[ Ana Sayfa | Editörler | Danışma Kurulu | Dergi Hakkında | İçindekiler | Arşiv | Yayın Arama | Yazarlara Bilgi | E-Posta ]
Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Veteriner Dergisi
2010, Cilt 24, Sayı 2, Sayfa(lar) 087-091
[ Özet ] [ PDF ] [ Benzer Makaleler ] [ Yazara E-Posta ] [ Editöre E-Posta ]
Farklı İllerden Toplanan Çiğ İnek Sütlerinde Somatik Hücre Sayıları
Bahri PATIR1, Özlem Pelin CAN2, Murad GÜRSES3
1Fırat Üniversitesi Veteriner Fakültesi Besin Hijyeni ve Teknolojisi Anabilim Dalı, Elazığ, TÜRKİYE
2Cumhuriyet Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi Gıda Mühendisliği Sivas, TÜRKİYE
3Fırat Üniversitesi Veteriner Fakültesi Zootekni Anabilim Dalı, Elazığ, TÜRKİYE
Anahtar Kelimeler: Somatik hücre sayısı, çiğ inek sütü, hijyen, standart
Özet
Bu araştırmada, farklı illerden toplanan çiğ inek sütleri somatik hücre sayıları bakımından incelendi. Bu amaçla, Elazığ, Samsun, Malatya, Şanlıurfa ve Erzurum illeri çiğ sütlerinden toplam 440 adet (Elazığ 150, Samsun 90, Malatya 80, Şanlıurfa 80 ve Erzurum 40 adet) örnek alınarak, bu sütlerde standart analiz yöntemi (mikroskobik yöntem) ile somatik hücre sayısı belirlendi.

İncelenen süt örneklerindeki somatik hücre sayısı ortalama olarak; Elazığ, Samsun, Malatya, Şanlıurfa ve Erzurum ilinde sırasıyla 6.04 log10 hücre/ml; 6.60 log10 hücre /ml; 6.09 log10 hücre/ml; 6.25 log10 hücre/ml ve 6.83 log10 hücre/ml değerlerinde saptandı. Yapılan istatistiki analiz neticesinde somatik hücre sayısı bakımından iller arasında önemli farklılıkların olduğu bulundu (P<0,05). Analiz edilen örneklerde 100.000 hücre/ml' den az sayı tespit edilemedi. Örneklerin 11 tanesinin (% 2,5) 100.000-500.000 hücre/ml arasında, 139 tanesinin (% 31,6) 500.000-1.000.000 hücre/ml arasında ve 290 tanesinin (% 65,9) ise 1.000.000 hücre/ml ‘ den fazla somatik hücre içerdiği görüldü.

Sonuç olarak, farklı illere ait çiğ inek sütlerinde somatik hücre sayılarının oldukça yüksek olduğu, dolayısıyla sütün elde edilmesinde hijyenik şartlara yeterince uyulmadığı, ya da hayvanlarda meme sağlığı ile ilgili sorunların bulunduğu, üretilen sütlerin hijyenik kalitelerinin düşük olduğu ve hücre sayısı bakımından hemen hemen tamamının ilgili mevzuatta önerilen normlara uygunluk göstermediği gözlemlendi.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • Giriş
    Günümüzde somatik hücre sayısı (SHS), çiğ süt kalitesinin ve meme sağlığının belirlemesinde önemli bir kriter olarak kullanılmaktadır. Sütte bulunan somatik hücreler; epitel hücreler, büyük squomoz hücreler, epitel hücre döküntüleri ve nukleussuz hücreler, alyuvarlar (eritrosit), plazma hücreleri, kolostrum korpuskülleri ve lökositler' den ibarettir. Yüksek somatik hücre sayısı; ineğin yaşı, laktasyon evresi, stres, mevsim, beslenme ve mastitis gibi faktörlere bağlıdır 1-4. Yapılan çalışmalarda artan SHS ile süt verim düzeyi arasında negatif bir ilişkinin mevcut olduğu ortaya konmuştur. Örneğin: SHS 800.000 hücre/ml olarak saptanan bir ineğin veriminde % 15 bir azalma söz konusudur. Bu da günlük 30 kg süt veren bir ineğin 4.5 kg daha az süt vermesi demektir. Konu ile ilgili olarak yapılan çalışmalarda, özellikle memede klinik veya subklinik mastitis vakalarında, somatik hücre sayısının çiğ sütte arttığı bildirilmektedir 1, 2, 4.

