Bu çalışmada, karma yeme ilave edilen SZÇE'nin soğuk stresi altındaki bıldırcınlarda performans, karkas özellikleri ve ölüm oranı üzerine etkisi araştırılmıştır. Performans parametreleri incelendiğinde (Tablo
4), canlı ağırlık, canlı ağırlık artışı, yem tüketimi ve yemden yararlanma oranları bakımından gruplar arasında istatistiksel olarak bir fark tespit edilmemiştir. Benzer şekilde, Kaya ve ark.
25'nın yumurtacı bıldırcın rasyonlarına kattıkları 0, 100, 200 ppm saponin bakımından zengin Yucca schidigera tozunun yem tüketimini ve yemden yararlanma oranını önemli düzeyde etkilemediğini bildirmişlerdir. Güçlü ve ark.
26 yumurtacı bıldırcın yemlerine %0, 3, 6, 9 düzeyinde yonca unu kullandıkları araştırmada, katkı maddesinin bıldırcınların performansı üzerine etkili olmadığını saptamışlardır. Bu araştırmalardan farklı olarak, Olgun ve Yıldız
27 saponin bakımından zengin yonca ununu yumurtacı bıldırcın temel diyetine 0, 10, 20, 40 ve 80 g/kg düzeyinde kattıkları araştırmada, 10-20 g/kg düzeyinde yonca ununun yemden yararlanmayı kötüleştirdiğini, fakat diğer performans parametreleri üzerine etkili olmadığını tespit etmişlerdir. Jenkins ve Atwal
28 da piliçlerde %0.9 triterponoid formdaki saponinin canlı ağırlığı ve yem tüketimini olumsuz etkilediğini, ancak steroid saponinlerin bu parametreler üzerine bir etkisinin olmadığını belirlemişlerdir. Yine Whitehead ve ark.
29, 1 g/kg saponinin yumurta tavuklarında performansı etkilemediğini, 4-5 g/kg düzeyinin ise canlı ağırlık ve yem tüketimini azalttığını bildirmişlerdir. Yapılan diğer bir araştırmada
30, %0.25 oranında katılan Gypsophila (Çöven) kaynaklı saponinin, yumurtacı tavuklarda büyümeyi gerilettiği tespit edilmiştir. Kutlu ve ark.
31 etlik piliçlerde 120 ppm yucca tozunun, canlı ağırlık artışını önemli şekilde iyileştirdiğini rapor ederken; Özkaya
32, etlik piliç karma yemine 0, 30, 60, 120 mg/kg düzeylerde Yucca schidigera ekstraktının canlı ağırlık artışını etkilemediğini, fakat yem tüketimlerini önemli düzeyde arttırdığını saptamıştır. Araştırma bulguları arasındaki farklılıkların katkı maddelerinin elde edildiği bölge, bitkinin toplandığı mevsim ve dolayısıyla ekstraktın içerdiği etken madde, özellikle saponin oranının farklı olmasından ve doz farklılıklarından kaynaklanabileceği kanısına varılmıştır.
Karkas randımanları incelendiğinde; karkas randımanı kontrol, SZÇE-50 ve SZÇE-100 gruplarında sırası ile %64.36, %64.93 ve %64.24 olarak tespit edilmiştir. Karkas ve organ ağırlıkları (kalp, karaciğer ve dalak) ile oransal değerleri bakımından yapılan istatistiki analizlerde, gruplar arasındaki farklılığın önemli olmadığı belirlenmiştir. Benzer şekilde Özkaya32, Yucca schidigera ekstraktının piliçlerin karkas ağırlıkları ve karkas randımanlarını önemli şekilde etkilemediğini bildirmiştir. Ancak, Kutlu ve ark.31 karkas ağırlığı ve karkas randımanı üzerine Yucca schidigera tozunun olumlu yönde etkili olma eğilimine sahip olduğunu ve bu eğilimin katkının dozuna bağlı olarak arttığını bildirmişlerdir.
