Çalışmada, ineklerde gebelik oranı üzerine oksitosin uygulamasının etkisinin belirlenmesi amaçlandı. Materyal olarak 34 sağlıklı inek kullanıldı. Östrüste olduğu saptanan inekler, tedavi (n=17) ve kontrol (n=17) grubuna rastgele olarak ayrıldı. Birinci gruba, sun'i tohumlamadan 5 dakika önce kas içi, 50 IU oksitosin uygulanırken, kontrol grubuna da sun'i tohumlamayla birlikte 5 ml steril serum fizyolojik kas içi zerk edildi. Hayvanlar kızgınlık tekrarı için gözlendi ve gebelik teşhisi, tohumlamadan 45 gün sonra rektal muayene ile yapıldı. Tedavi ve kontrol gruplarında gebelik oranı sırasıyla %76,4 ve %58,8 idi. Sun’i tohumlamadan 5 dakika önce kas içi 50 IU oksitosin enjeksiyonu, gebe kalma oranında %17,6’lık bir iyileşme sağladı.

Vulva dişi genitalin dış bölümü olup klitorisi muhafaza eder. Çiftleşme esnasında erkek tararafından klitoris sinirinin uyarılması sonucu, oksitosin salınımı ile sonuçlanan hipofiz bezine bir sinyal gönderilir. Salınan oksitosin, dişi genital kanaldan yumurta ve spermin taşınmasına yardımcı olan uterus ve oviduktal kontraksiyonları etkiler. Bu da, fertilizasyonu oluşturan özel eşzamanlı hadiselerin meydana gelmesini sağlamaya yardımcı olur ¹. Günümüzde, inek yetiştiriciliğinde sun’i tohumlama yaygın olarak kullanılmaktadır. Reprodüktif etkinliği azaltan birçok faktörlerden birisi de fertilizasyon bölgesinde düşük canlı sperma sayısı olabilir. Sun’i tohumlama zamanında oksitosin uygulamaları fertilizasyon bölgesinde canlı sperma sayısını arttırarak gebe kalma oranını yükseltebilir ². Bununla birlikte, dışarıdan uygulanan oksitosin uterus tetanisine sebep olmaktadır ³. Bu da, spermanın uterustan ovidukta hareketini azaltabilir. Bazı hayvanlarda, gebe kalma oranı üzerine sun’i tohumlamadan önce veya hemen sonra uygulanan ya da spermaya ilave edilen oksitosinin etkisini araştıran birkaç çalışma bulunmaktadır. Ancak, bu çalışmalardan bazıları ^4-6, gebe kalma oranı üzerine oksitosinin yararlı bir etki gösterdiğini bildirirken; diğerleri ^7,8 herhangi bir etkisi olmadığını rapor etmişlerdir.

Bu çalışmada, klinik olarak normal olan ineklere sun'i tohumlamadan önce uygulanan oksitosinin gebelik oranları üzerine etkisi araştırıldı.

Çalışmada, aynı tarzda yetiştiricilik yapan Elazığ ili küçük aile tipi işletmeciliğine ait, yaşları 4-7 arasında değişen, normal doğum yapmış, seksüel siklusları düzenli olan, üreme yönünden herhangi bir klinik bozukluğu bulunmayan, sorunlu bir puerperal dönem geçirmemiş, postpartum en az 55. günde bulunan ve doğumdan sonra hiç tohumlanmamış İsviçre Esmeri ırkı ve melezi 34 inek materyal olarak kullanıldı. Günde iki kez gözlemlenerek ve rektal muayene yapılarak, hayvanların kızgınlıkları belirlendi. Suni tohumlamayla, kızgınlık gösteren inekler tohumlandı.

Kızgınlıktaki inekler, tedavi (n=17) ve kontrol (n=17) olmak üzere iki gruba rastgele olarak ayrıldı. Tohumlamadan 5 dakika önce, tedavi grubuna, 50 IU oksitosin (5 ml Pitosal, Alke, Türkiye); kontrol grubuna, 5 ml steril serum fizyolojik solüsyonu kas içi zerk edildi.

Hayvanlar, kızgınlık tekrarı için gözlendi ve gebelikleri, tohumlamayı izleyen 45. günde rektal palpasyon ile kontrol edildi.

Uygulamanın etkinliği, uygulamayla kontrol grubu sonuçları mukayese edilerek değerlendirildi.

Çalışmada elde edilen gebelik oranları Tablo 1’de sunulmuştur. Oksitosin uygulanan ineklerde %76,4 oranında gebelik şekillenirken, bu oran, kontrol grubunda %58,8 olarak saptanmıştır. Tedavi etkinliği yönünden, uygulama ile kontrol grubu arasında %17,6’lık bir fark bulundu.

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 1: Klinik olarak normal olan ineklere sun’i tohumlamadan önce 50 IU kas içi oksitosin ile 5 ml serum fizyolojik uygulanması sonucu gebe kalan ve östrüse dönen ineklerin oranları.

