Bunlardan epidural anestezi, spinal anestezinin taşıdığı bazı sakıncaları ortadan kaldırabilmek amacıyla ortaya konmuştur. Bu yöntemde lokal anestezik solüsyon dura meter ile columna vertebralis duvarının iç yüzü arasına verilmektedir. Sığırlarda bu uygulama alt ve üst epidural anestezi şeklinde iki yerden yapılır. Alt epidural anestezi 1. kuyruk vertabrası ile 2. kuyruk vertebrası arasındaki çukurluktur ve bu şekilde anüs, vulva, rektum, vagina, regio perinealisin anestestezisi sağlanmış olur. Üst epidural anestezi ise sakrum ile 1. kuyruk vertebrası arasındaki çukurluktan yapılır ve bu şekilde arka bacaklar geçici fonksiyon yapamadığı için, arka bacaklar yere çöker. Arka bacaklarda yapılacak her türlü işlemler; penis muayenesi ve operasyonları, güç doğumlar ve kastrasyonlar için uygun anestezi sağlanmış olur. Ayrıca segmental lumbal anestezi ile istenen bölgenin bant şeklinde anestezisi sağlanabilmektedir. Lumbosakral bölgenin anestezisi ile karın bölgesinin operasyonları yapılabilmektedir ³. Ketamin barbitürat türevi olmayan Arylcyloalkylamine grubundan fenksilidin derivesidir. Ketamin analjezik özellikleri, yüksek benzeşimli monoaminerjik alım alanları ve nörotransmiterlerin geri alınımının inhibisyonu vasıtasıyla olur. Hayvanlarda ketamini epidural kullanımı, antinociceptive alanlardan hafif şekilde, yüksek dozlarda ise kısa süreli ve geçici motor bloklarının yanı sıra duyu kaybıyla etkisini gösterir ^4,5. Ksilazin alfa 2 reseptör agonistidir ve sedasyon ve analzeji amacıyla kullanılır. Medetomidin de alfa2 adrenoreseptör agonistidir, sedasyon ve analjezi amacıyla kullanılır. Adrenoreseptör agonistleri omuriliğin arka tarafında yoğunlaşır ve buranın alfa2 adrenoreseptör agonist ilaçlarla uyarılması motor fonksiyonları etkilemeden doza bağlı olarak analjeziye yol açar ^6,7. Deksmedetomidin alfa2 adrenoreseptörlerine özel bir affinitesi olan, norepinefrin salınımını engelleyerek sedasyon ve analjezi sağlayan, son yıllarda beşeride ve deneysel çalışmalarda yaygın kullanım alanı bulan bir ajandır ⁸.

Bu çalışmada; ketaminin yalnız başına ve ksilazin, medetomidin, deksmedetomidinin ketamin ile kombine kullanımları sonucu oluşturulan epidural anestezinin hematolojik parametreleri ne ölçüde etkileyeceği belirlenmeye çalışıldı.

Olguları Fırat Üniversitesi Hayvan Hastanesine omfalit ve benzeri gibi cerrahi işlemler için getirilen ve Fırat Üniversitesi çiftliğindeki buzağılar oluşturdu. Deneklerin anestezisi Fırat Üniversitesi Hayvan Hastanesi Başhekimliği’nden alınan izin ile Fırat Üniversitesi Hayvan Hastanesi Büyük Hayvan Hospitalizasyon Ünitesi’nde gerçekleşti. Çalışma süresince Fırat Üniversitesi Büyük Hayvan Hospitalizasyon Ünitesi ve laboratuvarı kullanıldı.

