Neonatal dönemde buzağının canlı kalması için en önemli koşullardan biri pasif immunitenin sağlanmasıdır. Kaliteli kolostrum başarılı pasif immun transferin en önemli belirleyicilerinden biridir
1. Kolostrum prepartum dönemde maternal sirkülasyondaki Ig ve diğer bağışıklık bileşenlerinin aktif transport ile meme bezine taşınması veya meme bezinde direkt sentezlenmesi ile oluşmaktadır
21. Doğuma 5 hafta kala başlayan ve doğuma 1-3 gün kala pik seviyelere ulaşan bu sürece kolostrogenezis adı verilir
4. 5 haftalık bu dönemde haftada ortalama 500 gramdan fazla IgG anne kan dolaşımından meme salgısına aktarılır
22. Süt yönlü kültür ırkı ineklerin doğuma 2 hafta kala kan serumu IgG konsantrasyonlarının et yönlü kültür ırklarına oranla çok daha fazla düşmesi kolostrogenezisde IgG taşınmasının süt yönlü ırklarda daha fazla olduğunu göstermektedir. Buna karşın sütçü ve etçi ırkların kolostral IgG yoğunlukları karşılaştırıldığında etçi ırkların kolostrum kalitesinin daha yüksek olduğu görülmüş bunun sebebinin ise sütçü ırkların ürettikleri toplam kolostrum hacminin yüksek olması ve transfer edilen Ig’leri dilüe etmesine bağlanmıştır
7,18. Yapılan bir araştırmada
16 sütçü ırkların ortalama IgG yoğunluğu 42.7 g/L olarak ölçülürken etçi ırklarda bu değerin 113.4 g/L olduğu görülmüştür. Sunulan bu çalışmada kolostrum verileri değerlendirilen, meraya dayalı yetiştiriciliği yapılan ve rutinde sağım uygulanmayan Yerli Kara ırkı sığırlarda üretilen kolostrum hacmi, hayvanların büyük çoğunluğunun sağıma izin vermemesi sebebiyle tamamen sağılarak boşaltılamadığından ölçülememiştir. Bu sebeple her iki ırkın da üretilen kolostrum miktarları, laktasyonda üretilen ortalama süt miktarı literatür bilgisi
16,17 baz alınarak hesaplanmış, İsviçre Esmeri süt verimi yüksek, Yerli Kara ırkı ise süt verimi düşük olarak değerlendirilmiştir. Her iki ırk da kombine ırklar olmakla beraber İsviçre Esmeri süt yönü ön plana çıkan ve yıllık süt verimi ile orantısal olarak üretilen kolostrum miktarı daha fazla olan bir ırktır. Yerli Kara ırkında ise yıllık süt verimi düşük olduğu için, üretilecek kolostrum miktarının da düşük olması beklenmektedir. Süt verimi ve kolostrum miktarı düşük etçi ırklarda da olduğu gibi, Yerli Kara kolostrumunun düşük miktarda üretilmesi, kolostral IgG konsantrasyonunda artış ve kolostrum kalitesinin yükselmesi ile sonuçlanması bu çalışmanın hipotezini oluşturmaktadır. Bu çalışmada Yerli Kara ırkı ile karşılaştırılan kültür ırkına temsilen seçilen İsviçre Esmeri ırkı sığırlarda kolostrum kalitesine yönelik birçok çalışma mevcuttur. Genç ve Çoban
23 Siyah Alaca ve İsviçre Esmeri sığırları kolostrum yönlerinden karşılaştırmış kolostrum kalitesi yönünden bir fark olmadığını bildirmiştir. İsviçre Esmeri ırkı sığırların kolostrum IgG konsantrasyonu 77.07 g/L bulunmuştur. Muller ve Ellinger
24 5 farklı sütçü sığır ırkının kolostrum kalitesinin karşılaştırıldığı çalışmalarında İsviçre Esmerinin kolostrum IgG konsantrasyonunu 65.7 g/L olarak bildirmişlerdir. Konuyla ilgili daha önce yapılan bir çalışmamızda Genç ve Çoban
23’a benzer şekilde Simental, Siyah Alaca ve İsviçre Esmeri ırkların kolostrum kalite farkının istatistiki olarak önemli olmadığı görülmüş, ilgili çalışmada İsviçre Esmeri kolostrum IgG konsantrasyonu 88.53 g/L olduğu belirtilmiştir
25. Yerli Kara ırkı ile kıyaslama yapılan mevcut çalışmamızda ise İsviçre Esmeri sığırlarda kolostral IgG konsantrasyonu 74.6 g/L olarak ölçülmüştür. Elde edilen sonuçlar özetlenen literatür verileriyle uyumluluk göstermektedir. Yerli Kara ırkı ile yapılacak karşılaştırmanın kontrol grubu olan kültür ırkından elde edilen sonuçların önceki çalışmalar ile uyumlu çıkması verilerin diğer kültür ırkları ile de kıyaslanabilmesine olanak sağlamaktadır.