    Hayvan nevi' lerine göre SHS farklılık arz etmektedir. Örneğin keçi sütlerinin içerdiği SHS' nın genellikle inek sütüne oranla daha fazla olduğu, geç laktasyon döneminde sağlıklı süt keçilerinde bile 1 ml sütte 1.000.000 adetten fazla somatik hücreye rastlandığı bildirilmektedir 3, 5-8.

    İnekleri meme enfeksiyonlarına karşı hassas kılan faktörlerden birisi ırktır. Birçok çalışmada, değişik ırklardaki ineklerin meme enfeksiyonlarına yakalanma sıklığı arasındaki ilişki incelenmiş ve ırklar arasındaki farklılıkların istatistiksel olarak önemli olduğu bulunmuştur 9-12.

    Çiğ sütteki somatik hücrelerin kabul edilebilir sayıları, ilgili otoriteler tarafından belirlenmiştir. Avrupa Birliği'nin ilgili mevzuatına (Health and Hygiene Directive 92/46/EEC) göre, çiğ ve ısıl işlem görmüş sütlerde SHS' nın 1 mililitrede 400.000' den, süt ürünlerinde ise 500.000' den fazla olmaması gerekmektedir 13. Türk Gıda Kodeksi ‘'Çiğ Süt ve Isıl İşlem Görmüş Sütler Tebliği (2000/6)' ne göre, ısıl işlem görmüş içme sütü, süt ürünleri ve süt bazlı ürünlerin üretiminde kullanılacak çiğ inek sütlerinin ml' sinde 100.000' den az toplam bakteri ve 500.000' den az SHS içermesi zorunlu kılınmıştır 14.

    Avrupa Birliği' ne uyum sürecinde, içme sütü ve diğer süt ürünlerinin üretiminde kullanılan çiğ sütün kalitesi büyük önem arz etmektedir. Yapılan literatür taramalarında, Türkiye'de üretilen çiğ sütlerde somatik hücre sayısının incelendiği çalışmalar oldukça yetersizdir.

    Bu araştırma, Ülkemiz' de üretilen çiğ inek sütlerini somatik hücre sayısını bakımından inceleyerek, üretilen sütlerin hijyenik kalitelerini ortaya koymak ve standartlara uygunluğunu saptamak amacıyla yapılmıştır.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • Materyal ve Metot
    Çiğ süt örnekleri: Çiğ inek sütü örnekleri, Ekim 2007 ile Aralık 2007 tarihleri arasında temin edildi. Örnekler, Elazığ'da bir süt sığırcılığı işletmesi ile Malatya Akçadağ Sultansuyu Tarım İşletmesi, Urfa Ceylanpınar Tarım İşletmesi, Samsun Bafra-Karaköy Tarım İşletmesi ve Erzurum Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü' nden alındı. Elazığ' a ait çiğ süt örnekleri birkaç saat içerisinde, adı geçen tarım işletmelerinden alınan örnekler ise, soğuk ortamda muhafaza edilerek mümkün olan en kısa sürede laboratuvara getirildi.

    Somatik Hücre Sayısının Belirlenmesi: Çiğ inek sütlerinde somatik hücre sayımında IDF' nın 15 belirttiği metot uygulandı.

    Şablon Lamın Hazırlanması: Milimetrik kağıt kullanılarak şablon hazırlandı. Bunun için kağıttan 5x20 mm kesildi ve sayımda kullanılacak lamın altına yapıştırıldı. Böylece lamın üzerinde belirtilen ebatlarda saha belirlendi 15.

