Bu araştırmada operasyon öncesi elde edilen
ortalama total bilirubin değerleri LDA olgularında
0.47±0.08 μmol/L, RDA olgularında ise 0.49±0.10 μmol/L
olup RDA olgularının operasyon öncesi değerleri
operasyon sonrası olan düşüşlerin önemli olmadığı
gözlenmiştir. Elde edilen değerler bazı araştırmacıların
50 bildirimlerine benzer iken, bazılarının
41
sonuçlarına uymamaktadır. Çünkü araştırmacılar
4,41,
LDA ortalama total bilirubin değerlerinin RDA'ya göre
yüksek olduğunu, bunun anatomik pozisyonundaki
değişim sonucu görülen safra kanalı tıkanmasından
kaynaklandığını iddia etmektedir. Markiewicz ve ark.
37
ise, hem RDA hem de LDA olgularında operasyon öncesi
bilirubin miktarının yüksek olduğunu, ancak ölen ve
yaşayan hayvanların bilirubin seviyelerinin fark
taşımadığını bildirmektedir. Staufenbiel ve ark.
52 ise;
serum bilirubin ve trigliserid miktarları yüksek olan LDA'lı
ineklerin tedavisinde başarısız olduklarını
vurgulamaktadır. Her iki abomazum deplasmanında da
total bilirubin miktarında tedavi öncesi gözlenen artış,
kaynaklarda da
21,26 ifade edildiği gibi, muhtemelen karaciğer fonksiyon bozukluğu ve anatomik pozisyon
değişikliğine bağlı obstrüksiyonlarla ilişkilendirildi.
Sola ve sağa abomazum deplasmanlarında tedavi
öncesi elde edilen BUN ortalama değerleri sırasıyla
16.02 ve 18.31 mg/dL'dir. Bu değerler, bazı
araştırmacıların37 deplasmanlı ineklerde saptadığı
değerlere (12–15 mg/dL) yakın iken, bazı kaynaklarda26 bildirilen değerlerin de (7.1–10.7 mmol/L)
üstündedir. Bu çalışmada RDA olgularında operasyon
öncesi BUN ortalama konsantrasyonu operasyon sonrası
ortalama değerlerden farklıdır (P<0.05). Ancak,
Markiewicz ve ark.37 sağa ve sola deplasmanlı
ineklerin operasyon öncesi ve sonrası BUN miktarlarının
değişmediğini ve prognoz açısından BUN miktarının
önem taşımadığını ifade etmektedir. Serum BUN
konsantrasyonundaki azalma, Turgut26'un ifade ettiği
gibi karaciğerdeki amonyak metabolizmasının
bozulmasına bağlanmıştır.
Sağa abomazum deplasmanlı ineklerde saptanan
serum kolesterol ortalama değerleri fizyolojik sınırlarda
(65–220 mgl/dL)1,26 iken, sola deplasmanlı ineklerin
ortalamaları normal değerlerin alt sınırlarında veya biraz
daha düşüktü. Araştırmacılar da41,45 sola
deplasmanlı ineklerde kolesterol seviyesinin kontrollere
göre azaldığını bildirmektedir. Markiewicz ve ark.37
ise, her iki deplasmanda da düşük kolesterol değerleri
(≤77.22 mg/dL) saptamış, bulgularımıza benzer şekilde,
tedavinin kolesterol değerlerini etkilemediğini ileri
sürmüştür. Abomazum deplasmanınında içinde
bulunduğu geçiş dönemi hastalıklarında27-34,42-44
görülen düşük kolesterol düzeyinin karaciğer
yağlanmasıyla ilişkili olduğu vurgulanırken, başka bir kaynak32 bunun anatomik değişiklik ve pankreas
paranşimindeki dolaşım bozukluğuyla ilişkili olduğunu
ileri sürmektedir. Stengarde ve ark.53 ise, düşük
kolesterol düzeyinin karaciğer yağlanması ve metabolik
hastalıklara katkı sağladığını, böyle bir sürüde yıl
boyunca metabolik hastalıkların sık görüldüğünü
savunmuştur.
Bu çalışmadaki LDA vakalarının glikoz ortalama
değerleri normal alt sınıra yakın veya daha düşük
bulunmuş, bazı araştırmacılar38,46,47 sola
abomazum deplasmanındaki bu sonucu kısmi geçişe ve
tokseminin şekillenmemesine bağlamıştır. Geishauser ve
ark.5'da LDA tanısında glikoz seviyesinin önemli bir
fikir vermediğini savunmaktadır. Bu araştırmadaki bir
diğer sonuç, sağa abomazum deplasmanlarının
operasyon öncesi glikoz ortalama değerinin,
operasyondan sonraki değerlere ve sola abomazum
deplasmanlarının operasyon öncesi ortalama değerlerine
göre daha yüksek (P<0.01) olmasıdır. Bazı
araştırmacılar38,41'da, benzer şekilde sağa
deplasmanlı ineklerde sola göre daha yüksek ortalamalar
saptamışlar, bunun abomazumun pozisyonu nedeniyle
pankreasta görülen dolaşım bozukluğu ve pankreas
sıvısındaki akışın engellenmesinden kaynaklandığını
(33), oluşan hipergliseminin de operasyonun ancak 7-11.