Norman ve ark. 26’nın süt üretimi yüksek olmayan 5 farklı ırk üzerinde yaptığı kolostrum IgG kıyaslamasında tüm ırkların kolostrum konsantrasyonları yaklaşık 100 g/L ve üzeri olarak ölçülmüştür. McGee ve ark. 27 saf etçi ırklar ve etçi ırklar ile Siyah Alaca ırkı sığırların melezleri üzerine yaptıkları bir çalışmada saf et ırkı sığırların kolostrum IgG konsantrasyonu 155.3 g/L, melez sığırların ise 181.6 g/L olarak ölçmüştür. Yerli Kara ırkı sığırlar süt verimi çok yüksek olmayan kombine ırk olarak değerlendirilirken, kolostrumunun da Guy ve ark. 18 tarafından yapılan çalışmada belirtilen dilüsyon etkisi ile seyrelmediğinden oldukça kaliteli olması beklenmektedir. Yerli Kara sığırlarda kolostrum IgG konsantrasyonu 133.1 g/L olarak ölçülmüştür. Bu sonuçlar süt verimi düşük ırkların kullanıldığı çalışmaların sonuçlarıyla benzerlik göstermektedir.
Kessler ve ark. 28 sütçü ırkların kolostrum kalitesinin üretilen kolostrum miktarı ile ters orantılı olarak değişeceği genellemesini ortaya atan kolostrumun dilüsyonu hipotezine karşı bazı sütçü, etçi ve kombine özelliğe sahip popüler ve yerel ırkların dâhil olduğu 13 farklı ırkı kolostrum kaliteleri yönünden değerlendirmişlerdir. Guy ve ark. 18’nın aksine her zaman az kolostrum üreten sığırların kolostrum kalitelerinin iyi olmayacağı, daha düşük süt verimli ineklerin yüksek süt verimli popüler ırklardan daha kalitesiz kolostrum üretebileceklerini göstermiştir. Söz konusu çalışmada 28 İsviçre Esmeri ırkı sığırların kolostrum IgG konsantrasyonu 110.2 g/L ölçülürken yıllık süt verimi neredeyse İsviçre Esmerinin yarısı düzeyinde olan (4200 L) Murnau-Werdenfelser ırkı sığırların kolostrum ortalama IgG konsantrasyonları 51.0 g/L olarak ölçülmüştür 28,29.
Geçmiş literatür bilgisi dikkate alındığında; laktasyonda üretilen süt miktarı ile kolostrum miktarının artma ya da azalma göstereceği ve artacak toplam kolostrum hacmiyle ters orantılı olarak kolostrum IgG yoğunluğunun düşeceği bilgisi ve güncel literatürlerde yer verilen bu teorinin bazı popüler olmayan yerel ırklarda farklılık gösterebileceği bilgisi birlikte ele alındığında Yerli Kara kolostrum kalitesinin daha önce hiç araştırılmadığı görülmüştür. Bu çalışmayla milli gen kaynağımız olan Yerli Kara ırkı sığırlarda kolostrum kaliteleri, IgG baz alınarak ilk kez değerlendirilmiştir. Kolostrum kalitesinin pasif immun transfer başarısının en önemli belirleyicilerinden biri olması sebebiyle, süt verimi ortalama yıllık 1000 L’yi geçmeyen ve genel olarak sütü sağılmayarak sadece yavrusunu emziren Yerli Kara ırkımızın kolostrum kalitesinin süt üretimi yüksek olan İsviçre Esmeri ırkına oranla oldukça yüksek olduğu görülmüştür. Halen Anadolu’da yetiştiriciliği yapılan Yerli Kara ırkı sığırların buzağı sağlığı açısından en kritik nokta olan pasif immun transfer başarısı için yeterli kalitede kolostrum üretebildiği ve genel olarak buzağıları için dışarıdan kolostrum yada kolostrum ikame yemi takviyesine gerek olmadığı görülmüştür.
Teşekkür
Kolostrum örneklerinin toplanmasında emeği geçen TAGEM personelleri Dr. Engin ÜNAY, Dr. Ç. Melikşah SAKAR ve Veteriner Hekim İlker ÜNAL ile TİGEM personeli Uzm. Veteriner Hekim Gökhan TÜKENMEZ’e teşekkürü borç biliriz.
)
)