    Preparatların Hazırlanması: Çiğ süt örnekleri oda sıcaklığına getirildikten sonra, tüpler çalkalandı ve otomatik mikro pipetle 0.01 ml (10 μl) alındı. Önceden hazırlanmış şablon yardımıyla lamda belirlenen 5 x 20 mm2 alana yayıldı ve lamlar 37 °C' lik etüvde kurutuldu.

    Sonra, örneklerin üzerine metilen mavisi ile hazırlanmış boya çözeltisi dökülerek 10 dakika bekletildi. Daha sonra boyanın fazlası döküldü ve yine etüvde kurutuldu. Kurutulan preparat bir beherde bulunan su içerisine daldırılarak boyası giderildi ve tekrar aynı derecede kurutuldu. Böylece preparat mikroskopta sayım için hazır hale getirildi 15.

    Mikroskopta Sayım: Mikroskopta 40x12 büyütme ile sayım gerçekleştirildi. Sayım işlemi lamda rast gele seçilmiş 50 sahada yapıldı ve buradan 1 ml deki SHS hesaplandı. Her örnekten iki sayım yapılarak ortalaması alındı 15.

    İstatistiki Analiz: Gruplar arasındaki farklılık Tek Yönlü Varyans Analizi ve Duncan çoklu karşılaştırma testi ile tespit edilmiştir 16.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • Bulgular
    Çiğ süt örneklerindeki somatik hücrelerin mikroskobik görünümleri Şekil 1' de, incelenen toplam 440 adet çiğ süt örneğine ait bulgular ise Tablo 1 ve 2' de gösterilmiştir.


    Büyütmek İçin Tıklayın
    Sekil 1: Somatik hücrelerin mikroskobik görünümü.


    Büyütmek İçin Tıklayın
    Tablo 1: Çiğ İnek Sütü Örneklerinde Somatik Hücre Sayılarının İllere Göre Dağılımı.


    Büyütmek İçin Tıklayın
    Tablo 2: Farklı İllerden Toplanan Çiğ İnek Sütü Örneklerinde Somatik Hücre Sayıları.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • Tartışma
    Son yıllarda somatik hücre sayısı, sütün kalitesinin belirlenmesinde önemli bir kriter olarak karşımıza çıkmaktadır. Somatik hücre sayısının kabul edilebilir sınırların üzerinde olması, insan sağlığı açısından önemli riskler oluşturabildiği gibi 17, sütün miktarında azalmalarla birlikte 18, süt ürünlerinin üretiminde kaliteye yönelik olarak istenmeyen bazı hatalara da neden olmaktadır 19. Diğer taraftan çiğ sütteki somatik hücre sayısı, hayvanın meme sağlığının bir göstergesi olması özelliğini de taşımaktadır. Özellikle memede meydana gelecek klinik veya subklinik mastitis vakalarında, bahsedilen hücrelerin çiğ süt içeriğindeki sayılarının arttığı da gözlenmektedir 2, 4.

    Bu çalışmada, Elazığ, Samsun, Malatya, Şanlıurfa ve Erzurum illerinde üretilen çiğ inek sütlerden toplam 440 adet örnek alınarak, bu sütlerde standart analiz yöntemi (mikroskobik yöntem) ile somatik hücre sayısı belirlendi.

    Elazığ ilinde üretilen çiğ sütlerde somatik hücre sayısı en az 5.53 log10 hücre/ml, en çok 7.25 log10 hücre/ml, ortalama 6.04 ± 0.03 log10 hücre/ml düzeyinde bulundu. Yapılan istatistiki analizde; Elazığ ilinde üretilen çiğ sütlerdeki hücre sayısı Malatya ve Şanlıurfa illerindeki sütlerdeki sayılara benzer (P>0,05), Samsun ve Erzurum'dan elde edilen sütlerdeki sayılardan ise farklıdır (P<0,05) (Tablo 1). Elazığ ilinde üretilen çiğ inek sütlerinde elde edilen somatik hücre sayısı, siyah-alaca ve esmer ırkı ineklerin çiğ sütlerindeki somatik hücre sayısının saptandığı araştırmanın 12 bulgularından oldukça yüksektir. Bulguların uyumsuzluğu, adı geçen araştırmada analiz edilen süt örneklerinin (toplam 50 adet) üç farklı süt sığırı işletmesinden alınmış olmasına bağlanabilir.

