Diabette oluşan hiperglisemi, birçok kronik komplikasyonların nedenleri arasında yer almaktadır
1,2. Ayrıca diabetiklerde antioksidan savunma mekanizmalarında önemli azalma meydana gelmektedir
3-6. Akyuvarlar, vücudun savunma sistemini oluşturan ve enfeksiyonlarda sayıları artan kan hücreleridir. Diabetik hastalarda yüksek kan glikoz seviyesi ve insülin yetmezliği bazı mikroorganizmaların üremesini ve enfeksiyonların şiddetini artırır. Bu durum akyuvarların artışına neden olur
16.Yapılan çalışmalarda, glikoz tolerans bozukluğu bulunan kadınlarda akyuvar sayısının artmış olduğu
17, ayrıca diabetik hastalarda diabetik olmayanlara göre akyuvar sayısının artmış olduğu bildirilmektedir
18,19. Çalışmamızın tüm gruplarına ait akyuvar sayıları incelendiğinde (tablo
2, şekil
1) ovariektomili + diabetli 3. grubun sadece ovariektomili 5. gruba göre akyuvar sayısındaki artışın, anlamlı bulunması (p<0.001) diabetin ekisini göstermektedir.
Hematokrit değer plazma hacmine, alyuvar şekil ve büyüklüğüne bağlı olduğu göz önüne alındığında kan sıvısının azaldığı durumlarda hematokrit değer artar 16. Diabette idrarla fazla su kaybı, glikozillenme ve oksidasyon alyuvar ve diğer şekilli elamanların şekil ve büyüklüklerini etkiler. Buna bağlı olarak da hematokrit değerde artışlar olur 20. Yapılan çalışmalarda, yüksek hematokrit seviyesine sahip kişilerin koroner kalp hastalığına yakalanma riskinin arttığı, hematokritteki bu artışın nedenlerinden biride diabet olduğu bildirilmiştir 20,21. Çalışmamızda, hematokrit değerler incelendiğinde (tablo 2, şekil 2), ovariektomili grup ile kıyaslandığında, ovariektomili+diabetli grubun hematokrit değer artışının, istatistiksel olarak anlamlı olması (p<0.01) diabetin etkisine bağlı olabileceği düşüncesini akla getirmektedir. Choi ve ark. da 17; yaptıkları çalışmada, glikoz toleransı bozulan diabetik kadınlarda hematokrit değerinin artmış olduğunu belirtmişlerdir. Bodis ve ark. yaptıkları çalışmada, postmenopozal kadınlara HRT (hormon replasman tedavi) tedavisiyle plazma viskositesi, hematokrit değer ve fibrinojen miktarının azaldığını belirtmişlerdir 22. Ayrıca E2'nin kemik iliğinde eritropoezi inhibe ettiği böylece alyuvar sayısını ve hemoglobin miktarını azaltarak hematokrit değeri düşürdüğü ifade edilmiştir 23,24 Çalışmamızda ovariektomili+diabetli 2. grupla, E2 verilen 3. grup ve sadece ovariektomili 5. grup ile ovariektomi+E2 verilen 6. grup (p<0,01) kıyaslandığında hematokrit değerin azalarak normale yaklaşması bildirimlerle 22,23,24 paralellik arz etmektedir. Estradiol seviyesinin azaldığı menopoz döneminde plazma viskositesi, hematokrit ve fibrinojen miktarının arttığı buna bağlı olarak koroner kalp hastalığına yakalanma riskinin fazla olduğu bildirilmiştir 23,25. Ilavazhagan ve ark. 26; yaptıkları çalışmalarda E vitamininin, hipoksik ratların artmış hematokrit ve bozulmuş alyuvar şeklini normale getirdiğini ifade etmişlerdir. E2 ise, dolaşımda lipoproteinlerle E vitamininin taşınması, dağılımı ve dokular tarafından alınması üzerindeki etkilerinden dolayı serum, doku ve liporoteinlerdeki E vitamini konsantrasyonunu artırdığı bildirilmektedir 13-15
Ratlara sadece E2 verilmesi yada E2‘nin E vitaminini korumasından dolayı, E2 ile birlikte E vitamini de verilmesinin daha etkili olabileceği, düşüncesiyle yaptığımız çalışmada 2. grupla, E2 ile E vitaminini birlikte verdiğimiz 4. grubu kıyasladığımızda hematokrit değerin normal değere doğru anlamlı (p<0.01) azalması, düşüncemizi destekler niteliktedir.
