Sağlıklı kısraklarda ortalama biyokimyasal değerler; Na (135.25 ± 2.78 mmol/L), K (5.02 ± 0.52 mmol/L), glukoz (61.60±9.16 mg/dl), trigliserit (5.50±1.58 mg/dl), total protein (6.44±0.15 g/dl), albumin (6.44±0.15 g/dl), üre (24.66±0.98 mg/dl), kreatinin (1.42±0.14 mg/dl), ALT (8.87 ± 0.83 IU/L), AST (206.20 ± 14.3 IU/L) olarak belirlendi.

Endometritisli kısraklarda AST (p<0.01) ve glukoz (p<0.05) düzeyleri istatistiksel olarak farklı bulunurken, diğer parametrelerde istatistiki bir fark tespit edilmedi.

Sonuç olarak, endometritisli kısraklarda kan serumundaki araştırılan biyokimyasal parametreler bakımından belirgin bir değişikliğin meydana gelmediği görüldü.

Fertilite, kısraklar arasında önemli farklılıklar göstermektedir. Çoğu zaman kötü idari durum ve yanlış zamanda tohumlama fertilitede düşmeye sebep olabilir, fakat düşük gebelik oranının muhtemel en önemli sebebi endometritistir ^2,13. Endometritis, uterusun yangısal bir durumudur ve endometriumda plazma hücrelerinin varlığı ile karakterizedir ¹³. Hastalığın genellikle pneumovagina, normal veya güç doğumlar, çiftleşme ya da genital organ muayenesi sırasında yeterli hijyen kurallarının uygulanmaması sonucu meydana geldiği bildirilmektedir ^{10, 11}.

Kanın biyokimyasal analizinin yapılması ile hayvanların beslenme durumları, patolojik doku hasarları ve subklinik hastalıklar hakkında fikir edinilebilir ⁶. Hastalıkların özellikle kan serumundaki biyokimyasal parametreler üzerine olan etkilerinin tespiti, hastalığın tedavisinde ve bu hastalığa karşı alınacak koruma ve kontrol tedbirlerinde önemli yer tutmaktadır. Atlarla ilgili olarak kanın biyokimyasal parametrelerini araştıran çalışmalar ^{1, 3} bulunmasına rağmen, yapılan taramalarda Şanlıurfa yöresindeki safkan Arap atlarıyla ilgili araştırmaya rastlanmamıştır.

Bu çalışma, Şanlıurfa yöresi safkan Arap kısraklarında bazı biyokimyasal parametrelerin fizyolojik değerlerini belirlemek, klinik ve histopatolojik olarak endometritis teşhisi konulan hayvanların değerleri ile kıyaslamak ve bu parametrelerin hastalığın teşhisinde kullanılabilirliğini ortaya koymak amacı ile yapıldı.

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 1: Sağlıklı ve Endometritisli Safkan Arap Kısraklarına Ait Bazı Biyokimyasal Parametreler

Mevcut kaynaklarda ^1,3,5 atlardaki normal biyokimyasal değerler; Na 132-147.3 mmol/L, K 2.4-5.2 mmol/L, glukoz 62.2-127 mg/dl, kolesterol 50-150 mg/dl, trigliserit 4-44 mg/dl, total protein 5.2-7.9 g/dl, albumin 2.5-4.2 g/dl, üre 10-26 mg/dl, kreatinin 0.9-2.0 mg/dl, ALT 2.7-20.5 IU/L ve AST 115.7-366 IU/L olarak bildirilmektedir. Sunulan çalışmada sağlıklı safkan Arap kısraklarında elde edilen biyokimyasal değerlerin bildirilen verilerle uyum içerisinde olduğu tespit edildi.

Dünyanın pek çok yerinde saf kan kısrakların biyolojik olarak önemlilikleri doğurdukları taylardan ileri gelir. Çünkü bu kısraklardan doğan taylar hayatlarının çok erken devrelerinde ticari yarışlara katılarak hem binicilerine hem de sahiplerine ekonomik yönden çıkar sağlarlar. Kısraklarda gebe kalmaya engel pek çok faktör vardır. Bunların en önemlilerinden biri endometritistir.

