Staphylococcus spp. çeşitli enfeksiyonlara ve gıda kaynaklı zehirlenmelere neden olabilen halk sağlığı açısından önemli mikroorganizmalardır. Staphylococcal gıda zehirlenmeleri daha çok ana etken olarak görülen Staphylococcus aureus tarafından sentezlenen ve sindirim sistemi üzerine etkili olan enterotoksinler ile ortaya çıkmaktadır^5,6. S. aureus aynı zamanda önemli bir mastitis etkenidir⁷. Yaygın olarak gıda zehirlenmesi ile ilişkilendirilen S. aureus sıklıkla süt ve süt ürünlerinden tespit edilmektedir^8,9. Uzun yıllar gıda zehirlenmelerinin esas etkeni olarak sadece S. aureus sorumlu tutulmasına rağmen S. hyicus ve S. intermedius gibi diğer koagülaz pozitif Staphylococcus (KPS) ile S. epidermidis ve S. xylosus gibi koagülaz negatif Staphylococcus (KNS) türlerinin de enterotoksin ürettiği bildirilmektedir^10-12.

Süt hayvancılığında tedavi veya koruma amacıyla yaygın ve kimi zaman kontrolsüz olarak kullanılan antibiyotikler patojenler ve diğer birçok bakteri türünde antibiyotiklere karşı direnç kazanılmasına neden olmaktadır. Antibiyotik direnç genlerini taşıyan patojen veya biotada yer alan bakteriler gıda aracılığıyla insan biotasında da kolonize olarak meydana gelen direncin insana aktarılmasında aracı rol oynamaktadır⁶.

Bazı bakteriler biyofilm olarak tanımlanan biyotik veya abiyotik yüzeylere tutunarak kendi ürettikleri bir matris içine alınmış yapısal bakteri hücre toplulukları oluşturabilirler. Biyofilmler konakçı savunması, antibiyotik ve dezenfektanların bakterisidal konsantrasyonları gibi elimine edici ajanlara karşı koruyucu işlev sağlamaktadır. Biyofilm oluşumu birçok bakteriyel patojende önemli bir virülans faktörüdür^13,14.

Bu çalışma; organik ürün marketlerinde satışa sunulan organik süt ve süt ürünlerinde bulunması muhtemel Staphylococcus spp.’nin tür düzeyinde tespiti, enterotoksin varlığı, antibiyotik direnci ve biyofilm oluşturma yeteneklerinin belirlenmesi amacıyla planlanmıştır.

Örneklerin Hazırlanması: Staphylococcus spp. tespiti için aseptik koşullarda süt ve kefir örneklerinden 10’ar mL; yoğurt, peynir ve tereyağı örneklerinden ise 10’ar g tartılarak, üzerlerine 90 mL Maximum Recovery Diluent (MRD, Merck, Almanya) ilave edilmiştir. Homojenizasyon sonrası (2 dk) 1:10’luk düzende steril MRD içeren 9 mL’lik tüplerde seri dilüsyonlar yapılmıştır.

Staphylococcus-Micrococcus Sayısının Belirlenmesi: Süt ve kefir örneklerinden direkt olarak, diğer örneklerin ise uygun dilüsyonlarından Egg Yolk Tellürit (Merck, Almanya) ilave edilerek Baird Parker Agar’a (BPA, Merck, Almanya) 0.3-0.3-0.4 mL (toplamda 1 mL) miktarında yayma plak yöntemi ile ekimi yapılmıştır. 37˚C’de 24-48 saat inkübasyon sonunda 1-3 mm çapında siyah veya gri renkte, parlak ve dış bükey şeffaf zonlu olan siyah koloniler Staphylococcus-Micrococcus spp. olarak kabul edilmiştir¹⁵. Bu koloniler Tryptone Soya agar (TSA, Merck, Almanya) besiyerine pasajlanarak Gram boyama^16, katalaz¹⁷ ve koagulaz testleri^15,18 gerçekleştirilmiştir.

Staphylococcus İzolatlarının Tür Düzeyinde Tespiti: Gram pozitif, katalaz pozitif, koagülaz pozitif/negatif olan izolatların tür düzeyinde tespiti VİTEK 2 (BioMerieux, Fransa) bakteriyel identifikasyon cihazı kullanılarak gerçekleştirilmiştir. TSA besiyerinde saflaştırılan koloniler, kanlı agar besiyerinde 37°C’de 18-24 saat inkübe edilmiş¹⁹ ve taze koloniler elde edilmiştir. Koloniler 3 mL fizyolojik tuzlu su olan tüplere aktarılarak hazırlanan süspansiyon, üretici firma tarafından önerildiği şekilde Gram pozitif bakteriler için önerilen 0.5-0.63 McFarland (McF) konsantrasyonuna ayarlanarak ve Gram pozitif (GP) (Biomerieux, Fransa) kartlar kullanılarak identifikasyon gerçekleştirilmiştir²⁰.

