunduğu yangısal hücrelerin infiltrasyonu. H. E. (B) Kas demetleri arasında yoğun makrofaj ve lenfoplazmasiter hücre infiltrasyonu ile karakterize myozitis. H. E. (C) Arteriollerde vaskülitis ve tromboz. H. E. (D) Makrofajlarda asidofilik intrastoplazmik inkluzyonlar (oklar). H. E.

LSD klinik olarak, pseudo-lumpy skin disease, bovine herpes mamillitis, dermatofilus, sinek ve kene ısırmaları, besnoitiozis, Hypoderma bovis enfestasyonu, fotosensitizasyon, bovine papüler stomatitis, urticaria, allerji, myiazis, bovine ephemeral fever ve deri tüberkülozu gibi hastalıklarla karışabilmektedir. Bu hastalıklardan ayırımında; histopatoloji ve immunhistokimyasal bulgular ile etken izolasyonu ve identifikasyonu, serolojik teknikler ve mikroorganizmaya ait genetik materyal (DNA ya da RNA) veya proteinlerin saptanmasını sağlayan PCR gibi yöntemler yaygın olarak kullanılmaktadır^5,10,12-14. Sunulan bu olguda da hastalığın kesin tanısı; histopatolojik bulgular ve PCR tekniği ile gerçekleştirilmiştir.

LSD virusu ile enfekte hayvanlarda anoreksi, süt verimi, yem tüketimi ve canlı ağırlık kazancında azalma, deride 1 cm'den 7 cm'ye kadar değişen büyüklükte multiple nodüllerin şekillendiği, bu nodüllerin perineum, vulva, meme gibi derinin kılsız olduğu yerlerde daha fazla oluştuğu bildirilmektedir^9,15. Hastalıkta ayrıca 40-42 °C'lik yüksek ateş, aşırı salivasyon ve lakrimasyon ile burundan mukoid veya mukoprulent bir akıntının şekillendiği^7,10,16, bazı vakalarda körlük oluştuğu^7,10, süperfasiyal lenf düğümlerinde büyüme^7,10,16 ile derideki nodüllerin bir kısmında grimsi-pembe renkli kabukla örtülü (sit-fasts) değişimlerin meydana geldiği kaydedilmektedir¹¹. Ayrıca dudak ve vücudun ventral bölgelerinde ödem^16, tendonlarda şekillenen yangı veya nekroz sonucu topallık, sekonder enfeksiyonlar sonucu mastitis ve pnömoni gelişebildiği, zaman zaman ölümlerin görülebildiği bildirilmektedir¹¹. Sunulan olguda saptanan klinik ve patolojik bulguların yukarıdaki araştırmacıların bulgularıyla büyük ölçüde benzer olduğu dikkati çekmiştir.

LSD tanısı konulan hayvanların nekropsisinde; ağız ve burun boşluğu, farinks, epiglottis, trekea, gastrointestinal kanal, meme, sidik kesesi, akciğer, böbrek, uterus ve testis gibi organlarda nodüler lezyonlar, ağır vakalarda mediastinal lenf yumrularında büyüme ve plöritis, bazı hayvanlarda fibrinli sinovitis ile tendo sinovitis saptandığı bildirilmektedir^3,9-11,14,16. Ancak sunulan bu olguda nekropsi yapılamadığı için LSD'nin yukarıda bildirilen lezyonları hakkında bilgi edinilememiştir.

Yapılan çalışmalarda, mikroskobik olarak stratum spinozum hücrelerinde balonumsu dejenerasyon, akantozis^1,2, kıl foliküllerinde hiperplazi ve dejenerasyon; keratinosit, makrofaj^7,11, endotel hücreleri ve perisitlerde⁷ eozinofilik intrastoplazmik inklüzyon cisimciklerinin görüldüğü belirtilmektedir^{1,2,4,10,14,17}. Deri ve derialtı dokusu ile kas tabakasına kadar yayılmış nötrofil, lenfoplazmasitik ve makrofajlardan oluşan yangısal hücre infiltrasyonu, nekrotik vaskülitis^1,2,4,14, tromboz, ödem ve furunkuloz gibi lezyonların oluştuğu bildirilmektedir^12,17. Ayrıca Borrel'in tarif ettiği koyun çiçeği hücrelerine benzer hücre (celles claveleuses) infiltrasyonlarının da tespit edildiği kaydedilmektedir⁸. Sunulan çalışmada saptanan mikroskobik bulguların LSD'nin yukarıda bildirilen karakteristik histopatolojik bulgularıyla benzer olduğu gözlenmiştir.

