[ Ana Sayfa | Editörler | Danışma Kurulu | Dergi Hakkında | İçindekiler | Arşiv | Yayın Arama | Yazarlara Bilgi | E-Posta ]
Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Veteriner Dergisi
2016, Cilt 30, Sayı 3, Sayfa(lar) 177-180
[ Özet ] [ PDF ] [ Benzer Makaleler ] [ Yazara E-Posta ] [ Editöre E-Posta ]
Vaşaklarda (Lynx lynx) Columna Vertebralis'i Oluşturan Omurların Makro-Anatomik Olarak İncelenmesi
Meryem KARAN, Sadık YILMAZ, Zaid Ender ÖZKAN, Saime Betül BAYGELDİ
Fırat Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Anatomi Anabilim Dalı, Elazığ, TÜRKİYE
Anahtar Kelimeler: Vaşak (Lynx lynx), columna vertebralis, makro-anatomi
Özet
Bu çalışmanın amacı, vaşakta columna vertebralis'i oluşturan omurları makro-anatomik olarak incelemekti. Bu amaçla 2 (Lynx lynx) vaşak kullanıldı.

Ala atlantis'ler horizontal olarak bulunmaktaydı. Derin bir incisura alaris vardı. Axis, öne doğru uzayan silindir şeklinde uzun bir dens'e sahipti. Üçüncü boyun omurunun processus spinosus'u çok küçük bir çıkıntı şeklindeyken, dört ve beşinci boyun omurları daha yüksek bir processus spinosus'a sahipti. Her üç omurda da crista ventralis fazla belirgin değildi. Altıncı boyun omurunda, processus spinosus yüksek, foramen transversarium genişti. Yedinci boyun omurunda; processus spinosus uzun ve caudale doğruyken, processus transversus'lar ventrolateral'e yönelmişti. Vaşaklarda 13 adet thoracal omur bulunmaktaydı. 11. omurun anticlinal omur olduğu gözlendi. Vaşaklarda 7 tane lumbal omur vardı. Corpuslar makara şeklinde, processus spinosusları uzun, processus transversuslar da uzun, dar ve craniale doğruydu. İlk 5 lumbal omurda caudale doğru gittikçe küçülen processus accessoriuslar bulunmaktaydı. Sacrum 3 tane sacral omurun birleşmesinden oluşmuştu. Omurların processus spinosusları birleşmemişti.

Sonuç olarak; vaşaklarda omurların kendine özgü çok sayıda spesifik özelliklere sahip olduğu tespit edildi.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • Giriş
    Vaşak (Lynx lynx) kedigiller familyasından bir türdür. Yaban kedisine benzeyen etçil ve yırtıcı bir hayvandır. Kuyruğu kısa, bacakları uzun, kulakları sivri ve uçları tüylüdür1,2.

    Yapılan literatür taramalarında; kedi, köpek gibi evcil carnivor3-6 ve kurt, tilki7,8, çakal8 vizon9, su samuru10, porsuk11 ve sırtlan12 gibi yabani carnivor kemikleriyle ilgili çok sayıda çalışma olduğu tespit edilirken vaşaklarda columna vertebralis'i oluşturan omurların anatomik yapısı ile ilgili herhangi bir bilgiye rastlanılmamıştır.

    Bu çalışmada, bayağı vaşaklarda columna vertebralis'i oluşturan omurların makro-anatomik olarak incelenmesi amaçlanmıştır.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • Materyal ve Metot
    Çalışmada Tunceli ili kırsal alanında ölü olarak bulunan ve Fırat Üniversitesi Veteriner Fakültesine teslim edilen 2 adet vaşak kullanıldı. Yapılan diseksiyon işleminden sonra omurlar çıplak gözle incelendi ve columna vertebralis'i oluşturan omurların fotoğrafları çekildi.

    Terminolojik ifadelerin yazımında Nomina Anatomica Veterinaria13 esas alındı.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • Bulgular
    Vertebrae Cervicales
    Atlas: Ala atlantis'ler horizontal olarak bulunmaktaydı ve dorsal yüzleri hafif çukurdu. Derin bir incisura alaris vardı. Tuberculum dorsale yayvan ve median bir kabartı şeklindeyken tuberculum ventrale, caudal'e doğru uzayan koni şeklinde sivri bir çıkıntı halindeydi. Foramen transversarium, ala atlantis'lerin caudal kenarı üzerinde tespit edildi (Şekil 1). Bu delik ala atlantis'lerin facies articularis caudalis ile birleşim yerinden öne doğru uzayarak fossa atlantis'e açıldı. Fossa atlantis fazla derin değildi.


