Yemlemeden sonra 1. ve 2. saatlerde yapılmış ölçümlerde ruminal NH3 düzeyi bakımından, Kontrol ile Yum grupları arasında istatistiki olarak bir farklılık çıkmazken; Yum+Formol grubunun bu iki gruba göre istatistiki olarak daha düşük olduğu (P<0.01) görülmektedir (Tablo
2). Bu da ruminal yıkımlanma hızı yüksek olan protein kaynaklarının formaldehitle işlenerek ruminal yıkımlanma hızının düşürüldüğünü göstermektedir. Bu değerler literatürlerde
7, 9, 13 bildirilen bulgularla uyum halindedir. Yemlemeden 4 saat sonraki ruminal NH3 düzeyi gruplar arasında benzer bulunmuştur (P>0.05). Nitekim Crooker ve ark
7 yapmış oldukları çalışmada da, yemlemeden 2-3 saat sonra alınan rumen sıvısı örneklerinde muamelesiz ve muameleli küspeler ile beslenen gruplar arasında NH3-N bakımından görülen önemli farklılığın 6. ve 7. saatlerde rasyondaki muamele edilmemiş proteinlere ve çeşitli yollarla rumene geri dönen azota bağlı olarak azaldığını tespit etmişlerdir.
Rumen sıvısındaki pH değerleri incelendiğinde yemlemeyi izleyen 1., 2. ve 4. saatlerde yapılan ölçümlerde gruplar arasında önemli bir fark saptanmamıştır. İzokalorik rasyonla yapılmış çalışmada da 7 farklı protein kaynakları ve proteinin formaldehitle muamelesinin pH üzerinde etkili olmadığı tespit edilmiştir.
Ham besin maddelerinin sindirilme derecesine ait sonuçlarına bakıldığında (Tablo 4) bu çalışmada her üç deneme grubunda da kuru madde, organik madde, ham protein, ham yağ, ham selüloz ve azotsuz öz maddenin sindirilme dereceleri benzer bulunmuştur (P>0.05). Bu bulgular yapılan çalışmalarla 7, 9 uyum halindedir. Özellikle ham protein ve ham yağın sindirilme derecesinin toplam sindirim kanalında gruplar arasında farklı çıkmaması, korumanın rumende sınırlı kaldığını alt sindirim kanalında enzimatik sindirimin etkin olduğunu göstermektedir.
Canlı ağırlık artışı ile ilgili verilerin sunulduğu tablo 5 incelendiğinde, araştırma gruplarında 0–56. günler arasında günlük canlı ağırlık artışları sırasıyla 277.97, 279.50 ve 327.38 g olarak bulunmuştur (P<0.05). Rasyona formaldehitle muamele edilmemiş kırık yumurta ilave edilmesinin günlük canlı ağırlık artışı üzerine bir etkisi görülmezken, bu bulguyu daha önce benzer yaklaşımlarla yapılmış çalışma bulguları da desteklemektedir. Nitekim formaldehitle muamele edilmemiş pamuk tohumu küspesi, soya küspesi, yer fıstığı küspesi, kolza küspesi ve kazein gibi farklı protein kaynakları ile karşılaştırılmalı araştırmalarda da benzer bulgu saptanmıştır 22, 25. Öte yandan, pazar dışı kırık yumurtanın formaldehitle muamele edilerek ilave edilmesinde önemli bir canlı ağırlık artışı saptanmıştır. Daha önce yapılmış araştırmalarda ağırlıklı olarak soya küspesinin formaldehitle muamele edilerek kullanıldığı çalışmaların bazılarında 20, 27 bu araştırmada olduğu gibi canlı ağırlık artışı üzerine olumlu bir etki gösterdiği saptanmış, bazılarında ise, matematiksel düzeyde bir etki görülmesine karşın istatistiki öneme haiz bir etkinin olmadığı tespit edilmiştir 8, 12, 28.
Günlük kuru madde tüketimi Kontrol, Yum ve Yum+Formol gruplarında sırasıyla 1147.60, 1101.81 ve 1253.33 g olarak (P<0.05) tespit edilmiştir (Tablo 5). Görüldüğü üzere, en yüksek kuru madde tüketimi formaldehitle işlenmiş yumurta katkılı grupta bulunmuştur. Bu araştırma bulguları irdelenirken, daha önce yapılmış yumurta katkılı çalışmalara pek rastlanılmadığı için, farklı protein kaynaklarının karşılaştırılmasına yönelik benzer yaklaşımla yapılmış çalışmalar dikkate alınmıştır. Buna göre, daha önce yürütülmüş bazı çalışmalarda, rasyonların protein seviyelerindeki 16, 18, protein kaynaklarındaki 16 farklılığın ve formaldehit muamelesinin 7, 8 kuru madde tüketimi üzerine herhangi bir etkisinin olmadığı bildirilmiştir. Daha önce yapılmış araştırmalarla bu çalışmanın çelişmesi, büyük ihtimalle işlenmemiş yumurta katkısının koku farklılığının formaldehitle muamele ile azalması ya da kaybolmasından kaynaklanabilir. Zira yemdeki farklı veya ağır kokular yem tüketimini azaltmaktadır 3, 4, 5.
Tablo 5 incelendiğinde yemden yararlanma bakımından gruplar arasında istatistikî olarak bir fark bulunmadığı görülmektedir. Gruplarda 0-56. günler arasında yemden yararlanma oranı Kontrol, Yum ve Yum+Formol gruplarında sırasıyla 4.13, 3.94 ve 3.83 (P>0.05) olarak gerçekleşmiştir. Yapılan literatür incelemelerinde, rasyonların protein seviyelerindeki 16, 18 ve protein kaynaklarındaki 16 farklılığın yemden yararlanma üzerine herhangi bir etkisinin olmadığı bildirilmiştir.
Tablo 6 ve 7 incelendiğinde kesim ve karkas özelliklerine ait bulgular verilmiştir. Gruplar arasında istatistikî olarak bir farklılık tespit edilmemiştir. Bu sonuçlar yapılan bezer araştırma bulguları ile uyum halindedir 15, 17, 21.
Sonuç olarak, bu çalışmada, tamamen ekonomi dışı veya insan gıdası olarak ekonomik değeri düşmüş kırık yumurtaların kontamine olmadan bir katkı maddesi olarak formaldehitle muamele edilerek toklu besisinde kullanılmasının yararlı olacağı sonucuna varılmıştır.
)
)
)
)
)
)
)