Sonuç olarak, bu olgu sunumuyla Holştayn ırkı bir inekte deride görülen fokal dissemine nodüler lezyonlar ile karakterize LSD enfeksiyonu patolojik bulgularıyla ülkemizde ilk kez tanımlanmıştır. Ayrıca ülkemizde son dönemde büyük ölçekli besi ve süt inekçiliğinin hızla artması nedeniyle konunun önemine dikkat çekilmiştir. Bu itibarla ülkemizde son yıllarda görülmeye başlayan LSD'nin insidans ve prevalansının araştırılarak koruma ve kontrol tedbirlerinin bilimsel bilgiler doğrultusunda belirlenmesini önermekteyiz.

1) Ahmed AM, Dessouki AA. Abattoir-based survey and histopathological findings of lumpy skin disease in cattle at Ismailia abattoir. Int J Biosci Biochem Bioinforma 2013; 3: 372-375.

2) El-Neweshy MS, El-Shemey TM, Youssef SA. Pathologic and immunohistochemical findings of natural lumpy skin disease in Egyptian Cattle. Pak Vet J 2013; 33: 60-64.

3) Tuppurainen ESM, Oura CAL. Review: Lumpy Skin Disease: An Emerging Threatto Europe, the Middle East and Asia. Transbound Emerg Dis 2012; 59: 40-48.

4) Salib FA, Osman AH. Incidence of lumpy skin disease among Egyptian cattle in Giza Governorate. Egypt Veterinary World 2011; 4: 162-167.

5) Babiuk S, Bowden TR, Parkyn G, et al. Quantification of lumpy skin disease virus following experimental infection in cattle. Transbound Emerg Dis 2008; 55: 299-307.

6) Anonim. “Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü Hayvan Hastalıkları ile Mücadele ve Hayvan Hareketleri Kontrolü Genelgesi (Genelge 2014/01)”. http://www.tarim.gov.tr/Sayfalar/Detay.aspx?Ogeld=1194&List e=Mevzuat/14.07.2014.

7) Vorster JH, Mapham PH. Lumpy skin disease. Jaargang 2008; 10: 16-21.

8) Davies FG. Lumpy skin disease of cattle: A growing problem in Africa and the Near East. World Anim Rev 1991; 68: 37-42.

9) Anonim. “Lumpy skin disease, neethling, knopvelsiekte”. http://www.cfsph.iastate.edu/Factsheets/pdfs/lumpy_skin_dise ase.pdf/15.07.2014.

10) Body M, Singh KP, Hussain MH, et al. Clinicohistopathological findings and PCR based diagnosis of lumpy skin disease in the Sultanate of Oman. Pak Vet J 2012; 32: 206-210.

11) Coetzer JAW. Lumpy skin disease. In: Coetzer JAW, Tustin RC. (Editors). Infectious Diseases of Livestock. Cape Town: Oxford University Press, 2004;1268-1276

12) Tageldin MH, Wallace DB, Gerdes GH, et al. Lumpy skin disease of cattle: An emerging problem in the Sultanate of Oman. Trop Anim Health Prod 2014; 46: 241-246.

13) Türkyılmaz S, Esendal ÖM. Polimeraz zincir reaksiyonu ve mikrobiyolojide kullanım alanları. Kafkas Üniv Vet Fak Derg 2002; 8: 71-76.

14) Brenner J, Haimovitz M, Oron E, et al. Lumpy skin disease (LSD) in a large dairy herd in Isreal. Israel J Vet Med 2006; 61: 73-77.

15) Gulbahar MY, Davis WC, Yuksel H, Cabalar M. Immunohistochemical evaluation of inflammatory infiltrate in the skin and lung of lambs naturally infected with sheep poxvirus. Vet Pathol 2006; 43: 67-75.

16) Ali A, Esmat M, Attia A, Abdel-Hamid Y. Clinical and pathological studies on lumpy skin disease in Egypt. Vet Rec 1990; 127: 549-550.

17) Prozesky L, Barnard BJ. A study of the pathology of lumpy skin disease in cattle. Onderstepoort J Vet Res 1982;49: 167-175.