Bu amaçla, kanlı ishal, halsizlik, bitkinlik gibi şikayetleri olan dört köpek Eimeria ookistleri bakımından muayene edildi. Dışkı bakısını takiben tespit edilen ookistler 22 ºC'de %2.5'lik potasyum dikromat solusyonunda sporlandırıldı ve tür teşhisleri yapıldı.

Neticede, köpeklerin hepsinde Isospora canis ve Isospora ohioensis ookistleri tespit edildi. Köpeklerden biri tedaviden önce ölmesine rağmen diğer köpekler sulphamezathine ile tedavi edildi.

Sonuçta, Isospora türlerinin özellikle nakil stresi olan, genç ve yeterli bakımı yapılmayan köpeklerde klinik enfeksiyona neden olabileceği vurgulanmıştır.

Köpek coccidiosisi çoğunlukla Isospora soyuna bağlı protozoonların neden olduğu enterik bir hastalıktır. Hastalık öldürücü kolitis veya enteritis ile sonuçlanabilmektedir ^2,3. Şiddetli enfeksiyonlarda diyare, şiddetli anemi, hızla zayıflama, uyuşukluk ile birlikte kataral hemorajik enteritis semptomları dikkati çekmektedir. Coccidiosis, köpek barınaklarında mücadelesi en zor olan paraziter hastalıklarından birisidir. Bu durum özellikle köpek yavrularının olduğu barınaklarda problem oluşturmaktadır ⁴.

Isospora soyuna bağlı olarak köpeklerde Isospora canis, I. ohioensis, I. burrowsi, I. neorivolta türleri görülmektedir ⁴. Kediler, köpeklerde görülen Isospora türlerinin son konağı değillerdir ⁵. Etkenler çoğunlukla genç köpeklerde görülmekte olup köpeklerin %3-38'inin bu türlerin ookistleri bakımından pozitif olduğu belirlenmiştir ⁶. Yine Isospora enfeksiyonlarına sokak köpeklerinde sahipli köpeklerden daha sık rastlanmaktadır. Bunun nedeni sokak köpeklerinin paratenik konakla da beslenebilmesidir ⁴.

Türkiye'de ilk I. canis vakası Güralp ⁷ tarafından 1956 yılında bildirilmiştir. İki yaşlı yerli erkek beyaz alaca bir köpekte ilk Eimeria canis (I. canis) ookistini tanımlamış, ookistlerin 4 günde sporlandığını ve dışkıda enfeksiyonun 7-8. gününde ookist görülmeye başlandığını ifade etmiştir. Aynı çalışmada enfeksiyonun tedavisi için Sulfaguanidin, Sulfamezatin, Terramisin ve Fenotiazin, Atebrin ile Sulfaguanidin karışımları kullanılmış ancak etkili olmadığı belirtilmiştir ⁷.

Bu tarihten sonra farklı illerde yapılan çalışmalarda köpeklerde Isospora türlerinin yaygınlığı %0.4-23.4 arasında değişen oranlarda bildirilmiştir ^7-11.

Bu çalışma ile değişik Isospora türleri ile doğal enfekte köpeklerde ookistlerin sporlandırılması, teşhisi ve köpeklerin sulfamezathine ile tedavisi amaçlanmıştır.

Sporlanmış ookistler ilgili literatür ışığında ¹² teşhis edilmiş ve I. canis ile I. ohioensis olmak üzere iki farklı tür tespit edilmiştir.

Isospora canis hafif ovoid olup, boyutları 35-40 X 29- 32 (ortalama 36.3-31.1) µm olarak ölçülmüştür. Ookist duvarı 1-1.5 µm kalınlığında olup, mikropil, ookist artığı, polar granül ve stidae cismi tespit edilememiştir. Sporokistlerin elipsoidal şekilde ve boyutlarının 20-24 X 15-18 µm ebatlarında olduğu belirlenmiştir (Şekil 1). I. canis ookistleri 22ºC'de tam olarak 7-10 günde sporlanmıştır.

Büyütmek İçin Tıklayın

Şekil 1: I. canis'in sporlanmış ookisti ( X 2259)

Diğer tür I. ohioensis olup, oval şekilli bu türün ookist boyutları 22-26 X 17-21 (ortalama 23.6-19.2) µm olarak ölçülmüştür. Ookist duvarı 1µm olup ookist artığı, mikropil, polar granül ve stidae cismi tespit edilememiş, sporokist artığı belirlenmiştir. Sporokistlerin ebatları 13- 18 X 10-12 µm olarak ölçülmüştür (Şekil 2). Bu türün ookistleri 22 ºC'de tam olarak 6-7 günde sporlanmıştır.

Büyütmek İçin Tıklayın

Şekil 2: I. ohioensis'in sporlanmış ookisti (X 1515)

Yapılan çeşitli çalışmalarda I. ohioensis'in prepatent süresinin 4-5 gün, sporlanma zamanının 96 saat ve ookist ebatlarının 22.8-20.5 µm olduğu bildirilmiştir ^4,15. Bu çalışmada da ookist ebatları bakımından yakınlık mevcutken sporlanma süresi daha uzun bulunmuştur. Araştırıcılar ^4,15 ookistleri oda ısısında sporlandırırken bu çalışmada mevsimin kış olması ve oda ısısının değişkenlik gösterebilmesi nedeniyle 22 ºC'deki etüv tercih edilmiştir. Sporlanma süresinin uzun olması ortamdaki oksijen yetersizliğine de bağlanabilir.

