Türkiye'de sayıları hızla artış gösteren tıp fakülteleri arasında kuruluş tarihi, bulunduğu yer, öğrenci sayıları, sahip olunan mekan, teknik donanım ve akademik kadro açısından önemli farklılıklar bulunmaktadır. Bu nedenle verilmekte olan eğitimin içeriği, öğretim ve değerlendirme yöntemleri, kısacası eğitimin niteliği fakülteler arasında farklılıklar göstermektedir
1.
Fırat Üniversitesi Tıp Fakültesi öğrencileri ile yapılan bir çalışmada öğrencilerin %91'i anatomi teorik sınavlarının çoktan seçmeli olması gerektiğini belirtirken, %9'u klasik ve çoktan seçmeli soruların birlikte yer aldığı karma sınavın uygun olduğunu belirtmişlerdir. Yalnızca klasik veya yalnızca sözlü sınavı tercih eden öğrenci olmamıştır18. Bu çalışmada teorik sınavların sadece çoktan seçmeli sorulardan oluşması gerektiğini düşünen öğrenci oranı %80.2 iken sadece klasik sorulardan oluşması gerektiğine inanan öğrenci oranı ise %11.3'tür. Öğrencilerin %12.5'i ise teorik sınavlarda çoktan seçmeli ve klasik soruların birlikte kullanılmasının gerektiğini belirtmiştir. Çoktan seçmeli sınavların ve klasik sınavların avantaj ve dezavantajları farklıdır. Bu nedenle tıp eğitiminde ölçme ve değerlendirmede sadece çoktan seçmeli sorulardan oluşan sınavlar ağırlıklı olmakla birlikte, klasik eğitim modelinin uygulandığı tıp fakültelerindeki sınavlarda klasik sorular da kullanılabilmektedir.
Fırat Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde yapılan çalışmada teorik sınavlarda resimli-şekilli soruların bulunmasını öğrencilerin %90'ı iyi ve çok iyi olarak değerlendirirken, %10'u ise olumsuz görüş bildirmiştir18. Bu çalışmada ise teorik sınavlarda resimli-şekilli soruların bulunmasının uygun olacağını ifade eden öğrenci oranı %44.4'tür. Bu tür soruların teorik bilginin görsel olarak ifade edilebilmesini sağlaması sebebiyle, anatomi teoriği ve pratiği alanında geçiş noktası oluşturabileceği düşünülmüştür.
Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi öğrencileriyle yapılan çalışmada öğrencilerin %68'i uygulama sonunda sözlü sınav yapılmasını faydalı bulduklarını belirtmişlerdir19. Fırat Üniversitesinde yapılan çalışmada öğrencilerin %92'si bilgiyi ölçmede zilli sınavları etkili bulurken, %8'i ise etkisiz olduğunu ifade etmiştir18. Yaptığımız çalışmada, öğrencilerin %70.6'sı anatomi eğitimini değerlendirmede pratik sınav yapılmasının şart olduğunu düşünmektedir. Öğrencilerin pratik sınavın gerekliliğine yönelik düşüncelerinin ağırlıkta olması, anatominin görsel ve uygulamalı yönünün bilincinde olduklarının göstergesi olarak yorumlanmıştır.
Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi öğrencileriyle yapılan çalışmada sınav ve sınav soruları ile ilgili değerlendirmelerde öğrencilerin %80'i sınav sorularının derslerin içeriği ile uyumlu olduğunu belirtmiştir. Öğrencilerin %65'i genel olarak anatomi sınav sorularını zor bulurken, %61.7'si sınav sorularının açık ve kolay anlaşılır olduğunu ifade etmiştir20. Bu çalışmada, teorik sınavların sorularının derslerin içeriği ile uyumlu olduğunu öğrencilerin %45.6'sı, pratik sınavların sorularının derslerin içeriği ile uyumlu olduğunu ise %74.7'si ifade etmiştir. Teorik sınavların sorularının açık ve kolay anlaşılır olduğunu %35.3, pratik sınavların sorularının açık ve kolay anlaşılır olduğunu %42.0 öğrenci belirtmiştir. Teorik sınavların süresinin soruları cevaplamada yeterli olduğunu %61.8, pratik sınavların süresinin soruları cevaplamada yeterli olduğunu ise %28.1 öğrenci ifade etmiştir. İlgili literatürde, sınav sorularının hem yeterli sayıda olması hem de ders içeriğine uygun olmasının ölçme-değerlendirmenin başarısını artıracağı belirtilmektedir21.
Çoktan seçmeli sınavlarda geçerli ve güvenilir sınavlar oluşturabilmek için sorulan soruların analizi yapılmalıdır. Analizler sonucunda ayırıcılık indeksi (sorunun bilenle bilmeyeni ne kadar ayırt edebildiği) ve zorluk indeksi (sorunun öğrencilerin yüzde kaçı tarafından doğru yanıtlanabildiği) hesaplanabilir. Analizde amaç soru kalitesini artırmak, sorular içerisinde ayıklama yapmaktır22. Bu yöntem anatomi sınavlarında daha kaliteli soruların kullanılmasını sağlayacak, yapılan ölçümün geçerlilik ve güvenirliğini artırmış olacaktır.
Geçme notunun belirlenmesinde anatomi teorik ve pratik sınav puanlarının yaptığı etkilerin yüzdelerinin uygun olduğunu düşünen öğrenci oranı ise %47.2'dir. Ders/kurul geçmede belirleyici olarak anatomi teorik ve pratik sınav puanlarının yüzde kaç etkili olacağı fakülteler arasında farklılık göstermektedir. Genellikle pratik sınavların etki oranı daha düşük olmaktadır. Bunun dışında, anatomi dersine ait başarının (anatomi teorik ve anatomi pratiğin toplam başarısı) öğrencinin genel başarısına katkı oranı özellikle entegre eğitim modelinin uygulandığı tıp fakültelerinde anatomi dersinin kurul içerisindeki ağırlığıyla da ilişkili olarak değişebilmektedir. Geçme notunun belirlenmesinde hangi kriterlerin kullanılacağı, öğrencinin kendisinden beklenen düzeyde, yeterli bilgi ve beceriye sahip olduğunu kanıta dayandırması bakımından oldukça fazla önem taşımaktadır.
Öğrenciler tarafından yapılan bu geribildirimler ders programlarını düzenleyenler açısından bir rehber niteliği taşımaktadır23. Uygulanmakta olan eğitim modellerinde daha iyiye ulaşmada, öğrenci penceresinden bakmak büyük katkı sağlayacaktır24. Sınavlar sayesinde öğrencilerin gereken yeterliklere ulaşıp ulaşmadığının kararı verilirken, yapılan bu sınavların bir taraftan da öğrenme ve eğitim programlarıyla ilgili gözden geçirme ve iyileştirmeye yarayacak verilerin elde edildiği bir kaynak olarak görülmesi faydalı olacaktır.
Teşekkür: Bu çalışmanın oluşmasına olanak sağlayan Afyon Kocatepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi Anabilim Dalı Başkanlığı'na, Namık Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi Anabilim Dalı Başkanlığı'na, Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi Anabilim Dalı Başkanlığı'na, dönem I ve dönem II öğrencilerine teşekkür ederiz.