    Büyütmek İçin Tıklayın
    Şekil 1: Atlas (A) ve axis'in (B) dorsal'den görünümü.

    A a. tuberculum dorsale b. İncisura alaris
    B a. facies articularis cranialis

    Axis: Axis, öne doğru uzayan silindir şeklinde uzun bir dens'e sahipti. Processus spinosus oldukça yüksek, keskin bir crista şeklinde olup caudalde tek uca sahipti. Processus transversusların caudale doğru fossa vertebrae düzeyine kadar ulaştıkları tespit edildi. Craniolateral yönde dışbükey olan facies atticularis cranialis'ler birleşmemişti (Şekil 1).

    Üçüncü, dördüncü ve beşinci boyun omurları: Her üç omur da dorsalden bakıldığında kare şeklindeydi. 3. boyun omurunun processus spinosus'u çok küçük bir çıkıntı şeklindeyken, 4 ve 5. boyun omurları daha yüksek bir processus spinosus'a sahipti. Foramen transversarium genişliği 3. den 5. ye doğru arttı. En belirgin processus muscularis 3. boyun omurunda bulunmaktaydı. 3. boyun omurunda processus transversusların cranial kısmı daha dar, kısa ve ventral kenarı düz görünürken, 4 ve 5.omurlarda geniş ve ventral kenarı dışbükeydi (Şekil 2).Her üç omurda da crista ventralis belirgin değildi.


    Büyütmek İçin Tıklayın
    Şekil 2: Üç (A), dört (B), beş (C), altı (D) ve yedinci (E) boyun omurları

    Altıncı boyun omuru: Processus spinosus yüksek, foramen transversarium genişti. Crista ventralis ince bir çizgi şeklindeydi. Processus transversus 2 çıkıntıya sahipti. Bunlardan processus costarius ventrale doğru genişlemişti. Diğer çıkıntı ise yanlara doğru uzanmaktaydı (Şekil 2).

    Yedinci boyun omuru: Processus spinosus uzun ve caudale doğruyken, processus transversus'lar ventrolateral olarak uzamıştı. Foramen transversarium yoktu. Fovea costalis caudalis belirgin değildi (Şekil 2).

    Vertebrae Thoracicae
    Vaşaklarda 13 adet thoracal omur bulunmaktaydı. İlk 9 thoracal omurun processus spinosusları uzun ve caudale dönüktü. Bununla birlikte ilk 6 omurdan sonra anticlinal omura kadar olan kemiklerin processus spinosuslarının caudale doğru eğiminde ciddi bir artış görüldü. 11. omurun anticlinal omur olduğu gözlendi. Son 2 thoracal omurun processus spinosusları daha kısa olup, craniale dönüktü ve processus articularis cranialislerin üzerinde processus mamillaris bulunmaktaydı (processus mamilloarticularis). Bu omurların corpusları diğer omurlardan çok daha büyük ve makara şeklinde oldukları için lumbal omurlara benzerlik göstermekteydi. İncisura vertebralis caudalis derindi. Fovea costalis cranialis ve fovea costalis caudalis yüzlekti. Anticlinal omurda fovea costalis cranialis ve caudalis'in belirginliği azalırken son iki omurda fovea costalis cranialis ve caudalis belirgin değildi (Şekil 3).


    Büyütmek İçin Tıklayın
    Şekil 3: Thoracal omurun cranial (A) ve caudal'den (B) görünümü

    Vertebrae Lumbales
    Vaşaklarda 7 adet bel omuru vardı. Corpuslar makara şeklinde, processus spinosuslar uzundu. Processus transversuslar da uzun, dar ve craniale doğru olup, uzunlukları caudale doğru gittikçe arttı (Şekil 4). İlk 5 lumbal omurda caudale doğru gittikçe küçülen processus accessoriuslar bulunurken, son 2 omurda yoktu.