Isospora canis, köpeklerdeki Isospora türleri içerisinde en büyük olanıdır. Bu türün ookistleri mikroskobik bakıda rahatlıkla tanınabilir. Bu protozooon, ince bağırsağın ön kısmının lamina propria'sındaki hücrelerde gelişir ¹⁶. Sütten kesme ve nakil stresinin köpeklerde I. canis enfeksiyonu riskini artırabileceği ileri sürülmüştür ¹⁶. Bu çalışmada da çalışma grubu olan 4 köpek bulundukları bölgeden annelerinden ayrılarak başka bir şehre nakledilmiş genç hayvanlardı. Klinik enfeksiyonun muhtemel nedenleri arasında bu nakil ve sütten kesme stresinin etkisinin olabileceği düşünülmüştür. Isospora canis'in ookistleri 35-40 X 28- 32 µm ebatlarında olup ookistlerin sporlanma süreleri dört gündür ¹². Bu çalışmada da ookist ebatları benzer oranlarda bulunurken sporlanma süresi 7-10 gün olarak bulunmuştur. Ookistlerin 4-5. günde de sporlanmaya başladıkları ancak tam anlamıyla sporlanma olayının 7- 10. günlerde sona erdiği belirlenmiştir.

Bu çalışma ile genelde köpeklerde non-enfektif olarak bilinen I. canis ve I. ohioensis'in klinik enfeksiyon oluşturabildikleri konusuna dikkat çekilmiş ve özellikle sütten yeni kesilmiş köpek yavrularında nakil stresi ve bakım koşullarının yetersizliğinde bu enfeksiyonun klinik olarak gözlenebileceği düşünülmüştür.

1) Lindsay D, Dubey JP, Blagburn B. Biology of Isospora spp. from human, non-human primates, and domestic animals. Clin Microb Rew 1997; 61: 462-465.

2) Dunbar MR, Foreyt WJ. Prevention of coccidiosis in domestic dogs and captive coyotes (Canis latrans) with sulfadimethoxine-ormetropin combination. Am J Vet Res 1985; 46 (9): 1899-1902.

3) Corea WM, Corea CNM, Longoni H, Volgato OA, Tsunoda K. Canine isosporosis. Canine Pract 1983; 10: 44-46.

4) Baek BK, Kim CS, Kim JH, Han KS, Kim YG. Studies on isosporosis in dogs. I: Isolation and sporulation of Isospora ohioensis. Korean J Parasitol 1993; 31(3): 201-206.

5) Dubey JP. Isospora ohioensis sp. n. proposed for I. rivolta of the dog. J Parasitol 1975; 61: 462-465.

6) Kirkpartrick LE, Dubey JP. Enteric coccidial infections Isospora, Sarcocystis, Cryptosporidium, Besnoitia, and Hammondia. Vet Clin North Am Small Anim Pract 1987; 17: 1405-1420.

7) Güralp N. Memleketimizde bir köpekte müşahede ettiğimiz Eimeria canis'den mütevellit ilk coccidiose olayı ve buna dair yaptığımız enfeksiyon ve tedavi deneyleri. Ankara Üniversitesi Veteriner Fak Dergisi 1956; 3 (3-4): 176-184.

8) Mimioğlu M, Güralp N, Sayın F. Ankara köpeklerinde görülen parazit türleri ve bunların yayılış nisbeti. Ankara Üniversitesi Veteriner Fak Dergisi 1960; 6 (1-2): 53-68.

9) Zeybek H, Tatar N, Tokay A. Ankara yöresi kırsal alan köpeklerinde görülen parazitler ve bunların yayılışı. Etlik Veteriner Mikrobiyoloji Dergisi 1982; 7(2): 17-27.

10) Dumanlı N. Elazığ yöresinde köpeklerde görülen protozoonların insidensi üzerine bir araştırma. Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi 1984; 31(3): 383- 387.

11) Güçlü F, Aydenizöz M. Konya'da köpeklerde dışkı bakılarına göre parazitlerin yayılışı. Türk Parazitoloji Dergisi 1995; 19(4): 550-556.

12) Soulsby EJL. Helminths, Arthropods and Protozoa of Domesticated Animals. 7 th Ed, Bailliere and Tindall, London, 1982.

13) Dubey JP. Pathogenicity of Isospora ohioensis infection in dogs. JAVMA 1978; 173 (2): 192-197.

14) Lindsay DS, Blagburn BL. Cocidial parasites of cats and dogs. Comp Contin Ed Pract Vet 1991; 13: 759-765.

15) Levine ND. Nomecllature of sarcocystis in the ox and sheep and of fecal coccidia of the dog and cat. J Parasitol 1977; 63: 36-51.

16) Lepp DL, Todd KS. Life cycle of Isospora canis Nemeseri, 1959 in dog. J Protozool 1974; 21: 199-206.