Staphylococcal Enterotoksin Varlığının Belirlenmesi: Mini VIDAS cihazı (Biomeriux, Fransa) ile enterotoksin varlığının araştırılması için her örnekten aseptik koşullarda 25’er g (veya mililitre) alınarak üzerine 40 mL demineralize su ilave edilmiştir. Karışım stomacher cihazında 3 dk süreyle homojenize edildikten sonra homojenizat 18-25°C’de 15 ile 30 dk bekletilmiştir. pH değeri kontrol edilerek 5N HCl ile pH 3.5-4.0’a ayarlanmıştır. Süspansiyon 18-25°C’de, 3000-5000 devirde 15 dk santrifüjlendikten sonra süzme işlemi gerçekleştirilmiştir. Elde edilen filtrat VIDAS SET 2 (VIDAS Set II Staph Enterotoxin, Biomeriux, Fransa) analiz cihazına otomatik pipet ile reaktif stribinin numune kuyucuğuna 0.5 mL olacak şekilde eklenmiştir. Örnekler cihaz tarafından yaklaşık 2-4 saat içerisinde değerlendirilmiştir. Cihaz ≥0.13 eşik değerinin üstündeki değerleri pozitif olarak kabul etmiştir²¹.

Antibiyotik Duyarlılığının Belirlenmesi: Tespit edilen izolatlarda antibiyotiklere karşı duyarlılık Kirby–Bauer disk difüzyon yöntemi ile amoksisilin+klavulanik asit (20+10 μg, Oxoid, İngiltere), trimetoprim+sulfametoksazol (1.25+23.75 μg, Oxoid, İngiltere), ampisilin (10 μg, Oxoid, İngiltere), eritromisin (15 μg, Oxoid, İngiltere), tetrasiklin (30 μg, Oxoid, İngiltere), klindamisin (2 μg, Bioanalyse, Türkiye), siprofloksasin (5 μg, Bioanalyse, Türkiye), gentamisin (10 μg, Bioanalyse, Türkiye), oksasilin (1 μg, Bioanalyse, Türkiye) ve sefoksitin (30 μg, Bioanalyse, Türkiye) antibiyotik diskleri kullanılarak araştırılmıştır. Brain Heart Infusion Broth (Oxoid, İngiltere) içerisinde 18-24 saat inkübe edilen izolatlar 0.5 McF bulanıklığına ayarlanmıştır. Bu süspansiyondan Mueller Hinton Agar (Oxoid, İngiltere) besiyeri yüzeyine steril eküvyon ile ekim yapılarak plakların yüzeyinin kuruması beklenmiştir. Farklı antibiyotik diskleri 3’er cm ara ile MHA besiyeri içeren petrilere yerleştirilmiş ve 37°C’de 24 saat inkübasyona bırakılmıştır. İnkübasyon sonucunda disk çevresinde oluşan zon çapları duyarlı, orta dirençli ve dirençli olarak değerlendirilmiştir. S. aureus ve KNS izolatlarında sefoksitin antibiyotiğine olan direnç metisilin direnci olarak değerlendirilmiştir. Antibiyotik disklerinin seçiminde ve duyarlılığın belirlenmesinde CLSI (Clinical and Laboratory Standards Institute, ABD) standartları ve benzer araştırmalar temel alınmıştır ^22-24.

Biyofilm Oluşumunun Saptanması: Biyofilm oluşumunu tespit etmek için Christensen tüp metodu kullanılmıştır^25,26. Şüpheli koloniler %1 glikoz içeren 10 mL Tryptose Soy Broth (Merck, Almanya) içerisine bir öze ile inoküle edildikten sonra 37°C’de 24 saat aerobik koşullarda bekletilmiştir. Daha sonra tüpler boşaltılarak Phospate Buffer Saline (pH 7.2) ile yıkanarak kurumaya bırakılmıştır. Kuruma sonrası tüplere %0.1’lik kristal viyole eklenerek bir süre bekletilmiş ve sonrasında tüpler deiyonize su ile yıkanarak ters pozisyonda kurutulmuştur. Deney üç kez tekrarlanmıştır. Tüplerin iç çeperinde renkli tabakanın varlığı pozitif olarak, rengin koyuluk derecesi ise 1-zayıf, 2-orta ve 3-yüksek olarak değerlendirilmiştir.

