Gereç ve Yöntem: Maltepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Tüp Bebek Kliniği’ne infertilite nedeniyle başvuran 562 kadın çalışmaya dahil edildi. Hastaların yaş, infertilite süresi, basal FSH düzeyi, basal E2 düzeyi ve vücut kitle indeksi, antral follikül sayısı (AFC), antimüllerian hormon (AMH) düzeyi, hCG günündeki E2 düzeyi, transfer günündeki endometriyal kalınlık, fertilizasyon ve gebelik oranları değerlendirildi. Hastalara embriyo transfer gününde transvaginal USG (TV USG) ile endometrial kalınlık ölçümü yapıldı. Hastalar tedavi gördüğü mevsime göre toplam 4 gruba ayrıldı. İstatistiksel analiz için SPSS 17.00 kullanıldı.

Bulgular: Yaş, infertilite süresi, basal FSH düzeyi, basal E2 düzeyi, anti müllerian hormon (AMH) düzeyi ve vücut kitle indeksi açısından gruplar arasında anlamlı bir fark yoktu (sırasıyla, p=0.582, p=0.840, p=0.483, p=0.221, p=0.713, p=0.654). Toplanan oosit sayısı, fertilizasyon oranları ve gebelik oranları da benzerdi.

Sonuç:<&b> Mevsimlerin IVF-ICSI uygulanan hastalarda gebelik oranları üzerinde bir etkisi bir etkisi olduğu gösterilememiştir.

Vücut ısısı ya da gece-gündüz farklılığı ve sirkadiyan ritm gibi fizyolojik durumların da fertilite üzerinde etkisi olabilir. Örneğin kanda melatonin hormonu düzeyi gece yarısı pik yapar, gündüz ise salınımı azalır. Melatonin düzeyleri mevsimlere bağlı değişikliklerden etkilenir. Melatonin yüksek düzeylerde salındığında prolaktin ve gonadotropin düzeylerini azaltarak amenoreye yol açabilir ⁷.

Mevsimsel değişikliklerin yardımcı üreme teknikleri başarısı üzerindeki etkileri ile ilgili çalışmaların sonuçları çelişkilidir. Vandekerckhove ve ark. in vitro fertilizasyon (İVF) tedavisi sırasındaki ayın ve hava şartlarının canlı bebek oranları ile ilişkisi olduğunu, sıcaklık arttıkça gebelik oranlarının yükseldiğini, yağmurlu havalarda ise daha düşük gebelik elde edildiğini bildirmişlerdir ⁸. Revelli ve ark. ise mevsimlerle İVF başarısı arasında bir ilişki bulamamış ve infertilite tedavisi planlanırken hava şartlarını ve çevresel faktörleri göz önüne almaya gerek olmadığını iddia etmişlerdir ⁹. Bu nedenle, biz mevsimlerle IVF başarısı arasındaki ilişkiyi saptamayı hedefledik.

Hastalara klinisyenin tercihine göre agonist ya da antagonist protokol tedavileri uygulandı. Ovulasyon indüksiyonu uygulanan hastaların gonadotropin tedavisi aldığı mevsime göre ilkbahar (Mart, nisan, mayıs), yaz (Haziran, temmuz, ağustos), sonbahar (Eylül, ekim, kasım) ve kış (Aralık, ocak, şubat) olmak üzere 4 grup oluşturuldu. Hastalardan adetin 2. gününde basal FSH düzeyi, basal E2 düzeyi, antral follikül sayısı (AFC) ölçümü yapıldı. Adet gününden bağımsız olarak AMH seviyesi ve hCG gününde E2 düzeyi ölçüldü. Hastaların yaş, infertilite süresi ve vücut kitle indeksi (VKİ) değerleri belirlendi.

