Coccidiosis, sindirim sistemine yerleşen apicomplexan protozoonlardan Eimeria türlerinin neden olduğu bir hastalıktır
1. Hastalık, kanatlı hayvanlar başta olmak üzere sığır, koyun, keçi ve tavşan gibi birçok hayvan türünde görülmektedir
2,3. Enfeksiyon özellikle genç hayvanlarda başta hemorajik diyare, depresyon, zayıflama, canlı ağırlık kaybı ve bazen de ölümle sonuçlanabilen ciddi semptomlara neden olabilmektedir
4-6.
Sığırlarda coccidiosis, hemen hemen her yaş grubundaki hayvanlarda görülmekle birlikte çoğunlukla gençlerde klinik, yaşlılarda latent enfeksiyon halinde dikkat çekmektedir 6. Birçok ülkede yapılan çalışmalarda sığır coccidiosisi etkeni olarak 17 Eimeria ve 2 Isospora türü, ülkemizde ise 11 Eimeria ve 1 Isospora türü bildirilmiştir 1,7-10. Bu türlerden en patojen olanları Eimeria bovis ve E. zuernii’dir 11,12. Enfeksiyonun yaygınlığını etkileyen çeşitli faktörler vardır. Bunlar arasında iklim faktörleri, beslenme şekilleri, yetiştirme tipi ve ahırların hijyenik durumu sayılabilir 13.
Eimeriidae ailesinde yer alan türlerin biyolojileri birbirine benzer. Konak ve dış ortam olmak üzere ikiye ayrılan yaşam döngüsünde eşeyli (gametogoni) ve eşeysiz çoğalma (şizogoni) konakta oluşur. Dış ortamda uygun ısı (27-30 ºC), nem (genellikle %75 nispi nem) ve yeterli oksijen bulunduğunda sporogoni dönemi başlar. Sığırlarda görülen Eimeria türlerinin ortalama sporlanma süreleri 2-3 gün kadardır. Oluşan sporlanmış ookistler artık enfektif olup bunların ağız yoluyla alınması ile konaklar enfekte olurlar 1,14,15.
Dünyada ve ülkemizde buzağılarda Eimeria türlerinin yaygınlığı %60-90 arasında bir oranda olup, bu oran dana ve yaşlı sığırlarda %90’lar seviyesindedir. Klinik coccidiosis vakaları genellikle bir yaşına kadar olan buzağı ve danalarda görülürken bir yaşından büyük hayvanlarda latent seyredip çıkardıkları ookistler ile çevreyi kontamine ederler 14. Hayvanların kalabalık bir şekilde bir arada bulundurulmaları, altlıkların temiz olmaması, yemlik ve sulukların dışkı ile bulaşık olması gibi faktörler coccidiosisin yayılışını etkilemektedir 16,17.
Hastalığın teşhisinde genç hayvanlarda ıkınmalı tarzda bir kanlı ishalin görülmesi hastalığın tanısına önemli ışık tutar 2,18. Dışkının mikroskobik muayenesinde bol miktarda coccidia ookistlerinin tespiti bile tanı için yeterli değildir. Çünkü perakut vakalarda dışkıda ookist bulunmamasına rağmen klinik hastalık tablosu ve ölümler gelişebilmektedir. Ayrıca ishalin görüldüğü ilk iki günde yapılacak dışkı muayenelerinde ookistler görülememesinden dolayı parazitolojik dışkı muayenelerini takip eden günlerde tekrarlanması gerekmektedir 19. Bu nedenle kesin tanı, klinik semptomlar ile birlikte, kanlı ishalin görülmesi ve dışkının natif ve/veya flotasyon yöntemiyle yapılan muayenesinde mikroskopta bol miktarda Eimeria spp. oositlerinin görülmesiyle konulabilmektedir 3,19,20. Sığır coccidiosisinde korunma ve kontrol; iyi bir işletme yönetimi, doğru bakım besleme ve hijyen kurallarına uymakla mümkündür 6. Türkiye’de sığır coccidiosisi ile ilgili yapılan çalışmalarda buzağı ve danalarda Eimeria türlerinin yaygınlığı %16-93.3 olarak tespit edilmiştir 21,22.
Bu çalışmada, Türkiye’nin çeşitli bölgelerindeki çiftliklerden elde edilen 0-3 aylık buzağı dışkılarında Eimeria ookistlerinin yaygınlığının belirlenmesi ve ookist yükünün hesaplanması amaçlanmıştır.
)