günü normale döndüğünü ileri sürmüşlerdir38. Mudron
ve ark.54 ise; kan glikoz değerlerinin cerrahi
operasyondan 24 saat sonra önemli oranda arttığını,
bunun cerrahi operasyonunun enerji metabolizması
üzerindeki kısa süreli stresinden ileri geldiğini ifade
etmiştir. Başka bir araştırmacı49 da, bunun aksine her
iki deplasmanda saptanan glikoz değerleri arasında fark
olmadığını bildirmektedir. Markiewicz ve ark.37, ölen abomazum deplasmanlı ineklerdeki glikoz miktarının
yaşayanların iki katına yakın olduğunu saptamıştır.
Çalışmada elde edilen serum LDL ortalama değerleri
önemli değişim göstermedi. Araştırmamızda en yüksek
LDL ortalama değeri (23.53±4.21 mg/dL) sağa
deplasmanlı hayvanların postoperatif 72. saatinde (R3
Grup) elde edildi. Civelek ve Sevinç46 ise; deplasmanlı
ineklerde serum LDL ortalamasını 41.40±4.40 mg/dL
olarak saptamış, ve kontrollere göre önemli oranda
düşük (P<0.001) bulmuştur. Başoğlu ve ark.25
sağlıklı ineklerde postpartum LDL miktarını 30.9 mg/dL
olarak saptamış ve doğum öncesine göre daha yüksek
olduğunu bildirmişlerdir. Saptadığımız en yüksek
ortalama değer, bildirilen değerlerin oldukça altında olup,
bunun karaciğer yağlanmasıyla ilişkili olduğu26, ve
VLDL'nin LDL'ye dönüşümünde görülen azalmadan
kaynaklandığı düşünülmüştür34. Başka bir çalışmada28 ise, doğumdan sonraki ilk iki haftada saptanan LDL
miktarının kontrollerden farklı olmadığı ileri sürülmüştür.
Sağa ve sola abomazum deplasmanlı ineklerin HDL
ortalama değerleri önemsiz farklılık gösterdi. Sağa
abomazum deplasmanında elde edilen ortalama değerler
(91.05±6.73–93.33±8.17 mg/dL) araştırmacının25
saptadığı fizyolojik değerlere (94.2 mg/dL) yakın
bulundu. Fakat; LDA ortalamalarının (80.84±10.45–
84.96±10.82 mg/dL) RDA'ya göre biraz daha düşük
miktarda olduğu görüldü. Civelek ve Sevinç46 ise;
abomazum deplasmanı olgularında HDL ortalama
değerinin kontrollere göre çok düşük (P<0.001) olduğunu
vurgulamaktadır. Bu durumun; karaciğer yağlanmasıyla
ilişkili olduğu düşünülmektedir28.
Tedavi öncesi sola abomazum deplasmanında elde
edilen TG ortalama değeri 13.40±0.71 mg/dL, sağa
abomazum deplasmanında ise 14.50±0.98 mg/dL olup,
tedavinin ortalama değerleri etkilemediği görüldü. Bu
sonucun araştırmacının47 bulgularına uyumlu olduğu
belirlendi. Ancak elde ettiğimiz ortalama değerler, başka
bir araştırmada46 abomazum deplasmanlı ineklerde
saptanan ortalama değerin (6.33±0.40 mg/dL) iki katıdır.
Sığırlarda azalan TG düzeyinin karaciğer yağlanmasına,
karaciğerde lipoproteinlerin sentez ve sekresyonlarındaki
azalmaya işaret ettiği vurgulanmaktadır21,26.
Araştırmada operasyon öncesi ve sonrası elde edilen
ortalama NEFA değerleri bildirilen21,55 normal
değerlerin (0.35–0.70 mmol/L) üstündedir. Sola
abomazum deplasmanlı ineklerin NEFA ortalamaları
RDA olgularına göre önemsiz olsa da daha yüksek
bulundu. Bu bulguların araştırmacıların15,35,39,44
sonuçlarına benzer olduğu görüldü. Sola abomazum
deplasmanlı hastalarda iştahın değişken olması ve
hastaların tedaviye geç getirilmesi bu yüksek NEFA
konsantrasyonunun nedeni olabilir. Mudron ve ark. (54),
serum NEFA miktarının cerrahi operasyondan 24 saat
sonra strese bağlı olarak önemli oranda arttığını
bildirirken, bu araştırmada bildirilenin aksine
operasyonun 24 saatinde NEFA miktarının istatistiksel
önemi olmasa da bir miktar azaldığı görüldü. Markiewicz
ve ark.37 ise, abomazum deplasmanı olgularında
NEFA konsantrasyonunun yükseldiğini ve tedavinin NEFA miktarını etkilemediğini vurgulamaktadır.
