İneklerde biyokimyasal parametrelerin (koles-terol, total protein), gebelik, laktasyon ve kuru dönem gibi çeşitli fizyolojik durumlara bağlı olarak değişebileceği bildirilmektedir
2,15. Çalışmada, tespit edilen biyokimyasal parametrelerin genellikle, Kaneko
16, tarafından inekler için bildirilen normal sınırlar (kolesterol 80-120 mg/dl; trigliserit <50 mg/dl; total protein 6,74-7,46 g/dl; albumin 3-3,5 g/dl; globulin 3-3,48 g/dl; AST 78-132 IU/L; ALT 14-38 IU/L; CK 66-120 IU/L ve LDH 692-1445 IU/L) içinde olduğu tespit edildi.
İneklerde gebeliğin sonuna doğru kolesterol ve trigliserit düzeylerinde önemli bir azalmanın olduğu, doğumda en düşük seviyeye ulaştığı ve postpartum 15.günde düzeylerin tekrar artmaya başladığını bildirilmektedir 1,3,17. Buna karşın, doğumdan 20-30 gün önce ve doğum sonrası 15-20. günler arasında ineklerde, alınan kan örneklerinde, kolesterol ve trigliserit düzeylerinin benzer olduğu ifade edilmiştir 18. Aslan ve ark. 19, İsviçre esmeri ineklerde gebeliğin 7 ve 8. ayları ile doğum sonrası serum kolesterol (sırasıyla, 118,41; 109,88 ve 115,35 mg/dl) ve trigliserit (sırasıyla, 15,53; 16,88 ve 19,00 mg/dl) düzeyleri arasında bir farkın olmadığını bildirmektedirler. Bu çalışmada ise, gebeliğin 6. ayından doğum sonrasına kadar serum kolesterol ve trigliserit düzeylerinin azaldığı, doğum sonrası düzeylerin prepartum döneme göre düşük olduğu belirlendi. Bu bulguların bazı araştırıcıların 1,3,17 sonuçları ile benzer olduğu görülmektedir. Gebeliğin sonuna doğru kolesterol düzeyindeki azalmanın, yavrunun gelişmesi, gebeliğin devamını sağlayan progesteron sentezi ve adrenal bezlerden hormon sentezi için harcanmasından kaynaklanabileceği belirtilmektedir 20,21. Doğum sonrası serum trigliserit düzeyindeki azalmanın meme metabolizması, laktogenesis ve süt yağı sentezi ile ilgili olduğu bildirilmektedir 22.
Doğumdan 3 gün önce, doğumda ve doğumdan 7 gün sonra alınan kan örneklerinde, total protein düzeyleri yönüyle dönemler arasında bir farkın olmadığı bildirilmektedir 23. Jagos ve Bouda 24, Benekli Çek ineklerinde doğumdan 2-5 hafta önce ve 2-4 hafta sonra serum total protein (7,64 ve 7,31 g/dl), albumin (4,24 ve 3,98 g/dl) ve globulin fraksiyon düzeyleri arasında bir farkın olmadığını, Aslan ve ark. 19, İsviçre esmeri ineklerde gebeliğin 7 ve 8. ayları ile doğum sonrası serum total protein (sırasıyla, 7,93; 8,30 ve 8,04 g/dl), albumin (sırasıyla, 3,48; 3,31 ve 3,25 g/dl) düzeyleri arasında farklılık olmadığını bildirmektedirler. Doğumdan 20-30 gün önce ve doğum sonrası 15-20. günler arasında alınan kan örneklerinde, total protein, albumin ve globulin düzeylerinin benzer olduğu bildirilmektedir 18. Buna karşın, Sevinç ve ark. 25, ineklerde gebeliğin 7 ve 8. aylarında serum total protein ve albumin düzeylerinin doğum sonrası değerlere göre daha yüksek (P<0,001) olduğunu bildirmektedirler. Bu çalışmada, prepartum dönemde serum total protein, globulin ve albumin düzeyleri doğum sonrasına göre yüksek olmasına rağmen istatistiki açıdan bir farkın olmadığı belirlendi. Bulguların bazı literatür verilere 19,23,24 benzer olduğu görülmektedir. Ayrıca, bazı araştırıcıların 19,25 ineklerde doğum öncesi değişik aylarda ve doğum sonrası tespit ettikleri total protein, albumin ve globulin düzeylerinin, çalışmada belirlenen düzeylere benzerlik gösterdiği izlenmektedir.
İneklerde gebelik boyunca, lipoprotein (HDL-C, LDL-C ve VLDL-C) düzeyleri ile ilgili bilgi elde edilememiştir. Ancak, ineklerde doğum sonrası serum total lipid, VLDL-C ve HDL-C düzeylerinin doğum öncesi 2. haftaya göre düşük, LDL-C seviyelerinin ise değişmediğin, total lipid ve HDL-C'nin postpartum ilk haftadan 4. haftaya kadar sürekli arttığı, fakat VLDL-C ve LDL-C düzeylerinin değişmediği bildirilmektedir 26. Buna karşın, başka bir çalışmada ineklerde postpartum dönem boyunca serum LDL-C seviyelerinde belirgin bir azalma olurken, HDL-C düzeylerinin değişmediği ifade edilmektedir 27. Koyunlarda, doğumdan 1 hafta önceki serum HDL-C ve VLDL-C düzeylerinin doğum ve postpartum dönemlere göre yüksek olduğu ve en düşük seviyeleri doğum sonrası 2 ve 3. haftalarda gösterdikleri, gebeliğin ilerlemesiyle HDL-C ve VLDL-C düzeylerinde artış olduğu belirtilmektedir 6. Bu çalışmada, gebeliğin son aylarında (8 ve 9. ay) serum HDL-C düzeyinin gebeliğin 7. ayına göre daha yüksek (P<0.05) olduğu belirlendi. Serum LDL-C seviyesi doğumda düşük olmasına rağmen, doğum öncesine göre istatistiki yönden bir farkın olmadığı tespit edildi. Bu bulguların, bazı araştırıcıların 6,26 doğum öncesi ve sonrası inek ve koyunlarda tespit ettikleri bulgularla benzer olduğu görülmektedir.
