Miyaz sinekleriyle ilgili dünyada birçok çalışma yapılmış olup
7,8,13,14,20,22 Türkiye'de yapılan çalışma sayısı sınırlı, bir kısmı da vaka takdimi şeklindedir
4,5,9,15-18. Bu çalışmada Hatay ve yöresinden 6 miyaz sineği türü elde edilmiştir. Yapılan incelemede bu türlerin morfolojik özelliklerinin literatür bilgilerle
5,6,11,12 uyumlu olduğu anlaşılmıştır. Tespit edilen sinekler Calliphoridae ve Sarcophagidae ailelerinde yer alan ve fakültatif miyaz oluşturduğu bildirilen
1,3,6 türlerdir. Bunlardan L. sericata ve Ch. albiceps bütün ilçelerde ve çok sayıda yakalanmıştır. Calliphora vicina, S. haemorrhoidalis, S. carnaria ve C. vomitoria türlerine az miktarda rastlanmıştır. Önceki çalışmalarda Türkiye'de tespit edilen 21 sinek türünden L. caesar ve W. magnifica'ya bu çalışmada rastlanmamıştır (Tablo
1). Türkiye'de çeşitli hayvanlarda primer miyaz oluşturduğu tespit edilen
4,9 ve sadece canlı hayvanlarda geliştiği bildirilen
1-3-6 W. magnifica'nın yöremizde elde edilemeyişi kurulan tuzaklarda canlı materyal kullanılmamasından kaynaklanmış olabilir. Bu çalışmada miyaz sineklerinin türlerini ve yoğunluklarını belirlemede uygulaması kolay, pratik tuzaklardan olduğu bildirilen doğal veya sentetik koku kaynaklarından
5,14,19 kokuşmuş ciğer parçaları kullanılmıştır. Bu nedenle çalışmada elde edilen türlerin tamamını kokuşmuş materyalde de üreyebilen fakültatif miyaz sinekleri oluşturmuştur
6.
Lucilia sericata ve Ch. albiceps larvalarının fakültatif leş yiyiciler olmaları nedeniyle kokuşmuş materyalde birbirleriyle rekabet halinde oldukları, dünyanın her yerinde6,13 ve Türkiye'de5,9,18 yaygın olarak görüldükleri bildirilmiştir. Ch. albiceps türünün koyunlarda primer miyaz etkeni olarak tanınan L. sericata'yı takiben sekonder miyaz oluşturduğu6,19 ifade edilmiştir. Özellikle Batı Avrupa'da ciddi ekonomik ve sağlık problemlerine1,8,10 yol açtığı bildirilen bu türlerin Hatay yöresinde fazla miktarda yakalanması oldukça dikkat çekicidir. Yörede baskın ve bir arada görülen bu iki türden, predatör özelliğe sahip olan Ch. albiceps larvalarının13,19 primer miyaz etkeni L. sericata'nın kontrolsüz bir şekilde çoğalmasını ve zarar vermesini sınırladığı söylenebilir.
Hayvansal proteinler miyaz sineklerinin gelişmesi için ana kaynaklardan birisidir. Dişiler üreyebilmek için bu tür kaynakları aktif olarak araştırmak zorundadırlar7. Elde edilen sineklerin 138 adedini (% 13.19) erkekler, 908 adedini (% 86.81) dişiler oluşturmuştur. Bazı çalışmalarda da işaret edildiği gibi14 sinekleri cezbetmekte ve yakalamakta kullanılan kokuşmuş ciğer parçasını bir üreme kaynağı olarak gören dişiler erkeklerden daha fazla yakalanmışlardır.
Sinekler ilkbahar sonları ile yaz başlarında aktivite gösterirler. Yaz ortalarında sayıları en yüksek seviyeye ulaşır. Yazın sıcak ve kurak günlerinde ise sayıları oldukça azalırken, yağışlı geçen yaz günlerinde, sonbahar başlangıcında ve sonbahar yağmurlarından sonra sayıları artış göstermektedir. Larval enfestasyonlara en çok Haziran-Temmuz aylarında rastlanmaktadır5,6,20. Japonya'da L. sericata'nın ilkbahar ve sonbahar aylarında çok sayıda yakalandığı bildirilmiştir14. Türkiye'de Nisan-Ekim ayları arasında görüldüğü bildirilen erişkin sineklere5,18 Hatay yöresinde Kasım ayında da rastlanmıştır. Elazığ ve Şanlıurfa'da yapılan benzer çalışmalarda olduğu gibi5,18 bu çalışmada yakalanan bütün sinekler ve baskın tür L. sericata'nın yaz aylarında ve bilhassa Mayıs ayında fazla miktarda yakalandığı görülmüştür (Şekil 1).
Yakalanan sineklerden termofilik olan L. sericata ve Ch. albiceps türlerinin düşük rakımlı, sıcak ve nemli iklimleri tercih ettikleri, C. vicina ve C. vomitaria türlerinin ise termofobik olmaları nedeniyle soğuk, nemli ve yüksek rakımlı bölgelere adapte oldukları bildirilmiştir13,21,22. Bu bilgiler bize Türkiye'nin sahil şeridinde yer alan, düşük rakıma, sıcak ve nemli bir iklime sahip olan Hatay yöresinde L. sericata ve Ch. albiceps türlerinin C. vicina ve C. vomitaria türlerinden çok daha fazla yakalanmasının nedenini açıklamaktadır. Calliphora türleri çoğunlukla ilkbahar ve sonbahar gibi serin mevsimlerde yakalanmışlardır. Bu çalışmada Antakya, Belen ve Hassa ilçelerinden Ekim ayında sadece üç adet C. vomitoria'ya, Nisan, Mayıs, Ekim ve Kasım aylarında ise C. vicina'ya rastlanmıştır. Miyaz sinekleri ormanlık ve kentsel alanda üreyenler olmak üzere iki kısma ayrılmaktadır21. Bu araştırmanın insan yerleşim birimleri ve mezbahalar yakınında yapılmış olması, açık alanlarda ürediği21 ve kentsel dağılım gösterdiği bildirilen14 L. sericata türünün çok sayıda yakalanmasının bir başka nedeni olabilir. Yine ormanlık alanda üremeyi tercih ettiği bildirilen C. vomitaria'nın21 bu çalışmada az miktarda yakalanması çalışmanın açık alanlarda yapılmasından kaynaklanmış olabilir.
Türkiye'nin güneyinde yer alan Akdeniz ve Suriye ile komşu olan Hatay ili, önemli turistik ve ticaret merkezlerinden birisidir. Tarım ve hayvancılık yönünden oldukça canlı bir ekonomiye sahiptir. Batı Avrupa'da ciddi ekonomik ve sağlık problemlerine yol açan primer miyaz etkeni L. sericata'nın ve bu sinekle rekabet ederek sekonder miyaz oluşturan Ch. albiceps'in % 90 gibi yüksek bir oranda yakalanmış olması miyaz riski açısından dikkate değer bulunmuştur. Bu nedenle yöremizde olası miyaz vakalarının önlenebilmesi açısından mücadele ve kontrol çalışmalarına yönelik tedbirlerin alınması gerekli görülmüştür.
)
)