Çalışmada 24 adet buzağı 4 grup halinde kullanıldı. Anestezi uygulamasından 12 saat önce olgulara yem ve su verilmedi. Birinci gruptaki 6 buzağıya kontrol grubu olarak ketamin 2 mg/kg dozda lumbosakral bölgeden epidural iğne ile verildi. İkinci gruptaki 6 buzağıya ketamin 2 mg/kg ve ksilazin 0.1 mg/kg dozda, üçüncü gruptaki 6 buzağıya ketamin 2 mg/kg, medetomidin 0.015 mg/kg dozda, dördüncü gruptaki 6 buzağıya ketamin 2 mg/kg, deksmedetomidin 0.01 mg/kg dozda lumbosakral bölgeden uygulandı. Anestezi öncesi ve anestezinin 15, 30, 60, 90. dakikalarında kan örnekleri alınıp EDTA'lı tüplere konularak kan gazı cihazında (EDAN İ15 VET) değerlendirildi. Alınan bu venöz kandaki asidite (pH), parsiyel oksijen (PO2), parsiyel karbondioksit (PCO₂), sodyum (Na), potasyum (K), klor (Cl), kalsiyum (Ca) ve hematokrit (HCT) düzeyleri belirtilen aralıklarla değerlendirildi. Lumbosakral bölgeden uygulama yapılması için son bel vertebrası ile sakrum arasındaki boşluk tayin edilip, epidural Tuohy-Schliff iğnesi yardımıyla belirtilen anestezikler bu bölgeye uygulandı. İğnenin doğru bölgede olduğunu anlamak için su damlası deneyinden faydalanıldı. Çalışma için 80 mm uzunluğundaki 18 gauge kalınlığındaki Tuohy-Schliff iğnesi kullanıldı. Elde edilen veriler IBM®SPSS 22 programı ile parametrik veya non-parametrik olarak değerlendirildi.

Anestezik ajan ve süre arasındaki etkilerin karşılaştırılması için iki yönlü varyans (Two-Way ANOVA) analizi uygulanmıştır. Aynı zamanda ajan ve süre arasındaki olası interaksiyonlar da analiz edilmiştir. Gruplar arasındaki anlamlı interaksiyonların belirlenmesinde ikili karşılaştırmalar (pairwise comparisons) yapılmıştır. Veriler ortalama ± standart hata olarak sunulmuş; P≤0.05 olduğunda istatistiksel anlamlılık göz önünde tutulmuştur ⁹.

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 1: Hematolojik parametrelerin istatistiksel olarak değerlendirilmesi

Shekidef ve Saleh ^12, develer üzerinde yaptığı çalışmada ketaminin medetomidin ile kombinasyonunun (2.5 mg/kg ve 0.01 mg/kg), ketamin ksilazin kombinasyonundan (2.5 mg/kg ve 0.05 mg/kg) üstün olduğunu göstermiştir. Bu çalışmada ise ketaminin medetomidin ile kombinasyonunu (2 mg/kg ve 0.015 mg/kg) dozda, ketamin ksilazin kombinasyonu ise (2 mg/kg ve 0.1 mg/kg) dozda kullanılmıştır. Her iki çalışma da uygulanan dozlar incelendiğinde birbirine yakın olduğu görülmekle beraber çıkan sonuçlar da paralellik göstermektedir.

Pathak ve ark. ^13, yaptıkları bir çalışmada; manda yavrularında, ketaminle kombine ederek kullandıkları; bupivakain, ksilazin ve buprenorfinin lumbosakral spinal anestezisinin klinik etkinliğini karşılaştırmışlar ve bupivakainin veya ksilazinin ketaminle kombinasyonlarının benzer aneljezik etkiler gösterdiklerini belirtmişlerdir. Bunun yanında ketaminin ksilazinle olan kombinasyonunun, bupivakainle olan kombinasyonuna kıyasla solunum, motor koordinasyon, sedasyon ve analjezi noktasında daha fazla sinerjik etki gösterdiğini belirtmişlerdir. Bu çalışmada ise; deksmedetomidinin ketaminle olan kombinasyonunun hematolojik verilerinin daha iyi olduğu görülmektedir.

Singh ve ark. ^15, yaptıkları bir çalışmada; manda yavrularında lumbar epidural anestezi uygulamak için, ksilazinin tek başına (0.05 mg/kg) dozda, ketaminin yine tek başına (2.5 mg/kg) dozda ve ayrıca ksilazin ketamin kombinasyonunu ise (0.05 mg/kg - 2.5 mg/kg) dozlarda uygulamışlardır. Ketamin ve ksilazinin

kombinasyonlarının, ketaminin ve ksilazinin tek başlarına kullanımlarından daha uzun süreli bir aneljezi sağladığını ortaya koymuşlardır. Ayrıca kan parametrelerindeki değişikliklerin de geçici olduğunu belirtmişlerdir. Bu çalışmada da kullanılan ketamin ksilazin kombinasyonunun kan parametrelerinin anestezinin ilerleyen sürelerinde tekrar mevcut değerlerine döndüğü görülmüştür.