    Büyütmek İçin Tıklayın
    Şekil 4: Lumbal omur (A) ve sacrum (B)

    Vertebrae Sacrales
    Sacrum 3 tane sacral omurun birleşmesinden oluşmuştu. Omurların processus spinosusları birleşmemişti. Crista sacralis lateralis bulunmaktaydı. Ala sacralisler ventrale doğru uzamıştı. Facies auricularis laterale dönüktü (Şekil 4).

    Vertebrae Caudales
    Kuyruk omurlarının ilk 3'ü normal bir omur özelliği gösterirken, son omurlar çıkıntılarını kaybetmiş ve uzun bir silindir şeklini almıştı.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • Tartışma
    Tilki7,8, vizon9 ve sırtlanda12 ala atlantis’lerin horizontal olduğu ve caudal uçlarının dorsale doğru yükselerek bir çukur oluşturduğu şeklindeki bildirim vaşaklardaki bulgularla uyumludur. Yılmaz ve ark.10 su samuru, Dinç11 porsuk atlasında tuberculum dorsale’nin belirgin olmadığını, bununla birlikte tuberculum ventrale’nin iyi geliştiğini, Dursun ve Tıpırdamaz9 vizonda, Tecirlioğlu12 ise köpekte tuberculum dorsale’nin yayvan bir kabartı şeklindeyken, tuberculum ventrale’nin caudal yönde uzamış koni şeklinde bir çıkıntı halinde bulunduğunu bildirmişlerdir. İncelenen vaşaklarda bu çıkıntılar vizon ve köpeğe benzerlik göstermekteydi. Vizon9 atlasında foramen vertebrale laterale, foramen alare ve foramen transversarium; sırtlan12, çakal8, vizon9, su samuru10, tilki ve kurt7 atlas’ında ise sadece foramen transversarium bulunduğu, foramen alare’nin ise incisura alaris şeklinde olduğu bildirilmiştir. Çalışma materyallerinde de foramen transversarium ve incisura alaris tespit edilmiştir.

    Girgin ve ark.7 kurt, köpek ve tilki; Tecirlioğlu12 sırtlan axis’inde proc. spinosus’un caudal ucunun iki çıkıntı yaptığını, Dursun ve Tıpırdamaz9 ise vizonda küçük bir tüberkül ile sonlandığını bildirmişlerdir. İncelenen iki vaşakta da proc. spinosus vizona benzer şekilde küt bir çıkıntı oluşturarak sonlandı.

    Yılmaz ve ark.10 su samurunda, Dinç11 porsukta dens’in koni şeklinde; Gültekin ve Uçar8 köpek, tilki ve çakalda, Tecirlioğlu12 sırtlanda, Dursun ve Tıpırdamaz9 ise vizonda silindir şeklinde olduğunu bildirmişlerdir. İncelenen vaşaklarda dens silindir şeklindeydi.

    Yılmaz ve ark.10 su samuru, Tecirlioğlu12 sırtlan, Dinç11 porsuk ’un üç, dört ve beşinci boyun omurlarında crista ventralis’in belirgin olduğunu bildirmişlerdir. İncelenen vaşakların bu omurlarında crista ventralis belirgin değildi.

    Girgin ve ark.7 tilki, kurt ve köpekte, Dinç11 porsukta, Gültekin ve Uçar8 tilki ve çakalda 13 tane; Dursun ve Tıpırdamaz9 vizon, Yılmaz ve ark.10 su samuru, Tecirlioğlu12 sırtlanda 14 tane sırt omuru bulunduğunu bildirmişlerdir. Bu araştırmada incelenen vaşaklarda 13 adet sırt omuru bulunmaktaydı. Dinç11 porsukta, Yılmaz ve ark.10 su samurunda, Dursun ve Tıpırdamaz9 vizonda onbirinci omurun anticlinal omur olduğunu belirtmiştir. İncelenen vaşaklarda da onbirinci omurun anticlinal omur olduğu tespit edilmiştir.

    Su samuru10 ve sırtlanda12 6; köpek, kurt, tilki7 ve vizonda9 7 adet bel omuru bulunduğu bildirilmiştir. İncelenen vaşaklarda köpek, kurt ve tilkiye benzer şekilde 7 adet bel omuru bulunmaktaydı.

