[ Ana Sayfa | Editörler | Danışma Kurulu | Dergi Hakkında | İçindekiler | Arşiv | Yayın Arama | Yazarlara Bilgi | E-Posta ]
Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Veteriner Dergisi
2017, Cilt 31, Sayı 3, Sayfa(lar) 201-204
[ Özet ] [ PDF ] [ Benzer Makaleler ] [ Yazara E-Posta ] [ Editöre E-Posta ]
Japon Bıldırcınlarında (Coturnix Coturnix Japonica) Duodenum ve Pancreas’ın Morfolojik Yapısının İncelenmesi
Saime Betül BAYGELDİ1, Zait Ender ÖZKAN1, Meryem KARAN1, Sema TİMURKAAN2, Sadık YILMAZ1
1Fırat Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Anatomi Anabilim Dalı, Elazığ, TÜRKİYE
2Fırat Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Histoloji ve Embriyoloji Anabilim Dalı, Elazığ, TÜRKİYE
Anahtar Kelimeler: Duodenum, japon bıldırcını, makro-anatomi, pancreas
Özet
Çalışma Japon bıldırcınlarında (Coturnix coturnix japonica) duodenum ve pancreasın makroanatomik ve ışık mikroskobu ile yapısını incelemek amacıyla yapıldı. Bu amaçla 5 erkek 5 dişi olmak üzere toplam 10 bıldırcın kullanıldı.

Japon bıldırcınlarında (Coturnix coturnix japonica) duodenum, ventriculus’un sağ yüzünde craniodorsal’den çıkıp U harfi şeklinde kıvrım yapmaktaydı. Duodenum’un sol ventral kolu olan pars descendens duodeni, ventriculus’un gerisinde sola kıvrım yaparak duodenumun sağ dorsal kolu olan pars ascendens duodeni’ye geçtiği görüldü.

Pancreas, duodenumun kıvrımları arasında lokalize gri-beyaz renkli bir organdı. Organın lobus pancreatis dorsalis, lobus pancreatis ventralis, lobus pancreatis tertius ve lobus pancreatis splenalis olmak üzere dört loba ayrıldığı belirlendi. Pancreas salgılarını duodenum’a ileten ductus pancreaticus isimli akıtıcı kanalların 3 adet olduğu tespit edildi.

Histolojik muayenelerde duodenum‘daki villi intestinales’in boyları 1.5-2 mm idi. Geriye doğru gidildikçe villusların boyu kısalıp kalınlaşmıştı. Pancreas’ın, pars exocrina’sı memelilerdekine benzerdi.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • Giriş
    Bıldırcınlar Galliformes takımı içinde, sülünler (Phasianidae) familyasının Coturnix cinsinden olan küçük yapılı kuş türleridir. 18-20 cm boyunda, küçük başlı, narin ve sert gagalı kuşlardır 1,2.

    Duodenum, midenin pylorus’undan çıkar. Tüm evcil kuş türlerinde şerit şeklinde bir mesenterium’la (lig. pancreaticoduodenale) bağlanan “U” şeklinde düz, paralel kollardan oluşur 2,3.

    Kuşlarda pancreas, duodenum’un iki kolu arasına yerleşmiş, gri-beyaz renkli bir organdır. Genellikle, lobus pancreatis dorsalis, lobus pancreatis ventralis ve dalağa doğru uzanan çok dar bir şerit şeklinde bulunan lobus pancreatis splenalis olmak üzere üç loptan oluşur 2,3. Lobus pancreatis tertius adlı dördüncü bir lobun varlığı da sözkonusudur 5,10.

    Kuluçka süresinin kısalığı, düşük maliyeti, damızlıkta kullanılma yaşının küçük olması ve kanatlı ıslahında deney hayvanı olarak kullanılması gibi nedenler bu hayvanın anatomik özelliklerinin bilinmesinin önemini ortaya koymaktadır.

