Kuzu ve oğlaklarda neonatal dönem olarak adlandırılan 0-28 günlerde görülen ishal vakaları yüksek düzeyde kuzu kayıplarına sebebiyet veren en önemli nedenlerdendir
1,2. Gerekli ahır temizliğinin yapılmaması, kolostrum alınmaması, pasif bağışıklık yoluyla kazanılan immunoglobulin düzeyinin yetersiz olması, yetersiz ve uygunsuz bakım koşulları, ahır ve meralarda diğer yaşlı hayvanlarla birlikte bulunma, doğum aralığı ve zamanı gibi durumlar kuzu ve oğlaklarda neonatal dönem ishallerinin oluşmasındaki en önemli faktörlerdir
12,20,21.
Gökçe ve Erdoğan 12, yenidoğan kuzu morbidite oranının %48.6 olduğunu ve bu durumun ishal, topallık, göbek enfeksiyonu, pnömoni, zayıf kuzu sendromu, halsizlik anoreksi sendromu, doğum stresi, abdominal kitle, zayıf annelik içgüdüsü ve travmadan kaynaklandığını ve bu oranın %15.4’ünün ishalden kaynaklandığını bildirmişlerdir.
Rotavirus, coronavirus, E. coli, C. parvum, Cl. perfringens tib B (kuzu dizanterisi), Salmonella spp., Listeria monocytogenes gibi enfeksiyöz, enteropatojenik ve toksijenik sebepler neonatal dönem kuzu ve oğlak ishallerinin en önemli nedenleri olarak bilinmektedir 2,6. Bu araştırmada kullanılan hızlı ticari tanı test kitleri ile neonatal kuzu ve oğlak ishallerine neden olan rotavirus, E. coli F5, C. parvum, Cl. perfringes, epsilon toksin, miks enfeksiyonları araştırılmıştır Tüm test çubukları negatif olanlar ise diğer ishal nedenleri olarak kabul edilmiştir.
Araştırmada neonatal dönem olarak adlandırılan 0-28 günlük ishalli kuzu ve oğlakların gaita örnekleri ticari test kitleri ile incelendiğinde rotavirus etkeninin kuzularda %2 oranında, oğlaklarda %8 oranında, E. coli F5 etkeni kuzularda %9 oranında tespit edilirken, oğlaklarda hiçbir hastada E. coli F5 varlığı tespit edilmemiştir. C. parvum etkeni kuzularda %10 oranında, oğlaklarda %16 oranında, Cl. perfringes etkeni kuzularda %34 oranında, oğlaklarda %14 oranında, epsilon etkeni kuzularda %10 oranında, oğlaklarda %3 oranında, miks enfeksiyon etkeninin kuzularda %12 oranında, oğlaklarda %16 oranında ve diğer nedenlerin kuzularda %23 oranında, oğlaklarda %29 oranında etkili olduğu tespit edilmiştir. Gökçe ve ark. 2 neonatal dönem ishalli kuzularda enterik patojenleri belirlemek amacıyla yaptığı ELISA çalışmasında E. coli F5 oranını %10.5, E. coli O157 oranını %10.9, C. parvum oranını %21.05, rotavirus oranını %5.3, coronavirus oranını %21.4 oranında tespit etmiştir. Araştırmada elde edilen bulgular literatürdeki çalışmaların bulgularıyla benzerlik göstermektedir.
Neonatal kuzu ishallerinde rotaviruslar yalnız başına ya da diğer enteropatojenlerle birlikte ishallerin ortaya çıkmasında etkili olan ve genellikle çiftlik ortamlarında her zaman görülebilen mikroorganizmalardır 22-27. Araştırmada neonatal dönem kuzularda rotavirus oranı %2, oğlaklarda %22 olarak tespit edilmiştir. Elde edilen bu bulgu Akpınar 13’ın %6.7’lik oranı, Munoz-Fernandez 14’in %7’lik oranı ve Gökçe ve ark. 2’nın %5.3’lük oranlar elde ettikleri çalışmalarıyla benzerlik gösterirken Wani ve ark. 15’nın %25’lik oran, Fassi-Fehri ve ark. 16 %30’luk oran ve Kaminjolo ve ark. 28 %46’lık oranlar elde ettikleri çalışmalarıyla farklılık göstermektedir. Bu araştırmada rotavirus etkeninin 7-28 günler arasında yaygın olarak görülmesi literatürde var olan bulgularla uygunluk göstermektedir 15.