Embriyo transfer gününde transvaginal ultrasonografi (TV USG) ile midsagital planda endometriyum kalınlığı ölçüldü. Foliküler gelişim izlendi ve E2 düzeyi ve ultrasonografik ölçümlere göre doz ayarlaması yapıldı. En az 1 folikül 17 mm boyutuna ulaştığında son maturasyon için hCG (Pregnyl® 5000 IU×2, Schering-Plough, ABD) uygulandı. hCG uygulamasından 35-36 saat sonra foliküler sıvının TV- USG kılavuzluğunda iğne aspirasyonu yapıldı. Tüm olgulara intrastoplazmik sperm injeksiyonu (ICSI) uygulandı. Bölünme evresindeki embriyolar 3. veya 5. günde transfer edildi. Sağlık Bakanlığı’nın embriyo transfer kriterlerine göre transabdominal ultrason rehberliğinde 1 ya da 2 embriyo transfer edildi. Oosit toplama (OPU) gününde transvajinal progesteron (Crinone 8% Vaginal Gel®, Merck-Serono, İsviçre) başlandı ve bu luteal destek tedavisine gebeliğin 12. haftasına kadar devam edildi. Klinik gebelik varlığı ultrasonografi ile gebelik kesesinin ya da fetal kardiyak aktivitenin gösterilmesiyle doğrulandı. Sadece 1 siklus tedavi yapılan hastalar çalışmaya dahil edildi. Testiküler sperm ekstraksiyonu (TESE) uygulanan hastalar ve VKİ>30 olanlar çalışmaya dahil edilmedi.

İstatistiksel analizler Statistical Package for the Social Sciences (versiyon 17.00, SPSS Inc., Chicago, IL) kullanılarak yapıldı. Kategorik değişkenler için ki kare testi ve normal dağılım gösteren sürekli değişkenler için bağımsız örneklem t testi kullanıldı. p değeri <0.05 anlamlı olarak kabul edildi.

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 1: Hastaların demografik özelliklerinin gruplara göre karşılaştırılması

Fertilizasyon ve gebelik oranları Tablo 2’de gösterildi. Fertilizasyon ve gebelik oranları açısından gruplar arasında anlamlı bir fark saptanmadı.

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 2: IVF sonuçlarının mevsimlere göre dağılımı

Mevsimlerin üreme sistemi üzerinde etkisi olduğu uzun süredir bilinmektedir. Daha önce yapılmış olan çalışmalar dikkatle incelendiğinde sonuçların çelişkili olduğu anlaşılmıştır. Birçok çalışmada sıcaklık artışının sperm fonksiyonlarını bozduğunu ve gebelik oranlarını azalttığını ileri sürülmüştür ^10-12. Tam aksine, Wunder ve ark. mevsimlerin IVF sonuçlarını etkilemediğini öne sürmüşlerdir ¹³. Bu sonuçlardan hareketle herhangi bir mevsimin IVF başarısı açısından diğerlerinden daha üstün olduğu konusunda bir görüş birliği yoktur.

Braga ve ark. ¹⁴ 2709 IVF siklusu üzerinde yaptıkları bir çalışmada özellikle ilkbahar mevsiminde fertilizasyon oranlarının daha yüksek olduğunu öne sürmüşlerdir. Gindes ve ark.¹⁵ IVF yaptıkları 3522 hastayı 4 yıl boyunca takip etmiş ve gebelik oranlarında her ne kadar aylık oynamalar olsa da mevsimler arasında bir fark olmadığını bildirmişlerdir. Xiao ve ark. ¹⁶ mevsimlerin IVF sonuçlarını çok az etkilediğini ve tedavi planlanırken hava şartlarının çok da dikkate alınmamasını iddia etmişlerdir. 2019 yılında Türkiye’de yapılan bir başka çalışmada Pekcan ve ark. ¹⁷ intrauterin inseminasyon yaptıkları hastalarda mevsimlerin gebelik oranları üzerindeki etkisini araştırmış ve gruplar arasında anlamlı bir fark bulamamışlardır. Biz de mevsimler ile IVF başarısı arasındaki ilişkiyi araştırdığımız bu çalışmada önceki yayınlara benzer şekilde gruplar arasında bir fark bulamadık.