    Yapılan literatür taramalarında, bıldırcınlarda duodenum ve pancreas’ın morfolojik yapısı ile ilgili az sayıda çalışma olduğu görülmüştür. Bu çalışma bu türün duodenum ve pancreas’ı ile ilgili yapılacak çalışmaları kolaylaştırması açısından önemlidir.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • Materyal ve Metot
    Bu çalışmada Elazığ Veteriner Kontrol Enstitüsü Deney Hayvanları Etik Kurulu’nun onayı alındı. Çalışmada bıldırcın çiftliğinden sağlanan 89-165 g ağırlığında 5 erkek ve 5 dişi olmak üzere toplam 10 adet 4-6 aylık yetişkin bıldırcınlar (Coturnix coturnix japonica) kullanıldı. Hayvanlar eter inhalasyonu ile anestezi edilerek usulüne uygun bir şekilde diseke edildi. Duodenum ve pancreastan alınan 0.5-1 cm‘lik doku örnekleri %10’luk formaldehit solüsyonunda tespit edildikten sonra bilinen histolojik yöntemlerle yıkama, dehidrasyon ve parlatma işlemlerini takiben parafinde bloklandı. Hazırlanan parafin bloklarından 5-7 µm kalınlığında kesitler alınarak, Mayer‘in hematoksilen-eozin boyama 4 yöntemi kullanıldı. Terminolojik ifadelerin yazımında Nomina Anatomica Avium dan yararlanıldı 5.
  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • Bulgular
    Japon bıldırcınlarında (Coturnix coturnix japonica) duodenum, ventriculus’un sağ yüzünde craniodorsal’den çıkıp U harfi şeklinde kıvrım yapmaktaydı. Duodenum’un sol ventral kolu olan pars descendens duodeni, ventriculus’un sağ yüzü ile karaciğerin sağ lobu arasında caudoventral olarak uzanmaktaydı. Bu kolun ventriculus’un gerisinde sola kıvrım yaparak pars ascendens’e geçtiği görüldü. Pars ascendens duodeni, duodenumun sağ dorsal kolu idi. Bu kol pars descendens’in dorsal’inde cranioventral’e doğru uzanmaktaydı (Şekil 1). Pars ascendens duodeni lobus hepatis dexter’in margo ventralis’ine teğet olarak seyredip, flexura duodenojejunalis’i oluşturmaktaydı (Şekil 1). Pars descendens duodeni’nin çapı pars ascendens’e göre daha genişti. Erkek ve dişi bıldırcınlarda duodenumun uzunluk ve çapları Tablo 1 ve Tablo 2 de olarak gösterilmiştir.


    Büyütmek İçin Tıklayın
    Şekil 1: Bıldırcınlarda duodenum ve pankreas loblarının dorsalden makroskobik görüntüsü, Duodeni descendens, DD; Duodeni ascendens, DA; Dorsal lop, DL; Üçüncü lop, ÜL; Splenik lop, SL.


    Büyütmek İçin Tıklayın
    Tablo 1: Erkek bıldırcınlarda duodenum ölçümleri


    Büyütmek İçin Tıklayın
    Tablo 2: Dişi bıldırcınlarda duodenum ölçümleri

    Bıldırcınlarda pancreas, duodenumun kıvrımları arasında lokalize gri-beyaz renkli bir organdı. Organın lobus pancreatis dorsalis, lobus pancreatis ventralis, lobus pancreatis tertius ve lobus pancreatis splenalis olmak üzere dört loba ayrıldığı belirlendi. Bu loplardan lobus pancreatis dorsalis’in, pars descendens duodeni’nin, üçüncü lobun ise pars ascendens duodeni’nin medial kısmına paralel uzanarak flexura duodeni’ye ulaştığı görüldü (Şekil 1). Lobus pancreatis ventralis’in pancreas‘ı oluşturan en büyük lop olduğu ve interduodenal boşluğu tamamen doldurduğu tespit edildi (Şekil 2). Lobus pancreatis splenalis’in ise yağ doku içine gömülü ve ince olarak dalağa doğru uzandığı belirlendi. Pancreas salgılarını duodenum’a ileten akıtıcı kanallar olan ductuli pancreati sayısının 3 adet olduğu ve bu kanalların safra kanalı yanında sırasıyla ductus pancreaticus dorsalis, ductus pancreaticus ventralis ve ductus pancreaticus tertius olmak üzere duodenum’a açıldıkları görüldü (Şekil 3).