Kaynaklar16,21,35 yüksek NEFA konsantrasyonunun
enerji açığı ve yağların mobilizasyonundan ileri geldiğini
savunmaktadır. Araştırmacılar da53,55 benzer
bulgular saptamış, NEFA'nın lipid metabolizması
hakkında BHBA'den daha iyi bir indikatör olduğunu ve
vücut kondüsyonunu en iyi biçimde yansıttığını ileri
sürmüşlerdir. Kennerman36, sağlıklı ineklerde doğum
sonrası NEFA miktarının arttığını ve 2. haftada en
yüksek değere ulaştığını bildirirken, başka bir çalışmada56 abomazum deplasmanı ve diğer postpartum
hastalıkların tahmininde NEFA miktarının önemli olduğu,
prepartum 0.29 mEq/L ve postpartum 0.57 mEq/L olan
NEFA düzeyinin eşik değer olarak görüldüğü bildirilmiştir.
Yine bir sürünün en az %15'inde yüksek (>70 mEq/L)
NEFA düzeyi saptanması durumunda, o sürüde üreme
performansı ve süt veriminde azalma görüleceği, ayrıca
bulaşıcı ve metabolik hastalıkların insidansında artış
olacağı savunulmuştur57.
Süt ineklerindeki optimal BHBA konsantrasyonunun
1.0 mmol/L'den daha az olması gerektiği58 ve 1.0–1.6
mmol/L düzeyindeki BHBA konsantrasyonunun LDA için
güvenilir bir indikatör olduğu59,60 bildirilmişken, bu
araştırmada, LDA'lı ineklerin operasyon öncesi ortalama
BHBA değerleri 1.81±0.60 mmol/L, RDA'da ise
1.25±0.62 mmol/L olarak bulunmuş, RDA'dan
(0.94±0.54–1.25±0.71 mmol/L) ve referans değerlerinden
(58) daha yüksek olduğu dikkati çekmiştir. Le Blanc ve
ark.15 serum BHBA miktarının abomazum
deplasmanında yükseldiğini ve peripartum enerji açığının
abomazum deplasmanlarının patogenezisinde önemli bir
rol oynadığını iddia etmiştir. Postpartum yüksek NEFA ve
BHBA konsantrasyonu adipöz dokudaki yüksek
mobilizasyona işaret ettiği gibi, abomazum deplasmanı15,36,39,40 ve diğer metabolik hastalıkların yüksek
insidansının da habercisi olarak kabul edilmektedir53.
Mudron ve ark.54 laparatomik abomasopeksi
yönteminde kan BHBA konsantrasyonunun
operasyondan 72 saat sonra bir miktar azaldığını
bildirmiş, bu çalışmada da sola abomazum deplasmanlı
ineklerin operasyondan 72 saat sonra elde edilen
ortalama BHBA miktarının benzer şekilde düştüğü
gözlenmiştir. Yiğitarslan ve Yavru61 ise, laparoskopik
abomasopeksi yönteminde operasyondan 72 saat
sonraki ortalama BHBA değerlerinin operasyon öncesi
seviyelere döndüğünü bildirmiş, bunun RDA grubunda
saptadığımız bulgulara uyumlu olduğu görülmüştür.
Ayrıca araştırmacı61, serum BHBA miktarının
laparoskopik abomasopeksi yönteminin 24. saatinde
laparatomik abomasopeksi yöntemine göre önemli
(P<0.05) bir azalma gösterdiğini saptamıştır. Bu sonuç,
sağa deplasmanlı hastaların operasyon sonrası 24. saat
ortalama BHBA değerlerine uyumlu iken, sola
deplasmanlı hastaların sonuçlarından farklıdır.
Laktasyonda bulunan sağlıklı ineklerde VLDL
ortalama değerlerinin 1.10–2.29 mg/dL aralığında olduğu
bildirilirken25,62, abomazum deplasmanlı ineklerde
VLDL değerinin 1.27 mg/dL46 olduğu ifade
edilmektedir. Bu araştırmada operasyon öncesi ortalama serum VLDL değeri LDA'lı ineklerde 2.68±0.92 mg/dL ve
RDA'lı ineklerde 2.90±0.55 mg/dL bulunmuştur.
Operasyon sonrası değerleri istatistiksel olarak önemsiz
düşüşler göstermiştir. Doğumdan sonra VLDL
sentezindeki azalmanın karaciğerde şiddetli yağ
birikimine işaret ettiği21,28,55,63 ve karaciğer
yağlanması bulunan sığırlarda serum VLDL
konsantrasyonunda önemli bir azalma olduğu ifade
edilmektedir34.
Sonuç olarak; sağa abomazum deplasmanlı
ineklerde tedavi öncesi serum BUN ve glikoz
miktarlarının tedavi sonrasına göre, ayrıca sağa
deplasmanlarda operasyon öncesi ortalama glikoz
değerinin sola deplasmanların operasyon öncesi
ortalamalarına göre yüksek olduğu görülmüştür. Sağa
deplasmanlı ineklerde serum glikoz ortalama değerlerinin
yükselmesi endotoksemi, BUN değerlerindeki düşüş ise
karaciğerdeki amonyak metabolizmasının bozulmasıyla
ilişkili olduğu düşünülmektedir.