    Elazığ ilindeki çiğ sütlerden alınan 150 örneğin tamamında (%100) somatik hücre sayısının 100.000 hücre/ml' den fazla olduğu belirlendi. İncelenen örneklerin 9 tanesinde (%6,0) somatik hücre sayısının, 100.000-500.000 hücre/ml arasında, 68 tanesinin (%45,3) 500.000-1.000.000 hücre/ml arasında ve 73 tanesinin de (%48,7) 1.000.000 hücre/ml' den fazla olduğu belirlendi (Tablo 2). Bu durumda, Elazığ' da üretilen çiğ inek sütlerinin % 94,0' ünün Türk Gıda Kodeksi' nde 14 önerilen değere (en fazla 500.000 hücre/ml) uygunluk göstermediği görüldü.

    Samsun-Bafra Karaköy Tarım İşletmesinde Jersey ırkı sığırlardan alınan çiğ sütlerde somatik hücre sayısı en az 5.58 log10 hücre/ml, en çok 7.19 log10 hücre/ml, ortalama 6.60 ± 0.04 log10 hücre/ml düzeyinde bulundu. Yapılan istatistiki analizde; Samsun' da adı geçen işletmede üretilen çiğ sütlerdeki somatik hücre sayısı bakımından Elazığ, Malatya, Şanlıurfa ve Erzurum illerindeki sütlerdeki sayılardan farklıdır (P<0,05) (Tablo 1). Jersey ırkı çiğ sütlerinde elde edilen ortalama somatik hücre sayısı, konu ile ilgili olarak yapılan çalışmalarda 12,20, siyah-alaca ve esmer ırkı ineklerden elde edilen SHS ortalamalarından (422.669 - 527.230 hücre/ml) oldukça yüksektir.

    Samsun-Bafra Karaköy Tarım İşletmesinde Jersey ırkı sığırlardan alınan 90 örneğin tamamında (%100) somatik hücre sayısının 100.000 hücre/ml' den fazla olduğu bulundu. İncelenen örneklerin 2 tanesinde (% 2,2) somatik hücre sayısının, 100.000-500.000 hücre/ml arasında, 10 tanesinin (%11,1) 500.000-1.000.000 hücre/ml arasında ve 78 tanesinin de (%86,7) 1.000.000 hücre/ml' den fazla olduğu gözlemlendi (Tablo 2). Bu durumda, Samsun'da adı geçen işletmede üretilen inek sütlerinin % 97,8' inin Türk Gıda Kodeksi' nde 14 önerilen değere uygunluk göstermediği saptandı.

    Malatya/Akçadağ'daki Sultansuyu Tarım İşletmesinde esmer ırk sığırların çiğ sütlerinde somatik hücre sayısı en az 5.75 log10 hücre/ml, en çok 6.30 log10 hücre/ml, ortalama 6.09 ± 0.02 log10 hücre/ml düzeyinde bulundu. Yapılan istatistiki analizde; esmer ırk sığırların çiğ sütlerinde somatik hücre sayısı bakımından, Elazığ ve Şanlıurfa ilindeki sütlerdeki sayılara benzerlik arz etmektedir (P>0,05). Ancak, Samsun ve Erzurum'dan toplanan sütlerdeki sayılardan oldukça farklıdır(P<0,05) (Tablo 1). Sultansuyu Tarım İşletmesindeki esmer ırk sığırların çiğ sütlerinde bulunan somatik hücre sayısı, Aydın'da üç farklı süt sığırı işletmesinde 41 baş Siyah-Alaca ve 9 baş Esmer ırk ineğe ait somatik hücre sayısının saptandığı araştırmanın 12 bulgularından oldukça yüksektir.