    Büyütmek İçin Tıklayın
    Şekil 2: Bıldırcınlarda duodenum ve pankreas loplarının ventralden makroskobik görüntüsü, Duodeni ascendes, DA; Duodeni descendens, DD; Ventral lop, VL.


    Büyütmek İçin Tıklayın
    Şekil 3: Bıldırcınlarda ductus pancreaticusların makroskobik görüntüsü, 1: Dorsal kanal, 2: Ventral kanal, 3: Üçüncü kanal, 4: Hepatik kanal, 5: Safra kanalı.

    Histolojik olarak duodenum içten dışa doğru tunica mucosa, tunica muscularis ve tunica serosa’dan oluşmuştu. Villus intestinalis’lerin boyu 1.5-2 mm idi. Geriye doğru gidildikçe villusların boyu kısalıp kalınlaşmıştı. Epitel katmanı oluşturan hücreler yüksek prizmatiklik gösterdi. Aralarında az sayıda kadeh hücreleri bulunmaktaydı (Şekil 4). Epitel hücrelerin apikal kısımları kütiküler bir yapıya benzemekteydi. İyi gelişen lamina propriyada lenfosit infiltrasyonları bulundu. Paneth hücrelerinin bulunmadığı tespit edildi.


    Büyütmek İçin Tıklayın
    Şekil 4: Bıldırcınlarda duodenumun mikroskobik görüntüsü, Kadeh hücresi, KH; Villus intestinalis, Vİ

    Glandula intestinalis’ler (intestinal kriptler) basit bir şekildeydi ve bunların arasında kadeh hücreleri bulunmaktaydı. Tunica mucosa ince bir katman halindeydi. İnce olan submucosa katmanı tunica muscularis'e bağlanmıştı.

    Histolojik olarak pancreas dokusu ekzokrin ve endokrin kısımlardan oluşmaktaydı. Ekzokrin kısım memelilerdekine benzerdi. Endokrin bölgeler ise pancreasın her yerine dağılmış Langerhans adacıklarından oluşmuştu (Şekil 5). Loplarda, aynı tip hücrelerin bir araya gelerek oluşturdukları alfa, beta ve miks adacıklarının büyük ve küçük adacıklar şeklinde bulunduğu görüldü. Bu adacıklar genellikle kan damarlarının etrafında yer almaktaydı ve pancreasın yaklaşık %1-2’lik bir kısmını oluşturmaktaydı. Ekzokrin pancreas ise bol granüllü, piramidal şekilli, ortalarında sentro asiner hücrelerin bulunduğu, seröz asinus’lardan oluşmaktaydı. Asinus lumen’inden başlayan küçük çaplı interkalat kanalların (pars inisyalis) yassı epitelli, lumen’lerinin kıvrımsız ve etrafında belirgin bir bağ doku olmadığı görüldü. Küçük çaplı akıtıcı kanalların asinus’lar arasında birleşerek elastik ipliklerden zengin, az da olsa bağ dokusu bulunan, tek katlı kübik epitele sahip, lumen’leri kıvrımsız, orta çapta intralobuler kanalları oluşturdukları tespit edildi. Lopçuklar içerisindeki intralobuler kanalların, lopçuklar arasındaki bağ dokunun biraz daha fazla olduğu alanlarda daha büyük çaplı, 1-2 sıralı düz kas hücrelerinden oluşan kas tabakasına ve geniş bağ dokuya sahip interlobuler kanallarla (pars ekskratorya) birleştiği gözlendi. Bağdoku, yağ doku ve damarlardan zengin olan alanlarda interlobuler kanallarının, lamina epitelyalis katmanı tek katlı prizmatik epitel hücrelerinden oluşan interlober kanallara (ana akıtıcı kanal) açıldığı belirlendi. Lamina propriya’nın yer yer kalınlaşarak kanal lumen’ini kıvrımlaştırdığı ve yüzey alanını oldukça genişlettiği, düz kas hücrelerinden oluşan tunica muscularis’in enine ve boyuna seyreden kalın iki katmandan ibaret olduğu görüldü.