Mevzuata Uygunluğun Değerlendirilmesi: Analiz edilen örneklerin Staphylococcus-Micrococcus Sayısı ve Staphylococcal Enterotoksin (SE) Varlığı yönünden Türk Gıda Kodeksi Mikrobiyolojik Kriterler Yönetmeliği’ne uygunluğu değerlendirilmiştir²⁷.

Staphylococcus-Micrococcus Sayısı: Analiz edilen 19 adet (%18.27) peynir örneğinde Staphylococcus-Micrococcus tespit edilmiştir. En yüksek oran %53.85 (7 örnek) ile keçi peynirlerinde tespit edilirken, bunu sırasıyla dil peyniri (%46.15, 6 örnek), kaşar peyniri (%30.77, 4 örnek) ve beyaz peynirin (%15.38, 2 örnek) takip ettiği saptanmıştır. Süt, yoğurt, tereyağı ve kefir örneklerinde ise Staphylococcus-Micrococcus bulunamamıştır. Peynir örneklerindeki ortalama Staphylococcus-Micrococcus sayısı 4.49 log10 kob/g olarak tespit edilmiştir.

Stafilokok İzolatlarının Tür Düzeyinde Dağılımı: Analiz edilen örnekler içerisinde sadece 2 adet beyaz peynir örneğinde S. aureus varlığı saptanmıştır. S. aureus kontaminasyonu beyaz peynir örneklerinde %15.38, tüm peynirlerde %3.85 ve analiz edilen tüm örnekler içerisinde ise %1.92 olarak belirlenmiştir. İncelenen 2 beyaz peynir örneğinde S. aureus sayısı 2 log10 kob/g ve 2.48 log10 kob/g olarak tespit edilmiştir.

Beyaz peynir (3 örnekte 5 izolat), kaşar peyniri (3 örnekte 6 izolat), dil peyniri (4 örnekte 12 izolat) ve keçi peyniri (3 örnekte 6 izolat) örneklerinde KNS türleri bulunmuştur. S. saprophyticus ve S. hominis subsp. hominis 3’er örnekte (%2.88) tespit edilmiştir. Beyaz peynir örneklerinde S. equorum, S. hominis subsp. hominis ve S. sciuri; dil peyniri örneklerinde S. saprophyticus ve S. xylosus; kaşar peyniri örneklerinde S. carnosus subsp. carnosus ve S. caprae; keçi peyniri örneklerinde S. haemolyticus ve S. hominis subsp. hominis türleri saptanmıştır. Süt, yoğurt, tereyağı ve kefir örneklerinde ise KNS varlığı tespit edilememiştir.

Staphylococcal Enterotoksin (SE) Varlığı: Sadece 2 adet beyaz peynir örneğinde SE varlığı saptanmıştır (%15.38).

Antibiyotik Duyarlılık Sonuçları: Bu çalışmada S. aureus ve KNS olarak tanımlanan ve antibiyotik duyarlılıkları incelenen izolatların verileri Tablo 1’de gösterilmiştir.

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 1: Organik süt ve süt ürünlerinden izole edilen S. aureus ve bazı KNS’lerde antibiyotik direnci

S. aureus izolatlarının (n:4) ampisilin, tetrasiklin, trimetoprim+sulfametoksazol ve oksasiline duyarlı, amoksisilin+klavulanik aside ise dirençli olduğu tespit edilmiştir. S. aureus izolatlarında sefoksitin (metisilin) direnci %50 ve gentamisin direnci %25 düzeyinde bulunmuştur. Aynı izolatlar eritromisin ve siprofloksasin’e sırasıyla %25 dirençli ve %75 orta dirençli iken; klindamisine %25 düzeyinde orta dirençli olarak tespit edilmiştir.