Hayvanlardan ekonomik yararlanılabilmesinde; ilk tohumlamada gebe kalıp kalmaması çok önemlidir. Bu amaçla bir çok program geliştirilmiştir. Ancak bu yöntemlerden elde edilen gebelik oranları çoğu zaman tatmin edici düzeyde değildir. Sun’i tohumlamadan önce, esnasında veya hemen sonra zerk edilerek ya da spermaya ilave edilerek oksitosinin kullanıldığı birçok çalışmada, başarılı sonuçlar alındığı bildirilmektedir ^5,6,9. Singh ve Gangwar ^6, 77 mandaya tohumlamadan 5 dakika önce 15, 30 ve 45 IU oksitosin enjekte ettiklerinde, farklı östrüs zamanına sahip olan dişilerde (sırasıyla 6-12, 12-18 ve 18-22 saat) kontrollere göre gebelik oranında, %9,6, 18,7 ve 50 kadar bir artış saptadıklarını bildirmektedirler. Khalifa ¹⁰ damar içi olarak 100 ve 200 IU oksitosin uyguladığı koyunlarda, kontrolün % 45,5’lik gebelik oranına nisbetle, sırasıyla % 56.5 ve 66.7’lik bir gebelik oranı saptamıştır. Martinek ve ark. ^11, 5 IU oksitosin içeren semenle domuzları tohumladıklarında, birinci tohumlamada uygulama ve kontrol gruplarında sırasıyla %75 ve 69 oranında bir gebelik elde ettiklerini açıklamışlardır. Sklenar ve Schlegel ^12, 4,5 IU oksitosin içeren spermayla tohumlanan domuzlarda kontrollere göre %11.1 oranında daha yüksek gebelik oranı elde edildiğini bildirmektedirler. Konig ve ark. ^13, tohumlamadan hemen önce spermaya 4-5 IU oksitosin ilavesinin gebelik oranında % 5-7 oranında bir artışa yol açtığını açıklamışlardır. Schlegel ve Loebel ^14, hormon ilave edilmemiş spermayla tohumlanan kontrol grubunda bulunan domuzlarda % 77,3 oranındaki gebelik oranına karşılık, tohumlamadan kısa bir süre önce 4,5 IU oksitosin ilave edilmiş spermayla tohumlananlarda % 90,9 oranında bir gebelik oranı tespit etmişlerdir. Awasthi ve Tiwari ^15, saha şartlarında, ineklerin serviks bozukluklarından kaynaklanan infertilitenin tedavisinde oksitosinin kullanılmasının gebelik oranını arttırabileceğini ifade etmişlerdir. Kudlac ve ark.^16, 5 IU oksitosin içeren spermayla altın renkli domuzlar ile beyaz renkli domuzlarda ve bunların kontrollerinde sırasıyla, % 68.8, 79.8, 69.5 ve 76.3 oranında bir gebelik elde etmişlerdir. Huhn ve ark. ^17, 5 IU oksitosin ilave ettikleri spermayla gebelik oranında: altın renkli domuzlarda önemli(p<0.05); beyaz renkli domuzlarda ise önemsiz farklılıklar kaydetmişlerdir. Willenburg ve ark. ^8, spermaya oksitosin hormonunun ilave edilmesiyle gebe kalma oranının etkilenmediğini gözlemlemişlerdir. Benzer şekilde Rigby ve ark. ⁷ da, gebe kalma oranının etkilenmediğini ileri sürmüşlerdir. Oksitosin uygulamalarının, intrauterin olarak verilen spermanın ovidukta geçişi ¹⁸ ya da döllenen yumurta oranı ³ üzerine etkisinin olmadığı bildirilmiştir. King ve ark. ¹⁹ tohumlamadan 15-30 dakika önce kas içi verilen oksitosinin, servikal olarak tohumlanan koyunların kuzulama oranında dikkate değer bir azalmaya sebep olduğunu ileri sürerken; Stellflug ve ark. ^20, intrauterin tohumlamadan 30-60 dakika önce damar içi verilen oksitosinin, kuzulama oranında küçük bir azalmaya neden olduğunu belirtmişlerdir. Bu çalışmanın sonuçları, sun’i tohumlamadan önce ineklere oksitosin uygulamasıyla gebeliğin önemli oranda artabileceğini göstermek-tedir. Oksitosin ve serum fizyolojik uygulanan inekler arasında gebe kalma oranı, tedavi grubunda kontrollerden %17,6 oranında daha yüksekti. Bundan dolayı, bu bulgu, sun’i tohumlamadan 5 dakika önce ineklere 50 IU oksitosinin kas içi zerk edilmesinin, gebelik oranını arttırmak için uygulanabilir bir yöntem olabileceğini düşündürmektedir. Bu çalışmada, etki mekanizması belli olmamasına rağmen, yüksek gebelik oranı, oksitosin uygulamasının: dişi genital kanal boyunca spermanın taşınmasını arttırmasına ^21,22 yada sperma için bir istikamet sağlamasına veya spermatozoanın yaşayabilmesi için daha uygun bir çevre oluşturmasına ⁸ ya da spermatozoanın, nispeten geç ovule olan yumurtayı dölleme kapasitesini muhafaza ederek tek bir tohumlamadaki sperma yetersizliğini ve intra servikal olarak uygulanan spermatozoanın yaşam süresini ²³ iyileştirmesine bağlı olabilir. Optimal cevabı sağlamada tohumlamadan önce kullanılacak oksitosinin dozunu belirlemek için ek araştırmalara ihtiyaç olabilir, fakat bu bulgu, oksitosinin tohumlamadan önce kas içi uygulamasının düşük döl verimi riskini azaltmak için etkili bir yöntem olabileceğini göstermektedir. Düşük döl verimi durumlarını asgariye indirmek için alternatif bir tercih olabilir. Bu bulgulara göre, tohumlamadan önce oksitosin uygulaması, düşük döl verimi riskinin yüksek olduğu durumlarda veya tohumlama tekniklerinin hatalı uygulamalarında ve yaşlı sperma olgularında ya da depolama esnasındaki canlı sperma kayıplarında faydalı olabilir. Ancak, hormon uygulanmadan önce, östrüsün doğru teşhisine, kullanılan spermanın kalitesine ve sun’i tohumlama zamanı ve tekniğinin uygunluğuna da gayret sarf edilmelidir.

Sonuç olarak, 50 IU oksitosinin tohumlamadan 5 dakika önce kas içi uygulanmasının, gebelik oranını arttırmak için alternatif olarak değerlendirilebileceği kanısına varıldı.