    Büyütmek İçin Tıklayın
    Şekil 5: Bıldırcınlarda pancreasın mikroskobik görüntüsü, Langerhans adacığı, LA.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • Tartışma
    Taşbaş 6; tavuk, horoz ve hindilerde duodenum’un “U” harfi şeklinde bir kıvrım yaptığını bildirmiştir. Bıldırcınlarda da duodenum’un “U” şeklinde bir kıvrım yaptığı tespit edilmiştir. Dursun 3 duodenumun ortalama uzunluğunu tavukta 20-37cm, kazda 40-50 cm, ördekte 20-40 cm, güvercinde 10-12cm kadar olduğunu bildirmiştir. Bıldırcınlarda ise duodenum uzunluğunun ortalama 19.8 cm olduğu belirlenmiştir. Dursun 3 duodenum çapının ortalama değerlerinin tavukta 0.7-1.0 cm, kazda 1.0-1.5 cm, ördekte 0.5-1.0 cm, güvercinde ise 0.3-0.5 cm olduğunu bildirmiştir. Bıldırcınlarda duodenumun çapı ortalama 0.928 cm olarak belirlenmiştir.

    Taşbaş 6, Doğuer ve Erençin 7, Dursun 3 ve Özdemir ve ark. 8 evcil kanatlılarda pancreas’ın lobus pancreatis dorsalis, lobus pancreatis ventralis ve lobus pancreatis splenalis olmak üzere 3 loptan oluştuğunu; Bailey ve ark. 9 nadir olarak bazı kuş türlerinde lobus pancreatis dorsalis ve lobus pancreatis ventralis olmak üzere 2 lop bulunduğu ve Paik ve ark. 10 ise pancreas’ın dorsal, ventral, tertius ve splenius olmak üzere 4 loptan oluştuğunu bildirmişlerdir. İncelenen bıldırcınlarda Paik ve ark. 10 tarafından ve Nomina Anatomica Avium 5’da bildirildiği gibi pancreas’ın 4 loptan oluştuğu tespit edilmiştir. Ayrıca pancreas’ın akıtıcı kanalları olan ductus pancreaticus’ların Özdemir ve ark. 8 saksağanda, Şimşek ve ark. 11 şahinde ve Liu ve ark. 12 ördekte 2 adet olduğu ve bu kanalların flexura duodeni yakınında lobus pancreatis ventralis’ten çıktığını belirtmiştir. Bu bilgilerin aksine bıldırcınlarda ductus pancreaticus’ların lobus pancreatis tertius’tan flexura duodenojejunalis yakınından köken aldığı ve 3 adet olduğu belirlenmiştir.

    Bloom ve Fawcett 13, Slack 14, endokrin adacıkların asinuslar arasına rastgele dağılmış, damarlardan zengin, retiküler bağdokuyla çevrelenmiş, küçük ve büyük, genellikle yuvarlak ya da oval şekilli adacıklar olduğunu ve Özdamar 15 da toplam pancreas kütlesinin %1-3’ünü oluşturduğunu bildirmişlerdir. Bıldırcın pancreas’ındaki endokrin adacıklarının literatürde bildirilenler ile benzer yapıda olduğu ve pancreas’ın yaklaşık %1-2’lik bir kısmını oluşturduğu tespit edilmiştir.

    Motta ve ark. 16, tek katlı kübik epitel içeren intralobuler kanallarla, prizmatik epitel hücreli interlobuler kanalların etrafı elastik ipliklerden zengin olduğunu ve bu kanalların lamina propriyalarında bazen bez benzeri yapılar bulunabildiğini bildirmiştir. Gülmez 17, kaz pancreas’ında interlobuler kanalların başlangıcından itibaren akıtıcı kanalların bağdokularında sentro-asiner hücreleri bulunan asinus benzeri bezlerin olduğunu, bu bezlerin kendilerine has interkalat, intralobuler ve interlobuler kanalcıklarının bulunduğunu bildirmektedir. Çalışmada, bıldırcındaki akıtıcı kanalların bağ dokusunda bez benzeri yapılar saptanmamıştır.