    Malatya/Akçadağ'daki Sultansuyu Tarım İşletmesi' nde esmer ırk sığırların çiğ sütlerinden alınan 80 örneğin tamamında (%100) somatik hücre sayısının 500.000 hücre/ml' den fazla olduğu belirlendi. İncelenen örneklerin 39 tanesinde (% 48,8) somatik hücre sayısının, 500.000-1.000.000 hücre/ml arasında, 41 tanesinde (% 51,3) ise, 1.000.000 hücre/ml' den fazla olduğu belirlendi (Tablo 2). Dolayısıyla, Sultansuyu Tarım İşletmesi çiğ inek sütlerinin % 100' ünün Türk Gıda Kodeksi' ne 14 uygun olmadığı belirlendi.

    Urfa/Ceylanpınar' daki Ceylanpınar Tarım İşletmesinde Holştayn ırkı sığırların çiğ sütlerinde somatik hücre sayısı en az 5.83 log10 hücre/ml, en çok 6.65 log10 hücre/ml, ortalama 6.25 ± 0.03 log10 hücre/ml düzeyinde bulundu. Yapılan istatistiki analizde; Holştayn ırkı sığırların çiğ sütlerinde somatik hücre sayısı bakımından, Elazığ ili ile Malatya ili sütlerindeki sayılara benzerlik arz etmektedir (P>0,05). Ancak, Samsun ve Erzurum'dan elde edilen sütlerdeki sayılardan oldukça farklıdır (P<0,05) (Tablo 1). Ceylanpınar Tarım İşletmesinde Holştayn ırkı sığırların çiğ sütlerinde bulunan somatik hücre sayısı, siyah-alaca ve esmer ırkı ineklerin çiğ sütlerindeki somatik hücre sayısının saptandığı araştırmaların 12,20 bulgularından oldukça yüksektir. Bulguların uyumsuzluğu, muhtemelen farklı ırklardan alınan süt örneklerinin incelenmesine bağlanabilir. Urfa/Ceylanpınar'daki Ceylanpınar Tarım İşletmesinde Holştayn ırkı sığırların çiğ sütlerinden alınan 80 örneğin tamamında (%100) somatik hücre sayısının 500.000 hücre/ml' den fazla olduğu tespit edildi. Analiz edilen örneklerin 22 tanesinde (% 27,5) somatik hücre sayısının, 500.000-1.000.000 hücre/ml arasında, 58 tanesinde (% 72,5) ise, 1.000.000 hücre/ml' den fazla olduğu belirlendi (Tablo 2). Dolayısıyla, Ceylanpınar Tarım İşletmesinde Holştayn ırkı inek sütlerinin % 100' ünün Türk Gıda Kodeksi' ne 14 uygun olmadığı saptandı.

    Erzurum Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü' nde yerli ırklardan (Yerli Kara ve Doğu Anadolu Kırmızısı) alınan çiğ sütlerde somatik hücre sayısı en az 6.63 log10 hücre/ml, en çok 6.96 log10 hücre/ml, ortalama 6.83 ± 0.02 log10 hücre/ml düzeyinde bulundu. Yapılan istatistiki analizde; Erzurum ilinde üretilen çiğ sütlerdeki hücre sayısının, diğer illerdeki (Elazığ, Samsun, Malatya ve Şanlıurfa) sayılardan oldukça farklıdır (P<0,05) (Tablo 1). Erzurum ilinde üretilen çiğ inek sütlerinde elde edilen somatik hücre sayısı, konu ile ilgili araştırmalarda 12,20 siyah-alaca ve esmer ırkı ineklerin çiğ sütlerinde tespit edilen somatik hücre sayısından oldukça yüksektir. Bulguların uyumsuzluğu, adı geçen araştırmalarda farklı ırklara (94 siyah-alaca ve 23 esmer ırk olmak üzere toplam 117 baş) ait sütlerin analiz edilmesine bağlanabilir.

    Erzurum ilinde üretilen çiğ sütlerden alınan 40 örneğin tamamında (%100) somatik hücre sayısının 1.000.000 hücre/ml' den fazla olduğu belirlendi (Tablo 2). Böylece bu sütlerin yine % 100' ünün Türk Gıda Kodeksi' nde 14 önerilen değere (en fazla 500.000 hücre/ml) uygunluk göstermediği belirlendi.

