Ülkemizde koyun yetiştiriciliği, kaliteli hayvansal üretimi hedefleyen önemli bir sektör haline gelmiştir. Özellikle koyunlardan sağlanacak olan başta et olmak üzere, döl, süt ve yapağı gibi verimlerin kalitesini artırmak, ancak kaliteli kaba yem kaynaklarının hayvanlara sunulması ile mümkün olabilecektir.

Bu çalışmada, ikinci ürün olarak yetiştirilen ve soğuk mevsimin başlaması nedeni ile aniden körpe haldeyken hasat edilmek zorunda kalınan yulaf hasılının kuru madde düzeyini artırmak amacıyla 3 farklı yöntemle silolanmasının, koyunlarda besi performansı ile karkas özellikleri üzerine olan etkisi araştırılmıştır.

Silo kabı olarak, 50 kg'lık plastik torbalar kullanılmıştır. Silaj materyalinin kaplara doldurma işlemi, bilek basıncı gücü ile sıkıştırılarak yapılmıştır. Kapların ağızları iyice bağlanarak kapatılmış ve silo kapları 45 gün sonra açılmıştır. Kuru madde kaybını ortaya koyabilmek amacıyla, tüm gruplarda konserve öncesi ve hayvanlara verilirken yemlerin kuru madde miktarları belirlenmiştir.

Hayvan materyali olarak 6-8 aylık, grup ortalama canlı ağırlığı yaklaşık 31 kg olan ve her grupta 6 baş olmak üzere, üç grupta toplam 18 baş İvesi erkek toklu kullanılmıştır. Araştırma, Fırat Üniversitesi Veteriner Fakültesi Eğitim ve Uygulama Çiftliğinde yürütülmüştür. Canlı ağırlıkları eşit olacak şekilde, her deneme grubuna 6 baş İvesi erkek toklu rasgele dağıtılmıştır. 10 günlük alıştırma döneminden sonra, 24 saat aç bırakılan hayvanlar tartılarak başlangıç canlı ağırlıkları saptanmıştır. Silajlar, tartılıp ad libitum olarak, ayrı yemliklerde hayvanlara verilmiş, ertesi gün artan yemler tartılarak günlük yem tüketimi 60 gün süre ile takip edilmiştir. On gün alıştırma süresi de dahil olmak üzere, toplam 70 gün sonunda, 24 saat aç bırakılan toklular tartılıp son canlı ağırlıkları belirlenmiştir. Besi sonu canlı ağırlıkları ile besi başı canlı ağırlıkları birbirinden çıkarılıp deneme süresine bölünerek tokluların günlük canlı ağırlık kazançları tespit edilmiştir. Günlük tüketilen yem miktarı (kuru madde üzerinden), günlük canlı ağırlık kazancına bölünerek yemden yararlanma oranı ortaya konmuştur. Su, taze ve ad libitum olarak sunulmuştur.

Karkas Analizi: Besi sonunda, 24 saat boyunca aç bırakılan toklular tartılmış ve kesim öncesi canlı ağırlıkları tespit edilmiştir. Kesimden sonra, karkaslar +4 °C'de soğuk depoda 24 saat bekletilmiş ve sonrasında soğuk karkas ağırlıkları alınıp parçalama yapılmıştır. Parçalama işleminde Akçapınar (15)'ın bildirdiği metot kullanılmıştır.

Analitik İşlemler: Yem örneklerinde, kuru madde, ham kül, organik madde, ham protein ve ham yağ düzeyleri A.O.A.C (16).'de belirtilen yöntemlere göre, ham selüloz düzeyi Crampton ve Maynard (17)'ın bildirdiği yönteme göre belirlenmiştir.

İstatistiksel Analizler: Elde edilen veriler istatistiksel değerlendirme için Varyans analizine tabi tutulmuş ve gruplar arası farkın önemlilik derecesi ise Duncan çoklu karşılaştırma testi ile tespit edilmiştir. Bu amaçla SPSS 22 paket programı kullanılmıştır (18).