İneklerde doğuma yakın zamanda AST ve LDH düzeylerinin pik yaptığı 28 bildirilmiştir. Bu çalışmada AST ve ALT düzeylerindeki ilk artışın gebeliğin 1. ayında olduğu, LDH düzeyinin ise özellikle gebeliğin 6. ayında pik yaptığı (P<0,001) ve doğum sonuna kadar bu değerlerde bulunduğu saptandı. Bu çalışmada AST ve ALT ortalamalarında gebeliğin ilerleyen aylarında fizyolojik sınırlarda (16) ve giderek bir azalış tespit edildi. Doğum sonrası AST ortalamasında, gebeliğin 3-8. ayları arasında bulunan değerlere göre önemli bir artış saptandı (P<0,01). Doğum sonrasında AST ve ALT ortalamalarında ise doğum öncesine göre önemsiz bir artış bulundu (P>0,05). Benzer olarak, gebelikle birlikte AST ve ALT düzeylerinin arttığı 29, daha sonra düştüğü 19,25 belirtilirken, birçok araştırıcı 21-23 AST ve ALT düzeylerinin doğum sonrasında doğum öncesine göre arttığını bildirmişlerdir. Bununla birlikte bazı araştırıcılar 10,11,13 AST ve ALT düzeylerinde önemli bir değişikliğin olmadığını, bazıları 19,30 ise bu çalışmadakinin aksine AST ve ALT düzeylerinin doğum öncesine göre, doğum sonrasında azaldığını bildirmektedirler. Bu araştırıcıların 19,30 doğumdan 1 ay sonra kan örneklerini almaları bu azalmanın nedenlerinden biri olabilir. AST ve ALT enzimlerinde görülen bu değişiklikler, bu enzimlerin fötüsün implantasyonu, yaşamı ve büyümesi, uterusta karbonhidrat metabolizması ve glikojen depolanmasında önemli rol oynamalarından 8,9 kaynaklanabilir. Bununla birlikte, gebelikte hızlı glukoneogenesisden ve doğum sonrası bazı kas ve karaciğer hücrelerindeki tahribattan dolayı transaminazlarda bir artışın olabileceği bildirilmiştir 31.
Bu çalışmada, doğum sonrasında doğum öncesine göre LDH düzeylerinde bir artışın olduğu fakat bu artışın önemli olmadığı (P>0,05), CK düzeyinde ise doğum sonrasında önemli (P<0,05) bir artışın olduğu gözlendi. Birgel 11, gebelik boyunca LDH ve CK düzeylerinde önemli bir değişiklik olmadığını, gebeliğin sonlarına doğru CK aktivitesinde bir artışın görüldüğünü ve doğumdan sonra CK düzeylerinde artışın devam ettiğini bildirmektedirler. Taradati 32,33 doğumdan sonra CK ve LDH düzeyinin hafif arttığını bildirmiştir. Bazı araştırıcılar 32-35 doğum sonrası doğum öncesine göre, LDH ve CK düzeylerinde artış kaydedildiğini bildirmektedirler. Aslan ve ark.'ları 19 CK düzeyinin gebeliğin 7. ayına göre, 8. ayında düştüğünü, doğumda arttığını ve doğumdan 15 gün sonra tekrar azaldığını bildirmişlerdir. Sevinç ve ark.'ları 25, CK düzeyinin doğuma kadar giderek arttığını, laktasyonda ise tekrar düştüğünü tespit etmişlerdir. West, 13 gebe ve gebe olmayan sığırlarda CK düzeylerinde önemli bir değişikliğin olmadığını, bununla birlikte gebelikten önceye göre gebelikten sonra istatistiksel bir artışın olduğunu bildirmiştir. Hayvanlarda patolojik bir sebep olmaksızın enzim düzeylerindeki artışın, şiddetli egzersiz ve doğum gibi stres olaylarından kaynaklanabileceği rapor edilmiştir 36. Enzim düzeylerindeki bu artışlar gebeliğin ve doğumun karaciğer metabolizmasına yaptığı etki ile ilişkili olabilir. Doğum öncesi ve hemen sonrasında görülen enzim artışları doğumu başlatmak için salınan kortikosteroidlerden kaynaklanabilir 37.
Sonuç olarak, ineklerde gebelik dönemine bağlı olarak serum kolesterol, trigliserit ve HDL-C düzeyleri değişirken, doğum sonrası serum total protein, albumin ve LDL-C düzeylerinde azalma olmasına rağmen değişikliğin önemli olmadığı, gebeliğin son aylarında ve doğum sonrasında globulin ve VLDL-C seviyelerinin değişmediği, doğum öncesine göre doğum sonrası AST, ALT ve LDH düzeylerinde önemsiz, CK düzeyinde önemli artışlar olduğu belirlenmiştir. Bu parametreler ineklerde gebelik ve doğum sonrası dönemde ortaya çıkabilecek metabolizma hastalıkları hakkında bir fikir verebileceği kanısındayız.