Süt sığırcılığında, laktasyon veriminin miktar ve kalitesinin belirlenmesi seleksiyon ve reforme işlemlerinde son derece önemlidir. Bundan dolayı her işletme mevcut ineklerinin laktasyon verimini çeşitli yöntemlerle tespit etmeye çalışmalıdır.
Gerçek laktasyon veriminin (GLV) doğru bir biçimde tespiti, laktasyon süresince her gün ve her sağımda elde edilen sütün ölçülerek kaydedilmesi ile mümkündür. Bu işlem, son derece zaman alıcı ve masraflı olmasından dolayı işletme açısından hem ekonomik hem de pratik değildir. Bu nedenle laktasyon verimlerinin tespitinde, geniş kontrol periyotlarını dikkate alan ve GLV’ye yakın sonuçlar veren hesaplama yöntemleri geliştirilmiştir 1.
Laktasyon veriminin hesaplanmasında kontrol periyotlarını dikkate alan yöntemlerin geliştirilmesi ile ilgili ilk çalışmalar Danimarka’da başlatılmış ve 1895 yılında ilk resmi “Verim Kontrol Cemiyeti” kurulmuştur. Bu çalışmalar sayesinde süt sığırcılığı geliştirilmiş ve süt üretiminin artırılmasında olumlu sonuçlar alınmıştır 2.
Laktasyon verimlerinin hesaplanması farklı kontrol periyotlarında yapılmaktadır. Bu periyotlar 7, 14, 21, 28, 42, 56 gün veya aylık, iki aylık, üç aylık gibi farklı zamanları içermektedir. Kontrol periyodu Almanya’da en fazla 30 gün, Norveç’te 21 gün, Amerika Birleşik Devletlerinde 30-60 gün, Kanada’da 45-60 gün, İsveç’te 15, 21, 28 ve 30 gündür 2-5. Laktasyon verimlerinin hesaplanmasında kullanılan İsveç, Vogel, Hollanda I, Hollanda II, Trapez I, Trapez II, Devlet Üretme Çiftliği (DÜÇ) vb. yöntemler geliştirilmiştir. Böylece laktasyon verimlerinin doğru bir şekilde hesaplanması ile verim kontrol masrafları arasındaki dengenin kurulması sağlanabilmiştir.
Islah programı çerçevesinde laktasyon verim kontrollerinin yapılması ve verimlerin kaydedilmesi hususunda faaliyet gösteren “Uluslararası Hayvan Kayıtları Komitesi (International Committee for Animal Recording–ICAR)” adlı bir kuruluş bulunmaktadır. Bu kuruluş ihtiyaca bağlı olarak üye olan ülkelerin uyacağı kuralları belirleyerek yayınlar ve uygulamaları izler 6.
Değişik yöntemler ve kontrol periyotlarında hesaplanan laktasyon verimleri ile GLV arasında çok yüksek düzeyde korelasyon olduğu tespit edilmiştir 1,7,8.
Birçok araştırma GLV’ye en yakın (en az fark ve en düşük standart sapma) laktasyon veriminin genelde İsveç yöntemi ile hesaplanabileceğini göstermektedir 9-12. Bununla birlikte Gönül 2, laktasyon veriminin hesaplanmasında İsveç ve Hollanda yönteminin doğruluk derecelerinin birbirine çok yakın olduğunu bildirmiştir.
Araştırmalar kontrol periyotları arası süre azaldığında standart sapmanın da azaldığı ve hesaplamanın doğruluğunun arttığını göstermiştir 2-5,7,10,13-15. Bununla birlikte iki kontrol arası süre azaldıkça kontrol masrafları da artmaktadır.
Bu sonuçlar, GLV’ye en yakın laktasyon veriminin hesaplanmasında kullanılacak kontrol periyodu ve yöntemin, sürüden sürüye değişebileceğini göstermektedir. Bu çalışma, Şanlıurfa ilinde Erol Teknik Besi ve Süt işletmesinde yetiştirilen Siyah Alaca ineklerin laktasyon verimlerinin hesaplanmasında kullanılacak en uygun yöntem ve kontrol periyodunu belirlemek amacı ile yapılmıştır.