Tüm KNS izolatlarının trimetoprim+sulfametoksazol, siprofloksasin, tetrasiklin (S. scuiri hariç), sefoksitin (S. hominis hariç), amoksisilin+klavulanik asit (S. xylosus ve S. sciuri hariç), gentamisin (S. sciuri hariç) ve oksasiline (S. hominis hariç) %100 duyarlı olduğu belirlenmiştir. S. xylosus izolatlarının tamamı amoksisilin+kluvanik asite (%100), S. caprae izolatlarının ampisiline (%100), S. sciuri izolatlarının ise amoksisilin+kluvanik asit, ampisilin, eritromisin, tetrasiklin ve klindamisine (%100) dirençli olduğu saptanmıştır. S. hominis izolatlarının %33.3 düzeyinde sefoksitine (metisilin) dirençli ve klindamisine orta dirençli olduğu tespit edilmiştir. S. haemolyticus izolatlarının eritromisin ve klindamisine %100 düzeyinde orta dirençli olduğu belirlenmiştir. S. hominis hariç diğer KNS izolatlarının hiçbirinin metisiline direnç göstermediği gözlenmiştir.

S. aureus, S. sciuri, S. carnosus, S. hominis ve S. xylosus izolatlarında en az iki ve daha fazla antibiyotiğe karşı direnç (çoklu direnç) saptanmıştır.

Stafilokoklarda Biyofilm Oluşturma: Bu araştırmada 17 Stafilokok izolatının zayıf ve orta düzeyde biyofilm oluşturduğu belirlenmiştir. Beyaz peynir örneklerinde bulunan S. aureus, kaşar peyniri örneklerinde bulunan S. carnosus subsp. carnosus, dil peyniri örneklerinde saptanan S. saprophyticus ve S. xylosus türlerinin çeşitli düzeyde biyofilm oluşturdukları tespit edilmiştir. Süt, yoğurt, keçi peyniri, tereyağı ve kefir örneklerinde ise biyofilm oluşumu saptanmamıştır.

Biyofilm oluşturan Staphylococcus izolatlarının %58.82’si zayıf, %41.18’i orta düzeyde biyofilm oluştururken, hiçbirinin yüksek/güçlü biyofilm oluşturmadığı belirlenmiştir. S. aureus izolatlarının zayıf ve orta biyofilm oluşturma oranları sırasıyla %75 ve %25 iken; KNS’lerin zayıf ve orta biyofilm oluşturma oranları ise sırasıyla %53.8 ve %46.2’dir.

KNS Varlığının Yorumlanması: KNS'ler neden olduğu enfeksiyonların çeşitliliği, sıklıkları, teşhis ve tedavilerinin son derece zor olması nedeniyle halk sağlığı sistemi için ciddi bir yük oluşturmakta ve hastaların yaşam kalitesi üzerinde ciddi sonuçlar doğurmaktadır³¹.

Sampimon ve ark.³² sığır sütü örneklerinden izole edilen 170 KNS izolatı içerisinde mevcut çalışmadaki bulgulara benzer şekilde, S. saprophyticus, S. hominis, S. equorum, S. haemolyticus ve S. xylosus türlerini tanımlamışlardır. Ruaro ve ark.³³ çiğ süt ve peynir örneklerinde S. equorum (%12), S. lentus (%12), S. simulans (%12), S. sciuri (%10) ve S. xylosus (%9) türlerini; Coton ve ark.³⁴ Fransa’da inek sütü, peynir ve çevre örneklerinde S. equorum (%23.3), S. xylosus (%20.3), S. saprophyticus (%10.1) ve S. succinus (%10.6) türlerini bulmuştur. Pehlivanlar Önen ve Aygün³⁵ yaptıkları çalışmada keçi sütünde %55 ve keçi peynirlerinde %57.5 düzeyinde KNS varlığı tespit etmiştir. S. carnosus 2 örnekte (%5), S. equorum 3 örnekte (%7.5), S. saprophyticus 16 örnekte (% 40), S. xylosus 4 örnekte (%10), S. caprae 2 örnekte (%5), S. haemoloyticus 2 örnekte (%5) ve S. sciuri 1 örnekte (%2.5) bulunurken, S. hominis ise hiçbir örnekte bulunamamıştır. Bu çalışmada tespit edilen KNS türleri mevcut çalışma ile benzerlik göstermektedir. KNS türlerinin farklılığı hayvanın türü, coğrafya, süt sağım ve işleme koşulları ile kontaminasyon noktalarının farklılıkları ile açıklanabilir.