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 1: Araştırmada kullanılan silajların ham besin madde bileşimi, % (KM esasına göre)

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 2: Silaj gruplarındaki besi başı ve besi sonu canlı ağırlıkları (C.A.) ile günlük canlı ağırlık artışları (C.A.A.), günlük kuru madde tüketimi (K.M. tük.) ve yemden yararlanma düzeyleri (n = 6)

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 3: Araştırma hayvanlarının karkas özellikleri, kg (n = 6)

Araştırma gruplarındaki günlük kuru madde tüketimine bakıldığında (Tablo 2), kuru madde düzeyi yükseltilerek yapılmış silajlar yedirilen Pt ve Y+S gruplarındaki günlük kuru madde tüketiminin, Y grubuna göre daha yüksek çıktığı istatistiksel olarak ortaya konmuştur (P<0.05). Bu durum, Y grubu silajının diğer gruplara göre daha yüksek oranda su içermiş olmasından kaynaklanmaktadır. Nitekim silajlardaki su miktarının, balast madde niteliği taşıdığı bildirilmektedir¹⁹. Özellikle, Y+S grubunda kuru madde tüketiminin yüksek çıkmasının, samanın HCl ile işlenmesinin, silaja katılan samanın kuru madde tüketimini olumlu yönde etkilemesinden^5-7 kaynaklandığı düşünülmektedir. Aynı şekilde, silaj materyalinin pörsütülmesinin, silajların hayvanlar tarafından tüketilme oranını belirgin biçimde arttırdığı bildirilmektedir⁹. Daha önce yapılmış benzer araştırmalar da, bu araştırma bulgularını desteklemektedir^8-10,20. Öte yandan, Kt, Y+S ve Y grubundaki tokluların günlük canlı ağırlık artışlarına bakıldığında, bunun sırasıyla gruplarda 185.66, 192.00 ve 162.00 kg olarak çıktığı saptanmıştır. Görüldüğü üzere, kuru madde düzeyi yükseltilerek hazırlanan Kt ve Y+S gruplarındaki günlük canlı ağırlık artışları, Y grubuna göre daha yüksek bulunmuştur (P<0.05). Y grubuna göre, Kt ve Y+S gruplarındaki yüksek günlük kuru madde tüketimine paralel olarak gerçekleşen bu tablo, silaj materyallerinin kuru madde düzeyinin artırılmasının, canlı ağırlık artışı üzerine de olumlu etki yapacağını ortaya koymaktadır. Yemden yararlanma oranları açısından gruplar arasında istatiksel olarak önemli bir fark gözlenmese de (P>0.05), Y grubuna göre Kt ve Y+S gruplarında yemden yaralanma oranları açısından matematiksel bir üstünlük söz konusu olmuştur.

Kesim ve karkas özelliklerine ait bulunan değerlerde, Kt, Y+S ve Y gruplarında soğuk karkas ağırlıklarının sırasıyla 20.24, 20.92 ve 19.19 kg (P<0.05), but ağırlıklarının 7.06, 7.28 ve 6.64 kg, (P<0.05) ve kol ağırlıklarının ise 3.60, 3.82 ve 3.39 kg (P<0.05) olarak çıktığı tespit edilmiştir. Soğuk karkas, but ve kol ağırlıklarının, Pt ve Y+S gruplarında Y grubuna göre istatistiksel olarak önemli düzeyde daha yüksek çıkması (P<0.05), Pt ve Y+S gruplarında Y grubuna göre daha yüksek canlı ağırlık artışlarının tespit edilmesinin (P<0.05) doğal bir yansıması olarak kabul edilebilir. Nitekim ideal kuru madde düzeyine sahip silaj (%25.8) ile yapılan bir çalışmada^21, besi denemesi sonunda kuzularda benzer karkas ağırlık sonuçlarının bulunmuş olması, bu araştırma bulgularını desteklemektedir.

Sonuç olarak, körpe halde biçilmiş olan yulaf hasılının, kuru madde düzeyini yükseltmek amacıyla toprak üstünde pörsütülerek veya pörsütme imkanının bulunmadığı durumlarda, HCl ile işlenmiş samanla karıştırılarak silolanmasının, koyunlarda besi performansı ve bazı karkas özellikleri üzerine olumlu etki yaptığı kanısına varılmıştır.