Deneme gruplarında serum glikoz düzeyi irdelendiğinde (Tablo 6), SZÇE-50 grubunda serum glikoz düzeyinin diğer gruplardan önemli şekilde düşük olduğu saptanmıştır. Benzer şekilde, Erdoğan ve ark.33 rasyona 100 ve 200 ppm oranında Yucca schidigera ekstraktı katılmasının Japon bıldırcınlarında bazı serum biyokimyasal ve hematolojik parametreler üzerine etkilerinin belirlenmesi amacıyla yürüttükleri çalışmalarında, serum glikoz düzeyinin deneme gruplarında kontrol grubundan daha düşük olduğunu belirlemişlerdir. Sonuçta yüksek saponin içerikli Yucca katkısının glikoz seviyesini düşürücü eğilimde olduğunu, ancak etki mekanizması konusunda herhangi bir bilgiye rastlanılmadığını ifade etmişlerdir. En düşük ürik asit düzeyi SZÇE-50 grubunda tespit edilmiştir. Bu durum çalışmada kullanılan maddenin böbrek fonksiyonunu ve protein metabolizmasını etkileyerek azot kullanımını artırmasının bir sonucu olabileceği kanısını oluşturmaktadır. Ayrıca, stres altında salgılanan glikokortikoidlerin glikoneogenezi ve protein katabolizmasını artırdığı bu durumun kan glikoz ve ürik asit düzeyinde artışa sebep olduğu bildirilmiştir34. Doğal yem katkı maddeleri ilave ederek yapılan bir diğer çalışmada ise35, kullanılan bitkisel ekstraktların (zencefil, karabiber ve kırmızıbiber) ürik asit düzeyini azalttığı belirlenmiştir. Bu durumun bitkisel ekstraktların protein metabolizması üzerine olan etkileri yanında antioksidan sistem üzerine olan etkilerinden de kaynaklanabileceği kanısına varılmıştır36. Araştırmada, trigliserit düzeyi en yüksek kontrol grubunda, en düşük ise SZÇE-50 grubunda tespit edilmiştir. Benzer şekilde, Whitehead ve ark.29 saponinlerin, karaciğer lipid ve plazma trigliserit düzeylerini azalttığını bildirmişlerdir. Denemede en düşük total kolesterol ve LDL kolesterol düzeyleri ile en yüksek HDL kolesterol düzeyi SZÇE-50 grubunda tespit edilmiştir. Benzer şekilde, Küçükkurt37 ratlarda steroidal saponin içeren Yucca schidigera'nın total kolesterol ve düşük dansiteli lipoprotein (LDL) düzeyini azalttığını, yüksek dansiteli lipoprotein (HDL) düzeyini ise arttırdığını rapor etmiştir. Olgun ve Yıldız27, karma yeme katılan 40 g/kg yonca ununun tavuk yumurtasında kolesterol içeriğini düşürdüğünü, yine Güçlü ve ark.26, yumurtacı bıldırcın yemlerine %0, 3, 6, 9 düzeyinde yonca unu kullandıkları araştırmada, karma yeme %9 oranında yonca unu ilavesinin yumurtacı tavuklarda serum trigliserit ve total kolesterol düzeyi ile yumurta kolesterol düzeyini önemli şekilde düşürdüğünü tespit etmişlerdir. Yine Gypsophila kullanılarak yapılan bazı araştırmalarda da, bu katkı maddesinin plazma kolesterol düzeyini düşürücü etkilerinden bahsedilmektedir30,38. Bu durum saponinlerin bağırsak lumeninde kolesterolle bileşikler oluşturarak kolesterolün çökelmesine neden olması, kolesterol içeren misellerin büyüklük veya dengesini etkileyerek mukoza hücrelerine girişini azaltması ve mukoza hücre membranındaki kolesterolü de etkilediği için membran taşıma fonksiyonunu bozması ile açıklanabilir39. Ayrıca, saponinlerin membranolitik etkisi, bağırsaklarda hücre membranlarıyla birlikte kolesterol kaybına sebep olmaktadır40.
Deneme gruplarındaki ölüm oranları irdelendiğinde, gruplar arasında istatistiksel olarak bir farklılığın olmadığı belirlenmiştir. Günal ve ark.41, antibiyotik, probiyotik ve Genex isimli bitkisel ekstrakt-organik asit karışımı kullanarak yaptıkları araştırmada; kontrol, bazal rasyona probiyotik olarak %0.1 protexin, bazal rasyona antibiyotik büyüme uyarıcı olarak %0.1 flavomycin, bazal rasyona bitkisel ekstrakt + organik asit olarak %0.2 Genex'in katıldığı gruplarda ölüm oranları bakımından grupların benzer olduğu tespit edilmiştir. Bu bulgular bu çalışmada elde edilen bulgular ile paralellik göstermektedir.
Sonuç olarak; bu çalışmada kullanılan 50 ve 100 ppm dozundaki SZÇE'nin bıldırcınlarda performans ve karkas özellikleri üzerine etkisinin önemli olmadığı, ancak 50 ppm SZÇE'nin kan glikoz, ürik asit, trigliserit ve toplam kolesterol düzeylerini azalttığı ve HDL kolesterol düzeyini ise arttırdığı belirlenmiştir. Bu bağlamda, bu maddenin 50 ppm dozunun kanatlı karma yemlerine ilave edilebileceği belirlenmiştir.
Teşekkür
Saponin bakımından zenginleştirilmiş çöven ekstraktının elde edilmesindeki yardımlarından dolayı Biosaponeks Biyoteknoloji San. Tic. Ltd. Şti. teşekkür ederiz.
)
)
)
)
)
)
)