Bu çalışmanın bazı limitasyonları mevcuttur. Çalışmanın retrospektif olması, hastaların IVF işlemini yaptırdığı dönemdeki meteorolojik verilerin ve sıcaklıkların tam olarak bilinmemesi, hastaların özellikle melatonin hormonunun salınımı açısından uyku ve stress durumlarının tam olarak bilinmemesi olumsuz yönleri olarak tariflenebilir.

Sonuç olarak, bu çalışmada elde edilen bulgular, mevsimlerin IVF sonuçları üzerinde bir etkisi olmadığını göstermiştir. Gebelik oranları açısından gruplar arasında anlamlı bir fark saptanmamıştır.

1) Nishiwaki-Ohkawa T, Yoshimura T. Molecular basis for regulating seasonal reproduction in vertebrates. J Endocrin 2016; 229: 117-127.

2) Saalfeld ST, Lanctot RB. Multispecies comparisons of adaptability to climate change: A role for life-history characteristics? Ecol Evol 2017; 7: 10492-10502.

3) Peltoniemi OA, Virolainen JV. Seasonality of reproduction in gilts and sows. Soc Reprod Fertil 2006; 62: 205-218.

4) Auvigne V, Leneveu P, Jehannin C, et al. Seasonal infertility in sows: A five year field study to analyze the relative roles of heat stress and photoperiod. Theriogenol 2010; 74: 60-66.

5) Santi D, Magnani E, Michelangeli M, et al. Seasonal variation of semen parameters correlates with environmental temperature and air pollution: A big data analysis over 6 years. Environ Pollut 2018; 235: 806-813.

6) Tackenberg MC, McMahon DG. Photoperiodic programming of the SCN and its role in photoperiodic output. Neural Plasticity 2018; 2018: 8217345.

7) Díaz López B, Díaz Rodríguez E, et al. Melatonin influences on the neuroendocrine-reproductive axis. Ann N Y Acad Sci 2005; 1057: 337-364.

8) Vandekerckhove F, Van Der Veken H, Tilleman K, et al. Seasons in the sun: The impact on IVF results one month later. Facts Views Vis Obgyn 2016; 8: 75-83.

9) Revelli A, La Sala GB, Gennarelli G, et al. Seasonality and human in vitro fertilization outcome. Gynecol Endocrinol 2005; 21: 12-17.

10) Mehrafza M, Asgharnia M, Raoufi A, et al. The effect of seasonality on reproductive outcome of patients undergoing intracytoplasmic sperm injection: A descriptive cross-sectional study. Int J Reprod Biomed 2020; 18: 989-994.

11) Rojansky N, Brzezinski A, Schenker JG. Seasonality in human reproduction: An update. Hum Reprod 1992; 7: 735-745.

12) Centola GM, Eberly S. Seasonal variations and age-related changes in human sperm count, motility, motion parameters, morphology, and white blood cell concentration. Fertil Steril 1999; 72: 803-808.

13) Wunder DM, Limoni C, Birkhauser MH, et al. Lack of seasonal variations in fertilization, pregnancy and implantation rates in women undergoing IVF. Hum Reprod 2005; 20: 3122-3129. 14. Braga DP, Setti A, Figueira Rde C, et al. Seasonal variability in the fertilization rate of women undergoing assisted reproduction treatments. Gynecol Endocrinol 2012; 28: 549-552.

15) Gindes L, Yoeli R, Orvieto R, et al. Pregnancy rate fluctuations during routine work in an assisted reproduction technology unit. Hum Reprod 2003; 18: 2485-2488.

16) Xiao Y, Wang M, Liu K. The influence of seasonal variations on in vitro fertilization and fresh/frozen embryo transfer: A retrospective study. Arch Gynecol Obstet 2018; 298: 649-654.

17) Pekcan MK, Sarıkaya E, Tokmak A, et al. Relationship between seasons and pregnancy rates during intrauterine insemination. A historical cohort. Sao Paulo Med J 2019; 137: 379-383.