Hızlı test kitleri sonuçlarına göre neonatal dönem kuzu ve oğlak ishallerinde E. coli F5 etkeninin kuzularda %9 olduğu görülürken oğlaklarda E. coli F5 etkenine rastlanılmamıştır. Araştırmada elde edilen bulgular literatürde var olan diğer çalışmaların bulgularıyla uyumludur 23,27,29-31. Akpınar 13’ın %10.5’lik oranı, Malik ve ark. 17’in %9.4-23.4’lük oranı, Gülhan 32’ın %8’lik oranı ve Fassi-Fehri ve ark. 16’nın %10’luk oranlarıyla benzerlik gösterirken; Munoz Fernandez ve ark. 14’nın %26’lık oranı ve Thorns ve ark. 18’nın %22’lik oranlarından düşük; Orden ve ark. 19’nın %1.26’lık oranı ve Chaarani ve ark. 29’nın %5.2-7.4’lük oranından yüksek olması nedeniyle farklılık göstermektedir. Araştırmamızda elde ettiğimiz bulguların literatürde var olan çalışmalarla farklılık göstermesinin nedeni teşhis yöntemlerinin 17,19, çalışma bölgelerinin ve çalışma dönemlerinin farklı olması 33 olabilir.
Cryptosporidiosis genellikle ruminantlarda neonatal dönemlerde etkili olan ve zoonoz özelliği olan bir enfeksiyondur. Araştırmamızda neonatal dönem kuzu ve oğlak gaita örneklerinde C. parvum oranı kuzularda %9 oranında, oğlaklarda %16 oranında olduğu tespit edilmiştir. Akpınar 13’ın yaptığı bir çalışmada C. parvum oranını %13.8 olarak belirlemiştir. Araştırmada elde edilen bu bulgu daha önce yapılan çalışmalarla sonuçlarını desteklemektedir 14,32.
Cl. perfringens normal bağırsak florasında bulunabildiği için gaita örneklerinde toksin tiplerinin tespit edilmesi önem arz etmektedir. Ülkemizde yapılan araştırmalarda, entertoksemi nedeniyle öldüğü tahmin edilen koyun ve kuzularda %38-86.6 arasında mortalite oranı olduğu görülürken 34,35 diğer ülkelerde bu oranın %24.5-100 arasında olduğu belirlenmiştir 36-39. Araştırmada Cl. perfringens oranı kuzularda %34, oğlaklarda %14 olarak tespit edilmiştir. Araştırmadan elde edilen bu bulgu, Gökçe ve ark. 2 ile Kalender ve ark. 26’nın çalışmalarında elde ettiği bulgularla benzerlik göstermektedir.
Araştırmada neonatal kuzu ve oğlak gaita örneklerinde miks enfeksiyon oranı kuzularda %12, oğlaklarda %16 olarak tespit edilmiştir. Araştırmada elde edilen bulgular aynı bölgede buzağılarda yapılan bir çalışmada 40 %6’lık oranla, Alkan 41’ın %3.6 ve Ok ve ark. 42’nın %6’lık oranlarına kıyasla daha yüksek bulunmuştur.
Araştırmada neonatal kuzu ve oğlaklara ait klinik bulgular incelendiğinde kuzu ve oğlakların çoğunluğunda gevşek veya gevşek ve sulu dışkı, hafif veya orta derecede dehidrasyon, 87 hayvanda orta şiddette depresyon ve 57 hayvanda şiddetli depresyon gözlemlenmiştir. Bu bulgular daha önce kuzu ve buzağılarda yapılan çalışmaların sonuçlarıyla benzer bulunmuştur 13,40.
Sonuç olarak, araştırma kapsamında incelenen neonatal kuzu ve oğlak ishallerinde rotavirus, E. coli F5, C. parvum, Cl. perfringens, epsilon toksin, miks enfeksiyonlar ve diğer nedenler gibi etkenlerin Elazığ yöresinde çeşitli oranlarda bulunduğu hızlı tanı test kitleriyle sahada hızlı ve kolay bir şekilde tespit edilmiştir. Daha sonraki çalışmalarda neonatal ishal etkenlerinin teşhisi ile ilgili karşılaştırmalı araştırılmaların yapılması önerilebilinir.
)
)
