Sahada karşılaşılan çinko yetersizliklerinde altta
yatan sebebin ortaya konulması zordur
5. Düşük çinko
içeren rasyonlar ruminantlarda çinko yetersizliklerine
neden olmaktadır
4. Bunun dışında rasyonda kalsiyum,
bakır ve kadmiyum gibi elementlerin fazla miktarda
olması durumunda sekunder çinko yetersizlikleri ortaya
çıkmaktadır
4,9 . Ayrıca bazı sığır ırklarında kalıtsal
olarak gelişen çinko yetersizlikleri de bildirilmiştir
10,11.
Bu olgunun mera beslenmesinden çok kısa bir süre
sonra yetersizlik belirtileri göstermiş olması nedeniyle
ahır beslenmesinde kullanılan rasyonun analizinin yararlı
olmayacağı düşünülerek yem analizi yapılmamıştır. Aynı
merada ve sonrasında ahırda aynı şartlarda beslenen
diğer hayvanlarda benzer belirtilerin ortaya çıkmamış
olması, bu olguda şekillenen çinko yetersizliğinde
bireysel birtakım faktörlerin etkili olabileceği kanaatini
güçlendirmektedir.
Ruminantlarda gerek doğal gerekse deneysel
oluşturulan çinko yetersizliklerinde iştahsızlık, letarji ve
aşırı salivasyon, deride kalınlaşma, kabuklanma,
kepeklenme, çatlama, kızarıklık ve alopesi gibi bulguların
şekillendiği bildirilmektir 3,5-7. Bu olguda da benzer
şekilde iştahsızlık, aşırı salivasyon ile vücudun birçok
bölgesindeki deri kısımlarında kalınlaşma ve kepeklenmeler
ile yer yer çatlaklar ve kızarıklıklar tespit edilmiştir.
Sığırlarda kan serumundaki çinko düzeylerinin
normal şartlarda 80-120 µg/dl olduğu kaydedilmektedir
3. Sığırlarda çinko yetersizliği belirtilerinin oluşması için
serum çinko düzeyinin 40 µg/dl olması gerektiği
bildirilmiştir 12. Bu olgunun serum çinko düzeyi (19.8
µg/dl), yetersizlik belirtilerinin görülebilmesi için bildirilen
sınırın (40 µg/dl) altında saptandı. Serum çinko düzeyine
paralel olarak serum alkalin fosfataz aktivitesinde ortaya
çıkan değişimler, çinko ile alkalin fosfataz arasında pozitif
bir korelasyonun olduğunu bildiren kaynaklarla 3,6
uyum içerisindedir.
Çinko eksikliğinde veya rasyona çinko ilavesinde bazı
metabolitlerin kandaki düzeylerinde değişiklikler
olabileceği bildirilmiştir 13. Çinko eksikliğinde serum
total protein ve albümin düzeyleri azalırken, serum glikoz
ve kolesterol düzeylerinde artış olduğu, rasyona çinko
ilave edildiğinde ise serum total protein ve albümin
düzeyleri artarken, serum glikoz ve kolesterol
düzeylerinin azaldığı saptanmıştır 13,14. Bu olguda da
tedaviden önce total protein, albümin, glikoz, trigliserit ve
kolesterol düzeyleri sırasıyla 6.52 g/dl, 2.11 g/dl, 75
mg/dl, 49 mg/dl, 93 mg/dl iken, tedaviden sonra sırasıyla
7.55 g/dl, 2.94 g/dl, 51 mg/dl, 30 mg/dl, 76 mg/dl olarak
belirlenmiştir. Bu etkileşim çinkonun organizmada bazı
enzim ve hormonların sentezlenmesi veya işlevlerini
yerine getirmesinde rol oynadığını veya birçok
biyokimyasal reaksiyona girerek, protein sentezi ve
metabolizması, karbonhidrat ve lipid metabolizmaları için
gerekli bir mineral madde olduğunu bildiren araştırıcıları
15-18 destekler niteliktedir.
Çinko yetersizliğinde ruminantlarda derinin
histopatolojik muayenelerinde parakeratozis, kollojen
proliferasyonu ve perivaskuler infiltrasyonun görüldüğü
bildirilmiştir 3,5,6,8. Bu olgunun deri biyopsisinin
histopatolojik muayenesinde saptanan bulgular,
araştırıcıların bildirimleriyle uyum içerisindedir.
Çinko yetersizliğinin tedavisinde çinko oksit ve çinko
sülfat gibi inorganik çinko preparatları etkili olmaktadır 2,4,6,8. Çinko oksitin sığırlara oral yolla günde 250-500
mg dozunda verilmesi ile kısa sürede iyileşmelerin
görüleceği vurgulanmıştır 4. Can ve arkadaşları 6,
doğal çinko yetersizliği saptadıkları bir buzağıyı ilk 8
günde 100 mg, sonraki 7 günde de 40 mg oral çinko
oksit ile tedaviye almışlar ve bu süre sonunda hayvanda
çok büyük oranda iyileşme olduğunu bildirmişlerdir. Bu
bildirimlerle benzer şekilde bu olgunun çinko oksit ile 300
mg/gün dozunda tedavisinin başarılı olduğu ortaya
konulmuştur.
Sonuç olarak; sığırlarda deride özellikle kalınlaşma,
kepeklenme ve çatlaklarla karakterize lezyonlarla
karşılaşıldığında, çinko yetersizliği yönünden de ayrıntılı
bir muayenenin yapılmasının gerekli olduğu kanısına
varılmıştır.
)
)
)
)
)
)