1) Johnson L, Harrison JH, Hunt C, et al. Nutritive value of corn silage as affected by maturity and mechanical processing a contemporary review. J Dairy Sci 1999; 82: 2813-2825.

2) Kılıç, A. Silo Yemi. Bornova-İzmir: Bilgehan Basımevi, 1986.

3) Meyer H, Bronsch K, Leibetseder J. Supplemente zur Vorlesungen und Übungen in der Tierernaehrung. Hannover: Verlag Sprungmann, 1984.

4) Zimmer E. Untersuchungen über Garfutter Sickesaft. Wirtschaftseig. Futter. 1964; 10: 63-75.

5) Çakmak C, Çerçi İH, Koçak D, Çetinkaya N. Buğday samanını farklı kimyasal maddelerle işlemenin rumende kuru madde yıkılma derecesi ve metabolize olabilir enerjiye etkisi. Lalahan Hayv Arş Enst Derg 1993; 33: 58-68.

6) Çakmak C. Farklı Kimyasal Maddelerle İşlenen Buğday Samanının Ham Besin Maddelerinin Sindirilme Dereceleri İle Ruminal Fermantasyona Etkileri. Doktora Tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 1994.

7) Çerçi İH, Sarı M. Farklı kimyasal maddelerle muamele edilen buğday samanının in vitro sindirilme derecesi. Turk J Vet Anim Sci 1994; 18: 27-32.

8) Gürdoğan F, Tatlı P, Çerçi İH, Azman MA. Körpe arpa hasılının farklı yöntemlerle konserve edilmesinin yem kalitesi ile toklularda besin maddelerinin sindirilme derecesi üzerine etkisi. Turk J Vet Anim Sci 2002; 26: 1237-1242.

9) Michina G, Poloczek A, Haduca E. Comparison of the quality, nutritive value and losses of fresh and wilted grass ensiled under submountein conditions. Rocziniki Naukowe Zootechniki Monografiei Rozprawy 1991; 29: 239-250.

10) Acosta YM, Stallings CC, Polan CE, Miller CN. Evaluation of barley silage harvested at boot and soft dough stages. J Dairy Sci 1991; 74: 167-176.

11) Gross F, Averdunk G. Über die Trockensubtanzverluste beim Silieren Eiweissreicher Futtermittel. Wirtschaftseig Futter 1968; 14: 194-205.

12) Mc Donald P, Stirling AC, Henderson AR, Wittenbury R. Fermentation studies on wet herbage. J Sci Food Agric 1962; 13: 581-590.

13) Handerson AR, Mc Donald U, Woolort MK. Chemical changes and losses during the ensilage of wilted grass treated with formic acid. J Sci Food Agric 1972; 23: 1079-1087.

14) Anderson R. Effect of prolonged wilting in poor conditions on the fermantation quality, metabolisability and net energy value of silage given to sheep. Anim Feed Sci Technol 1984; 12: 109-118.

15) Akçapınar H. Dağlıç, Akkaraman ve Kıvırcık kuzularının farklı kesim ağırlıklarında et verim ve karkas değeri üzerinde karşılaştırmalı araştırmalar. FÜ Vet Fak Derg 1981; 6: 165-184.

16) AOAC. Official Methods of Analysis Association of Agricultural Chemists. Virginia. D.C. 1990.

17) Crampton EW, Maynard LA. The relation of cellullose and lignin content to nutritive value of animal feeds. J Nutr 1938; 15: 383-395.

18) Snedecor GW. Statistical Methods. Ames Iowa: The Iowa State University Pres, 1974.

19) Khorasani GR, Okine EK, Kennelly JJ, Helm JH. Effects of whole crop cereal grain silagesubstituted for alfalfa silage on performance of lactating dairy cows. J Dairy Sci 1993; 76: 3536-3546.

20) Carruthers VR. Direct cut and wilted silage for dairy cows in late lactation. Australian Society of Anim Production 1985; 120-121.

21) Petit HV, Castonguay F. Growth and carcass quality of prolific crossbred lambs fed silage with fish meal or different amounts of concentrate. J Anim Sci 1994; 72: 1849-1856.