    Bloom ve Fawcet 13, Tanyolaç 18, Gülmez 17 asinus lumeninde görülen sentro-asiner hücrelerin memeli pancreaslarında bol miktarda bulunduğunu, kanatlı hayvanlardan tavukta bulunmadığı, kazda ise az da olsa rastlandığı bildirilmektedir. Çalışmadaki bulgular Bloom ve Fawcet 13, Tanyolaç 18, Gülmez 17’in bulgularıyla paralellik göstermektedir.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • Kaynaklar

    1) Mills AD, Crawford LL, Domjan M and Faure JM. The behavior of the japanese or domestic quail Coturnix japonica. Neuroscience and Biobehavioral Reviews 1997; 21: 261-281.

    2) Nickel R, Schummer A, Seiferle E. Anatomy of the Domestic Birds. Berlin, Hamburg: Verlag Paul Parey, 1977.

    3) Dursun N. Evcil Kuşların Anatomisi. Ankara: Medisan Yayın Evi, 2002.

    4) Luna LG. Manuel of Histologic Staining Methods of the Armed Forces Insitute of Pathology. 3rd Edition, Toronto, London: Mc. Graw-Hill Book Company, 1968.

    5) Baumel JJ, Witmer LM. Nomina Anatomica Avium, Nuttall Ornithological Club. 2nd Edition, Massachusetts: Harvard University, 1993.

    6) Taşbaş M. Evcil kanatlılardan tavuk, horoz ve hindi’nin sindirim sistemleri üzerine karşılaştırmalı makroanatomik ve subgros araştırmalar. Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi 1978; 25: 500-516.

    7) Doğuer S, Erençin Z. Evcil Kuşların Komparatif Anatomisi. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1964.

    8) Özdemir D, Özüdoğru Z, Balkaya H, Kara H, Erbaş E. Saksağan (Pica pica)’da pankreas dokusunun morfolojik yapısının incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Veteriner Bilimleri Dergisi 2016; 11: 67-73.

    9) Bailey TA, Mensah-Brown EP, Samour JH, et al. Comparative morphology of the alimentary tract and its glandular derivatives of captive bustards. Journal of Anatomy 1997; 191: 387-398.

    10) Paik YK, Nishida T, Yasuda M. Comparative and topographical anatomy of the fowl, LVII. The vascular system of the pancreas in the fowl. Nihon Juigaku Zasshi 1969; 31: 241-251.

    11) Şimşek N, Bayraktaroğlu AG, Altunay H. Localization of Insulin immunpositive cells and histochemical structure of the pancreas in falcons (Falco Anaumanni). Ankara Üniv Vet Fak Derg 2009; 56: 241-247.

    12) Liu JW, Evans H, Larsen P, et al. Gross anatomy of the pancreatic lobes and ducts in six breeds of domestic ducks and six species of wild ducks in China. Anat Histol Embryol 1998; 27: 413-437.

    13) Bloom W, Fawcett DW. A Textbook of Histology. 12nd Edition, Philadelphia, London, Toronto: W.B. Sounders Company, 1975.

    14) Slack, JMW. Developmental biology of the pancreas. Development 1995; 121: 1569-1580.

    15) Özdamar S. Alloxan’ın Sıçan Pankreası Üzerine Etkilerinin Işık ve Elektron Mikroskobu Seviyelerinde Araştırılması. Doktora Tezi, Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 1987.

    16) Motta MP, Macchiarelli G, Nottola SA, Correr S. Histology of the exocrine pancreas. Microsc Res Tech 1997; 37: 384-398.

    17) Gülmez N. Are glands present in goose pancreatic ducts? A light microscope study. J Pancreas 2003; 4: 125-128.

    18) Tanyolaç A. Özel Histoloji. Ankara: Yorum Basım Yayın San Ltd Şti, 1999.

  • Başa Dön
  • Özet
  • Giriş
  • Materyal ve Metot
  • Bulgular
  • Tartışma
  • Kaynaklar
  • [ Başa Dön ] [ Özet ] [ PDF ] [ Benzer Makaleler ] [ Yazara E-Posta ] [ Editöre E-Posta ]
    [ Ana Sayfa | Editörler | Danışma Kurulu | Dergi Hakkında | İçindekiler | Arşiv | Yayın Arama | Yazarlara Bilgi | E-Posta ]