Yine Singh ve ark. ¹⁵’nın, keçiler üzerinde yaptıkları başka bir çalışmada ksilazin ve ketamin kombinasyonunu lumbosakral epidural boşluğa (0.025 mg/kg - 2.5 mg/kg) uygulayıp kan parametrelerini değerlendirmişlerdir. Bu uygulamanın etkili ve güvenli bir anestezi oluşturduğunu ve kan parametreleri yönünden ise değişikliklerin geçici olduğunu göstermişlerdir. Bu çalışmada ise; ksilazin ketamin kombinasyonunun, kan parametreleri üzerine ketamin deksmedetomidin kombinasyonu kadar olumlu etki oluşturmadığı görülmüştür.

Sonuç olarak, anestezi grupları değerlendirildiğinde ketamin 2 mg/kg, deksmedetomidin 0.01 mg/kg verilen grupta diğer gruplara göre daha iyi hematolojik verilerin olduğu saptanmıştır. Anesteziden uyanma dönemi değerlendirildiğinde yine en iyi verilerin ketamin ve deksmedetomidin grubunda olduğu belirlenmiştir.

1) Ismail ZB. Epidural analgesia in cattle, buffalo, and camels. Veterinary World 2016; 9: 1450-1455.

2) Skarda, RT. Tranquilli WJ. Lumb and Jones Veterinary Anesthesia and Analgesia. 4th Edition, USA: Blackwell Publishing, 2007.

3) Hall LW, Clarke KW, Trim CM. Veterinary Anaesthesia. 11th Edition, New York: Saunders/Elsevier. 2014.

4) Wendt-Hornickle E, Snyder LBC. Comparison of anesthesia with a morphine–lidocaine–ketamine infusion or a morphine–lidocaine epidural on time to extubation in dogs. Short Communication. Veterinary Anaesthesia and Analgesia 2016; 43: 86-90.

5) Moulvi BA, Parrah JD, Kalim MO, et al. Comparative efficacy of lignocaine alone and in combination with Ketamine as epidural anaesthesia in cow calves. Veterinary World 2011; 4: 364-367.

6) Meyer H, Kastner BRS, Beyerbach M, Rehage J. Cardiopulmonary effects of dorsal recumbency and high-volume caudal epidural anaesthesia with lidocaine or xylazine in calves. The Veterinary Journal 2010; 186: 316-322.

7) Moulvi BA, Parrah JD, Kalim MO, Athar H, Dedmari FH. Haemato-biochemical response to lignocaine alone or in combination with xylazine for epidural analgesia in cow calves. Journal of Advanced Veterinary Research 2011; 1: 17-20.

8) Offinger J, Meyer H, Fischer J, et al. Comparison of isoflurane inhalation anaesthesia, injection anaesthesia and high volume caudal epidural anaesthesia for umbilical surgery in calves; metabolic, endocrine and cardiopulmonary effects. Veterinary Anaesthesia and Analgesia 2012; 39: 123-136.

9) Karagöz Y. SPSS 22 Uygulamalı Biyoistatistik. Güncellenmiş 2. Basım, Ankara: Nobel 2015.

10) LeBlanc PH, Caron JP, Patterson JS, Brown M, Matta MA. Epidural injection of xylazine for perineal analgesia in horses. Journal of the American Veterinary Medical Association 1988; 193: 1405-1408.

11) Kamiloglu A, Kamiloglu NN, Ozturk S, Atalan G, Kılıc E. Clinical assessment of epidural analgesia induced by xylazine-lidocaine combination accompanied by xylazine sedation in calves. Irish Veterinary Journal 2005; 58: 567-570.

12) Shekidef MH, Saleh SY. Effects of epidural administration of ketamine/xylazine and ketamine/ medetomidine combinations in dromedary camels (Camelus Dromedarius). Journal of Camel Practice and Research 2013; 18: 319-329.

13) Pathak R, Pratap KA, Kinjavdekar P, Aithal HP, Pankaj P. Comparison of bupivacaine, xylazine and buprenorphine with ketamine combination for spinal analgesia in buffalo calves. Veterinary World 2012; 5: 754-761.

14) Singh P, Pratap KA, Kinjavdekar P, et al. Xylazine, ketamine and their combination for lumbar epidural analgesia in water buffalo calves (Bubalus bubalis). Journal of Veterinary Medicine. A, Physiology, Pathology, Clinical Medicine 2006; 53: 423-431.

15) Singh K, Kinjavdekar P, Amarpal A, et al. Effects of epidural ketamine–xylazine combination on the clinicophysiological and haematobiochemical parameters of uraemic and healthy goats. Veterinary Research Communications 2007; 31: 133-142.