    Analiz edilen tüm örnekler (Toplam 440 adet) değerlendirildiğinde, somatik hücre sayısı, en az 5.53 log10 hücre/ml, en çok 7.25 log10 hücre/ml, ortalama 6.27 0.02 log10 hücre/ml düzeyinde bulundu (Tablo 1). Somatik hücre sayısının incelenen çiğ süt örneklerindeki dağılımına bakıldığında, tüm illere ait süt örneklerinde hücre sayısının 100.000 hücre/ml' den fazla olduğu görülmektedir. Analiz edilen 440 örneğin 11 tanesinde (% 2,5) somatik hücre sayısının, 100.000 - 500.000 hücre/ml arasında, 139 tanesinde (% 31,6), 500.000 - 1.000.000 hücre/ml arasında ve 290 tanesinin (% 65,9) ise, 1.000.000 hücre/ml' den fazla olduğu belirlendi (Tablo 2). Dolayısıyla, farklı illerden elde edilen çiğ inek sütlerinin % 97,5' inin somatik hücre sayısı bakımından Türk Gıda Kodeksi' ne uygun olmadığı gözlemlendi. Ancak bu sonuç, Trakya' da özel bir süt işleme tesisinden almış oldukları 36 adet çiğ süt örneğinde tespit ettikleri somatik hücre sayılarının Türk Gıda Kodeksi' ne 14 uygun olduğunu bildiren Önal ve Özder' in 21 bulgularıyla uyuşmamaktadır. Bulguların uyumsuzluğu, muhtemelen işletmede kalitesi göz önüne alınarak seçilen sütlerin materyal olarak kullanılmasından ve başvurulan yöntemin farklı olmasından kaynaklanmış olabilir. Nihayet; mikroskobik sayım yönteminde, sitoplazmik parçacıklarının boyama işlemi sırasında boya kabul edeceği ve somatik hücre sayısını olduğundan daha fazla gösterebileceği belirtilmektedir 22. Yine, somatik hücre sayısının tespitinde mikroskopla doğrudan sayım yöntemi yerine, sadece hücre DNA' sının boyanması ve sayılmasını sağlayan yöntemlerin daha sağlıklı sonuç vereceği bildirilmektedir 23.

    Sonuç olarak, farklı illere ait çiğ inek sütlerinde somatik hücre sayılarının oldukça yüksek olduğu, dolayısıyla sütün elde edilmesinde hijyenik şartlara yeterince uyulmadığı, ya da hayvanlarda meme sağlığı ile ilgili sorunların bulunduğu ortaya çıkmaktadır. Ayrıca, hücre sayısı bakımından incelenen çiğ süt örneklerinin hemen hemen tamamının ilgili standartlarda önerilen normlara uygunluk göstermediği saptandı.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • Kaynaklar

    1) Raubertas R, Shook GE. Relationship between lactation measures of somatic cell concentration and milk yield. J. Dairy Sci 1982; 65: 419-425.

    2) Jones GM, Pearson RE, Clabaugh Ga and Heald CM. Relationship between somatic cell counts and milk production. J Dairy Sci 1984; 67: 1823-1831.

    3) Cedden F, Kor A ve Keskin S. Laktasyonun geç döneminde keçi sütünde somatik hücre sayımı; yaş, süt verimi ve bazı meme özellikleri ile olan ilişkileri. Yüzüncü Yıl Üniv Ziraat Fak Tarım Bilimleri Derg (J Agric Sci) 2002; 12 (2): 63-67.

    4) Eyduran E, Özdemir T, Yazgan K ve Keskin S. Siyah Alaca inek sütündeki somatik hücre sayısına laktasyon sırası ve dönemin etkisi. YYÜ Vet Fak Derg 2005; 16(1): 61-65.

    5) Hinckley LS. Revision of the somatic cell count standart for goat milk. Dairy Food and Environmental Sanitation 1990; 10: 548-549.

    6) Park YW. Interrelationships between somatic cell counts, electrical conductivity, bacteria counts, percent fat and protein in goat milk. Small Rumin Res 1991; 5: 367-375.

