Spina ischiadica keskin ve yüksekti. Tuber ischiadicum 3 çıkıntıya sahipti. Arcus ischiadicus dar ve derindi.

Trochanter major, caput ossis femoris ile aynı seviyede idi. Trochanter tertius yoktu.

Tuberculum intercondylare laterale, tuberculum intercondylare mediale'den daha yüksekti. Fibula, tibia boyunca uzandı.

Yaban domuzlarında os metatarsale 2, os metatarsale 3, os metatarsale 4 ve os metatarsale 5 olmak üzere toplam 4 tane tarak kemiği bulunmaktaydı.

Yapılan literatür taramalarında; oklu kirpi^3, kirpi^4, sincap^5, sansar⁶ su samuru⁷ ve porsuk⁸ gibi yabani hayvanların iskelet sistemi üzerinde çalışmalar yapıldığı tespit edilirken, yaban domuzlarının iskelet sistemiyle ilgili herhangi bir literatüre rastlanılmamıştır.

Bu çalışma ile yaban domuzlarının arka bacak kemiklerinin makro-anatomik olarak incelenmesi amaçlanmıştır.

Anatomik terimlerin yazımında Nomina Anatomica Veterinaria⁹ kullanıldı.

Os coxae
Os coxae uzun ve cavum pelvis dardı. For. obturatum geniş ve ovaldi. Acetabulum biraz geride idi ve inc. acetabuli dardı (Şekil 1).

Büyütmek İçin Tıklayın

Şekil 1: Os coxae’nın dorsalden görünüşü. t: tuber ischiadicum, L: linea glutea, s: tuber sacrale, ok: spina ischiadica.

Os ilium: Os ilium orta düzleme paralel olup, os ischii ile aynı hizadaydı. Crista iliaca dışbukeydi ve orta kısmında belirgin bir kalınlaşma göstermekteydi. Crista halinde olan linea glutea dorsal'e doğru yerleşmişti. Tuber sacrale'nin kenarları keskindi ve crista iliaca'dan daha aşağıda dorso-caudal olarak bulunmaktaydı. Corpus ossis ilii'nin lateral kısmı yassılaşmıştı. Tuberculum m. psoas minoris belirgin değildi.

Os pubis: Ramus cranialis ossis pubis ve ramus caudalis ossis pubis ince idi. Eminentia iliopubica belirgindi.

Os ischii: Spina ischiadica keskin ve yüksekti. Tuber ischiadicum 3 çıkıntıya sahipti. Arcus ischiadicus dar ve derindi.

Femur
Caput ossis femoris medial'e doğru yöneldiğinden collum ossis femoris uzun ve belirgindi. Trochanter major, caput ossis femoris ile aynı seviyede idi. Trochanter tertius yoktu. Facies cranialis'in proximal 1/3'ünde for. nutritium bulunmaktaydı. Trochanter minor kabartı halindeydi. Fossa supracondylaris lateralis mevcuttu (Şekil 2).

Büyütmek İçin Tıklayın

Şekil 2: Femur’un cranial’den görünüşü. ok: for. nutritium, t: trochanter major, f: fossa supracondylaris lateralis.

Skeleton cruris
Tibia: özellikle proximal yarımında lateral'e doğru eğilmişti. Tuberculum intercondylare laterale, tuberculum intercondylare mediale'den daha yüksekti. Crista tibia belirgin olup, lateral'e doğru bükülmüştü. Facies caudalis'in proximal 1/3'ünde derin bir çukur bulunmaktaydı. Cochlea tibia'daki eklem yüzü sagittal bir crista vasıtasıyla iki eklem çukuruna ayrılmıştı. Malleolus medialis belirgindi ve üzerinde belirgin bir sulcus malleolaris mevcuttu (Şekil 3).

Büyütmek İçin Tıklayın

Şekil 3: Os cruris’in cranial’den görünüşü. f: fibula, s: spatium interosseum, c: crista tibia.

Fibula: tam gelişmiş olarak tibia boyunca uzandı. Her iki taraftan basık, yassı bir şekildeydi. Proximal ucu, distal uçtan daha genişti. Tibia ve fibula arasındaki spatium interosseum genişti. Malleolus lateralis fibula tarafından oluşturuldu (Şekil 3).

Skeleton pedis
Ossa tarsi: Proximal sırada talus ve calcaneus vardı. Talus trochlea şeklindeydi. Orta sırada os tarsi centrale bulunmaktaydı. Distal sıra ise os tarsale I, os tarsale II, os tarsale III ve os tarsale IV olmak üzere 4 kemikten oluşmuştu (Şekil 4).

Büyütmek İçin Tıklayın

Şekil 4: Skeleton pedis. M3: os metatarsale 3, M4: os metatarsale 4, p: phalanx proximalis, m: phalanx media, d: phalanx distalis.

Ossa metatarsalia II-V: Yaban domuzlarında os metatarsale 2, os metatarsale 3, os metatarsale 4 ve os metatarsale 5 olmak üzere toplam 4 tane tarak kemiği bulunmaktaydı. Bu kemikler metacarpuslara benzemekle birlikte biraz daha uzun ve kalınlardı. Tarak kemiklerinin her biri 3 adet phalanx'a sahipti. Bunlardan os metatarsale 3 ve os metatarsale 4 diğerlerinden daha büyüktü ve ana parmak kemiklerini taşımaktaydı. Os metatarsale 2 ve os metatarsale 5 ise küçük olup, aksesor tırnaklara sahipti (Şekil 4).

Ossa digitorum pedis: Phalanx proximalis ve phalanx media ön bacağınkinden daha uzundu (Şekil 4).