    Girgin ve ark.7 poc. accessorius’ların köpek ve tilkide sonuncu bel omurunda, kurtta ise son 2 bel omurunda belirgin olmadığını, Tecirlioğlu12 köpek ve sırtlanda, Dursun ve Tıpırdamaz9 ise vizonda son bel omurunda mevcut olmadığını bildirmişlerdir. Yılmaz ve ark.10 su samurunun, Dinç11 ise porsuğun tüm bel omurlarında gelişmiş bir proc. accessorius bulunduğunu belirtmiştir. Çalışma sonuçları kurt ile uyumludur.

    Girgin ve ark.7 sacrumun kurt, tilki ve köpekte 3 omurdan oluştuğunu; kurtta sacrumu oluşturan 2. ve 3. omurların proc. spinosuslarının kaynaştığını, köpek ve tilkide ise ikisi arasında bir çentik oluştuğunu bildirmişlerdir. Yılmaz ve ark.10 su samurunda, Tecirlioğlu12 sırtlanda, Dursun ve Tıpırdamaz9 ise vizonda sacrum’un üç omurdan oluştuğunu ve proc. spinosus’ların serbest halde bulunduğunu bildirmişlerdir. İncelenen iki vaşakta sacrum 3 omurdan oluşmuştu ve proc. spinosuslar kaynaşmamıştı.

    Sonuç olarak; vaşaklarda columna vertebralis’i oluşturan omurlar incelenerek, evcil ve yabani carnivor türleriyle olan benzerlik ve farklılıkları ortaya konmuş ve alanındaki bilgi birikimine katkı sağlayacağı kanaatine varılmıştır.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • Kaynaklar

    1) Kuru M. Omurgalı Hayvanlar. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Basımevi, 1987.

    2) Demirsoy A. Memeliler Yaşamın Temel Kuralları. Cilt III. Ankara: Meteksan Basımevi, 1992.

    3) Evans HE, Christensen GC. Miller’s Anatomy of the Dog. Philadelphia: WB Saunders Company, 1979.

    4) Getty R. Sisson and Grossman’s the Anatomy of Domestic Animals. Vol 2. 5th Edition, Philadelphia: WB Saunders Company, 1975.

    5) Nickel R, Schummer A, Seiferle E. The Anatomy of the Domestic Animals. Vol I. Berlin: Verlag Paul Parey, 1987.

    6) Dursun N. Veteriner Anatomi I. Ankara: Medisan Yayınevi, 2008.

    7) Girgin A, Karadağ H, Bilgiç S, Temizer A. Kurt (Canis lupus) ve tilki (Canis vulpes) iskelet kemiklerinin yerli köpeğinkilerine (Canis familiaris) göre gösterdikleri makro-anatomik ayrımlar üzerine araştırmalar. Selçuk Üniversitesi Vet Fak Dergisi 1988; 4: 169-182.

    8) Gültekin M, Uçar Y. Yerli tilki (Canis vulpes) ve çakal (Canis sureus) iskelet kemiklerinin yerli köpeğinkilerine (Canis familiaris) göre gösterdikleri makro-anatomik ayrımlar üzerinde araştırmalar I. Truncus ve Membra. Ank Üniv Vet Fak Derg 1980; 27: 201-214.

    9) Dursun N, Tıpırdamaz S. Vizonun (Mustela vison) iskelet kemikleri üzerinde makro-anatomik araştırmalar. SÜ Vet Fak Derg 1989; 5: 13-27.

    10) Yılmaz S, Dinç G, Toprak B. Macro-anatomical investigations on skeletons of otter (Lutra lutra) III. Skeleton axiale. Veterinarski Arhiv 2000; 70: 191-198.

    11) Dinç G. Porsuk (Meles meles) iskelet sistemi üzerinde makro-anatomik araştırmalar III. Skeleton axiale. FÜ Sağlık Bil Dergisi 2001; 15: 175-178.

    12) Tecirlioğlu S. Sırtlan ve köpeğin iskelet kemikleri üzerinde makro-anatomik araştırmalar. AÜ Vet Fak Derg 1983; 30: 149-166.

    13) International Committee on Veterinary Gross Anatomical Nomenclature. Nomina Anatomica Veterinaria. Fifth Edition (revised version) 2012.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • [ Başa Dön ] [ Özet ] [ PDF ] [ Benzer Makaleler ] [ Yazara E-Posta ] [ Editöre E-Posta ]
    [ Ana Sayfa | Editörler | Danışma Kurulu | Dergi Hakkında | İçindekiler | Arşiv | Yayın Arama | Yazarlara Bilgi | E-Posta ]