    7) Droke EA, Paape MJ and Dı Carlo AL. Prevalence of high somatic cell counts in bulk tank goat milk. J Dairy Sci 1993; 76: 1035-1039.

    8) Zeng SS and Escobar EN. Effect of parity and milk production on somatic cell count, standart plate count and composition of goat milk. Small Rumin Res 1995; 17: 269-274.

    9) Welper RD and Freeman AE. Genetic parameters for yield traits of Holstens including lactose and somatic cell score, J Dairy Sci 1992; 75: 1342-1348.

    10) Roy SK, Pyne AK and Maitra DN. Studies on teat size and lactation number in relation to incidence of subclinical mastitis in some herds of croosbred cows. Indian Veterinary J 1993; 70: 677-678.

    11) Busato A, Trachsel P, Schällibaum M and Blum JM. Udder health and risk factors for subclinical mastitis in organic dairy farms in Switzerland. Preventive Veterinary Medicine 2000; 44: 205-220.

    12) Koç A. Aydın'da Yetiştirilen Siyah-Alaca ve Esmer Irkı Sığırlarda Sütteki Somatik Hücre Sayısının Değişimi. 4.Ulusal Zootekni Kongresi. 1-3 Eylül. SDÜ Z.F. Zootekni Bölümü, Isparta, 2004.

    13) Europa EU. Animal Health and Welfare. http://europa.eu/eur-lex/en/consleg/ pdf/1992/en_1992L0046_do_001.pdf, 1992.

    14) Türk Gıda Kodeksi. Çiğ süt ve ısıl işlem görmüş içme sütleri tebliği. Resmi Gazete. 14.02.2000/23964, Tebliğ No:2000-6, 2000.

    15) International Dairy Federation. Recommended Methods for Somatic Cell Counts in Milk. Doc. No. 168, IDF, Belgium, 15-30, 1984.

    16) Fowler J and Cohen L. Practical Statistics for Field Biology. Chichester: John Willey and Sons Ltd 1992.

    17) Manlongat N, Yang TJ, Hinckley LS, Bendel RB and Krider HM. Physiologic-chemoattractantinduced migration of polymorphonuclear leukocytes in milk. Abstract-Medline, May 1998; 375-381.

    18) Moniello G, Pinna W, Pani R, DE Santis EPL, Mazzetta R and Lai G. Improvement of Sheep Milk Quality in Extensive System of Mediterranean Areas: Practical Approach in Field to Reduce the Somatic Cell Content of Bulk Milk. 47 th Annual Meeting of the European Assoc. for Animal Prod. Lillehammer, Norway, 1996.

    19) Randolph H, Erwin RE and Richter RL. Influence of Mastitis on Properties of Milk VII-Distribution of Milk Proteins. J. Dairy Sci 1971: 57(I): 15-18.

    20) Koç A. Aydın ilinde yetiştirilen siyah-alaca ve esmer ırkı sığırların laktasyon süt verimleri ve somatik hücre sayıları. Hayvansal Üretim 2006: 47(2): 1-8.

    21) Önal AR ve Özder M. Trakya'da özel bir süt işleme tesisi tarafından değerlendirilen çiğ sütlerin somatik hücre sayısı ve bazı bileşenlerinin tespiti. Tekirdağ Ziraat Fak. Derg 2007; 4(2): 195-199.

    22) Fahr RD, Schulz J, Finn G, Von Lengerken G and Walther R. Cell count and differential cell count in goat milk-variability and influencing factors. Abstract- Medline 1999; 27(2): 99-106.

    23) Winter P and Baumgartner W. Evaluation of California mastitis test (CMT) reaction in goat milk and its interpretation. Deutsche Tierarztliche Wochenschrift 1999; 106 (1): 30-34.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • [ Başa Dön ] [ Özet ] [ PDF ] [ Benzer Makaleler ] [ Yazara E-Posta ] [ Editöre E-Posta ]
    [ Ana Sayfa | Editörler | Danışma Kurulu | Dergi Hakkında | İçindekiler | Arşiv | Yayın Arama | Yazarlara Bilgi | E-Posta ]