Çevik-Demirkaan ve ark.¹¹ şinşillalarda linea arcuata'nın belirgin bir crista şeklinde olduğunu bildirmişlerdi. Yaban domuzlarında linea arcuata belirgin değildi.

Arcus ischiadicus'un porsuk⁸ ve kurtta¹⁰ dar ve derin, tilkide¹⁰ orta derecede derin, oklu kirpi³ ve köpekte¹⁰ ise yüzeysel olduğu bildirilmiştir. Yaban domuzlarında arcus ischiadicus dar ve derin olarak tespit edildiğinden porsuk ve kurt ile benzerlik göstermektedir.

Tuber ischiadicum'un oklu kirpi³ ve kirpide⁴ tek, ruminantlarda 3^12, porsuk⁸ ve evcil domuzda¹² 2 çıkıntıya sahip olduğu bildirilmiştir. Yaban domuzlarında tuber ischiadicum ruminantlarda olduğu gibi 3 çıkıntıya sahipti.

Köpek, kurt, tilki^10, su samuru^7, evcil domuz¹² ve porsuklarda⁸ tuberositas supracondylaris'in varlığı bildirilirken, yaban domuzlarında bu oluşumun yerinde fossa supracondylaris lateralis mevcuttu.

Köpekte¹³ trochanter major'un, caput ossis femoris ile aynı seviyede; su samurunda⁷ ise caput ossis femoris seviyesinin altında olduğu rapor edilmiştir. Çalışmada, trochanter major caput ossis femoris ile aynı seviyede idi.

Evans ve Christensen¹³ köpeklerde, Özdemir ve Karan⁸ porsuklarda trochanter tertius'un bulunmadığını; Dinç ve ark.⁷ su samurlarında, Atalar ve Özdemir⁶ ise sansarda trochanter tertius'un bir crista halinde olduğunu belirtmişlerdir. Araştırmada, porsuk ve köpeklerde olduğu gibi trochanter tertius'un bulunmadığı tespit edilmiştir.

Cochlea tibia'daki eklem yüzünün keçi¹⁴ ve oklu kirpilerde³ sagittal, köpeklerde¹³ ise oblik bir crista vasıtasıyla ikiye ayrıldığı bildirilmiştir. Yaban domuzlarında crista keçi ve oklu kirpilere benzerdir.

Getty¹² equidae ve ruminantlarda tuberculum intercondylare mediale'nin tuberculum intercondylare laterale'den yüksek olduğunu rapor etmiştir. Mevcut çalışmada, tuberculum intercondylare laterale daha yüksekti.

1) Leranoz L, Castien E. Evolution of wild boar (Sus scrofa L, 1758) in Navarra (N Iberian peninsula). Miscellania Zoologica (Barcelona) 1996; 19: 133-139.

2) Onipchenko VG, Golikov KA. Microscale revegetation of alpine lichen heath after wild boar digging: Fifteen years of observations on permanent plots. Oecologia-Montana 1996; 5(1): 35-39.

3) Yılmaz S, Dinç G, Aydın A. Oklu kirpi (Hystrix cristata) iskelet sistemi üzerinde makro-anatomik araştırmalar. Tr J Vet Anim Sci 1999; 23: 297-300.

4) Özkan ZE. Macro-anatomical inveatigations on the skeletons of hedgehog (Erinaceus europaeus L.) Ossa membri pelvini. Veterinarski Arhiv 2002; 72(4): 213-220.

5) Özdemir D, Atalar Ö. Sincap (Sciurus vulgaris) iskelet sistemi üzerinde makro-anatomik araştırmalar. II. Ossa membri pelvini. FÜ Sağlık Bil Derg 2003; 17(3): 151-154.

6) Atalar Ö, Özdemir D. Sansar (Martes foina) iskelet sistemi üzerinde makro-anatomik araştırmalar. II. Ossa membri pelvini. FÜ Sağlık Bil Derg 2002; 16(2): 233-236.

7) Dinç G, Aydın A, Atalar Ö. Su samuru (Lutra lutra) iskelet sistemi üzerinde makro-anatomik araştırmalar. II. Ossa membri pelvini. FÜ Sağlık Bil Derg 1999; 13(3): 229-232.

8) Özdemir D, Karan M. Porsuk iskelet sistemi üzerinde makro-anatomik araştırmalar II. Ossa membri pelvini. FÜ Sağlık Bil Derg 2001; 15(2): 397-400.

9) Nomina Anatomica Veterinaria. 5th Edition, Authorized by the General Assembly of the World Association of Veterinary Anatomists, 2003.

10) Girgin A, Karadağ H, Bilgiç S, Temizer A. Kurt (Canis lupus) ve tilki (Canis vulpes) iskelet kemiklerinin yerli köpeğinkilerine (Canis familiaris) göre gösterdikleri makroanatomik ayrımlar üzerinde araştırmalar. SÜ Vet Fak Derg 1988; 4(1): 169-182.

11) Çevik-Demirkaan A, Özdemir V, Türkmenoğlu İ, Demirkan İ. Anatomy of the hind limb skeleton of the chinchilla (Chinchilla lanigera). Acta Vet. Brno 2007; 76: 501-507.

12) Getty R. Sisson and Grossman's the Anatomy of Domestic Animals. Vol. 2, 5th Edition, Philadelphia: WB Saunders Company, 1975.

13) Evans HE, Christensen GC. Miller's Anatomy of the Dog. Philadelphia: WB Saunders Company, 1979.

14) Taşbaş M. Yaban keçisi (Capra aegagrus) ile yerli tiftik ve kıl keçisinin iskelet sistemleri üzerinde karşılaştırmalımakro-anatomik araştırmalar. Bölüm II. Ossa membri thoracici et pelvini. AÜ Vet Fak Derg 1978;