Sağlıklı atlar için glukoz konsantrasyonu çeşitli araştırıcılar ^{7, 9} tarafından 60-127 mg/dl arasında bildirilmektedir. Sunulan çalışmada endometritisli kısraklarda glukoz konsantrasyonu (116.13±9.77 mg/dl) sağlıklı hayvanların değerinden (61.60±9.16 mg/dl) istatistiki olarak yüksek (p<0.05) bulunmasına rağmen diğer yazarların ^{7, 9} bildirdiği referans değerleri arasındadır. Yine de glukoz düzeylerindeki bu farklılık, farklı bakım ve beslenme koşullarına, strese ve değişen fizyolojik şartlara bağlı olabilir.

Tüm hayvanlarda AST serum aktivitesinde yükselme yumuşak doku hasarının bir göstergesidir. Yapılan çalışmada endometritisli kısraklarda AST enzim düzeyleri 267.00±7.94 IU/L bulundu. Sağlıklı hayvanlarda ise bu değer 206.20±14.30 IU/L olarak tespit edildi ve aradaki farkın istatistiki olarak önemli (p<0.01) olduğu, ancak bu artışın enzim konsantrasyonlarındaki yüksek deviasyondan dolayı fizyolojik sınırlar içinde olduğu saptandı ^{4, 12}.

Sonuç olarak, ölçülen biyokimyasal parametrelerin Şanlıurfa yöresi safkan Arap kısraklarda da bildirilen referans değerler arasında olduğu ve endometritisin, kısrakların kan serumu biyokimyasal parametreleri üzerinde genel olarak değişikliğe sebep olmadığı tespit edildi.

1) Altuntaş A, Fidancı U.R. Evcil hayvanlarda ve insanda kanın biyokimyasal normal değerleri. AÜ Vet Fak Derg 1993; 40 (2): 173-186.

2) Blue HB, Blue MG, Kenney RM, Merrit TL. Chemotactic properties and protein of equine uterine fluid. Am J Vet Res 1984; 45: 1205-1208.

3) Bradford PS. Large Animal Internal Medicine. Diseases of Horses, Cattle, Sheep and Goats. Philadelphia. The CV. Mosby Company, 389-391, 1990.

4) Felbinger U. Selected serum constituents in pregnant and lactating Thoroughbred mares. Israel J Vet Med 1987; 43 (2): 96-103.

5) Fraser CM. The Merck Veterinary Manual. A handbook of Diagnosis, Therapy and Disease Prevention and Control for The Veterinarian. 7th Ed. Merck and Co Inc., New Jersey 969-970, 1991

6) Ingrehan HR, Kappel CL. Metabolic profile testing. Food Animal Practise. 1988; 4(2): 391-407.

7) June V, Soderholm V, Hintz HF, Butter WR.. Glucose tolerence in the horse, pony and donkey. J Equine Vet Sci 1992; 12(2):103-105.

8) Meyer DJ, Harvey JW. Veterinary Laboratory Medicine. Interpiretation and Diagnosis, 2nd ed. WB Saunders, 1998.

9) Parry BW, Chrisman MV.. Serum and peritoneal fluid amylase and lipase reference values in horses. Equine Vet J 1991; 23(5): 390-391.

10) Troedsson MHT, Lliu IKM. Uterine clearance of non-antigenic markers (52Cr) in response to bacterial challenge in mares potentially susceptible and resistant to choronic uterine infections. J Reprod Fertil 1991; 44: 283-288.

11) Troedsson MHT, Lliu IKM, Thurmond M. Function of uterine and blood- derived polymorphonuclear neutrophils in mares susceptible and resistant to chronic uterine infection: phagocytosis and chemotaxis. Biol Reprod 1993; 49: 507-14.

12) Turgut K. Veteriner Klinik Laboratuvar Teşhis. 2.Baskı. Konya. Bahçıvanlar Basım Sanayi A.Ş. 2000.

13) Watson ED. Post-breeding endometritis in the mare. Anim Reprod Sci 2000; 61-62 (2): 221-232.