Glikoz miktarı artan diabetik hastalarda yapılan çalışmalarda, glikozillenme ve oksidasyon nedeniyle alyuvarların şekil ve büyüklüğünün artmasına bağlı olarak MCV değerinin arttığı bildirilmiştir 27,28. Diabetiklerde artmış MCV seviyesinin 28-30, insülin tedavisiyle normal seviyeye geldiği belirtilmiştir 18. Ayrıca diabetik hastalardaki erken ölüm için risk faktörleri arasında yüksek MCV seviyesinin olduğunu bildirilmiştir 31. Çalışmamızda, MCV değerleri incelendiğinde (tablo 2, şekil 3) sadece ovariektomili 5. grup ile ovariektomi+diabetik 2. grup kıyaslandığında MCV seviyesindeki anlamlı artış (p<0.001) diyabetin etkisine bağlı olabilir. E vitamini önemli antioksidanlardan biridir. En önemli görevi serbest radikallerin dejeneratif etkilerine karşı hücre zarlarının korunmasını sağlamaktır 7-10. Alyuvarların oksidasyonunu ve deformasyonunu engelleyebilir 26. Ayrıca diabetiklerde enzimatik olmayan glikozillenmeyi engelleyerek kanda bulunan proteinlerin glikozillenmesini azaltır 11. E2, aromatik zincirindeki OH gruplarından bir H atomunu, okside olmuş E vitamini radikaline vermesiyle E vitaminini yenileyebilir ve konsantrasyonunu artırabilir 12. E2‘nin gerek serum gerekse diğer dokularda E vitamini konsantrasyonunu artırması nedeniyle, sadece E2 verilmesi veya ikisinin kombine kullanılmasının daha etkili olabileceği düşüncesiyle, yaptığımız çalışmada ovariektomili diabetli 2. gruba kıyasla, E2 verilen 3. grup ile E2+E vitamini birlikte verilen 4. grupta önemli bir fark görüldü (p<0.001). Ayrıca 3. grup ile 4. grup (p<0.05), 5. grup ile grup 6 (p<0.01) kıyaslandığında MCV değerlerinde anlamlı azalma görüldü. Bu da MCV'nin normal değerlere doğru anlamlı azalması düşüncemizi destekler niteliktedir.
Diabetiklerde ve menopozdaki kadınlarda yapılan çalışmalarda alyuvar sayısı, hemoglobin miktarı MCH, ve MCHC değerlerinde istatistiksel anlamda bir fark bildirilmemiştir 32. Ayrıca, ineklerin östrüs siklusunun farklı dönemleri boyunca yapılan karşılaştırmada alyuvar sayısı, hemoglobin miktarı, MCH ve MCHC değerlerinde istatistiksel anlamda bir fark olmadığı bildirilmiştir 33. Postmenopozal kadınlara uygulanan HRT tedavisi ile alyuvar sayısındaki artışın istatistiksel açıdan anlamlı olmadığı 32, ayrıca Çay ve ark. yaptıkları çalışmada E vitamini ve selenyum verilen ratların 10, Leonart ve ark. E vitamini erilen insanların, alyuvar sayılarında istatistiksel anlamda bir farklılık gözlenmediğini bildirmişlerdir 34. Çalışmamızda, gruplar arasında alyuvar sayısı ve hemoglobin miktarı, MCH ve MCHC değerleri açısından önemli bir fark olmadığı görülmüştür.
Sonuç olarak akyuvar sayısı, hematokrit ve MCV değerlerindeki anlamlı artışın diabetin etkisine bağlı olabileceğini ve diabetin bu olumsuz etkisine karşı E2 veya E2+E vitamini birlikte verilmesiyle bu değerlerin Sonuç olarak akyuvar sayısı, hematokrit ve MCV değerlerindeki anlamlı artışın diabetin etkisine bağlı olabileceğini ve diabetin bu olumsuz etkisine karşı E2 veya E2+E vitamini birlikte verilmesiyle bu değerlerin E vitaminin de önemli katkı sağlaması nedenle E2 ve E vitaminin birlikte kullanılması daha yararlı olacağı ifade edilebilir.