Enterotoksin Varlığı Sonuçlarının Yorumlanması: Mevcut çalışmada SE varlığı (%1.92) iki farklı beyaz peynir örneğinde saptanmış ancak hangi Staphylococcus türü tarafından oluşturulduğu tespit edilememiştir. Küplülü ve ark.³⁶ tarafından yapılan çalışmada, Ankara’da satışa sunulan toplam 214 adet peynirden 41 adet enterotoksijenik koagülaz pozitif Stafilokok izolatı elde edildiği bildirilmiştir. İncelemeye alınan tulum peynirinin %24.3, beyaz peynirin %19.5 ve kaşar peynirinin ise %5.5 oranında enterotoksijenik Stafilokok türleri ile kontamine olduğu tespit edilmiştir. Enterotoksijenik Stafilokok izolatının enterotoksin tipleri; SEA (25), SEB (4), SEC (6), SEA+SEC (5) ve SEA+SED (1) olarak bulunmuştur. Demirel ve ark. (37) İzmir ilinde satışa sunulan 75 beyaz, kaşar, tulum ve Van otlu peynir örneğinin 27 adetinde enterotoksin tespit ettiklerini bildirmiştir. Örneklerde en çok tespit edilen enterotoksin tipinin SEA olduğu (19 örnek; %67.86), bunu sırasıyla SEB (9 örnek; %32.14), SEE (7 örnek; %25), SEC (2 örnek; %7.1) ve SED (1 örnek; %3.6)’nin takip ettiği bildirilmiştir. Pehlivanlar Önen ve Aygün (35) ise keçi sütü ve peynirlerinde KNS izolatları içerisinde enterotoksin oluşturanların varlığını % 4 düzeyinde bulmuştur. Enterotoksin varlığındaki farklılıklar kontaminasyon kaynaklarının veya incelenen örneklerin farklılığı ile açıklanabilir. Mevcut çalışmada S. aureus tespit edilen 2 adet beyaz peynir örneğinde SE’ye rastlanmamıştır. Bu durum suşların enterotoksin üreten genlere sahip olmaması veya etken sayısının az olmasından kaynaklanmış olabilir. Buna karşın SE varlığı 2 adet beyaz peynir örneğinde saptanmış ancak etken tespit edilmemiştir. Bu durum uygulanan ısıl işlemin bu örneklerde bakteriyi öldürdüğü ancak daha önce enterotoksin oluştuğu ve bunun uygulanan ısıl işlem derecelerinden etkilenmediği ile açıklanabilir. SE saptanan iki adet beyaz peynir örneği Staphylococcal Enterotoksin (SE) varlığı yönünden mevzuata uygun değildir ²⁷.

Antibiyotik Duyarlılık Sonuçlarının Yorumlanması: Süt ve süt ürünlerinden izole edilen KNS izolatlarının antibiyotik direnci birçok araştırmada çalışılmıştır^6,24,35. Yücel ve Anıl⁶ tarafından çiğ süt örneklerinden elde edilen KNS izolatları metisilin ve penisiline %39 dirençli bulunmuştur. Peynirden izole edilen KNS izolatlarının ampisiline %42.8; metisilin, penisilin ve eritromisine ise %28.5 dirençli olduğu belirlenmiştir. Bu çalışmada elde edilen KNS metisilin direnci mevcut çalışmada saptanan S. hominis’te görülen %33.3 metisilin direnci ile paralel iken diğer KNS türlerinde metisilin direnci görülmediğinden farklılık taşımaktadır. Zdolec ve ark.³⁸ yaptıkları bir çalışmada taze peynirler, peynir salamurası, sert peynirler ve tereyağı örneklerinden 78 KNS ve 30 laktik asit bakterisi izolatı elde etmiştir. CLSI ve disk difüzyon yöntemine göre, tüm izolatlar klindamisin, amikasin, amoksisilin+klavulanik asit, enrofloksasin, vankomisin, kloramfenikol ve siprofloksasine duyarlı olarak tespit edilmiştir. Otuz adet Stafilokok izolatı eritromisine (%38.46), 18'i penisiline (%23.07), 4'ü tetrasikline (%5.12) ve bir izolat trimetoprim, tobramisin ve trimetoprim+sülfametoksazole (%1.28) dirençli bulunmuştur. Bu çalışma sonuçları mevcut çalışmada saptanan KNS izolatlarındaki siprofloksasin, sefoksitin (S. hominis hariç) ve amoksisilin+klavulanik asit (S. xylosus ve S. sciuri hariç) sonuçları ile uyumlu iken; klindamisinde farklı olarak duyarlılık oranı mevcut çalışma sonuçlarından daha düşüktür. Tetrasiklin ve eritromisine direnç sonuçları ise bu çalışma sonuçları ile paralellik göstermektedir. Kürekçi²⁴ 72 peynir örneğinden elde edilen 17 KNS izolatının sırasıyla penisilin (%76.5), eritromisin (% 35.3), tetrasiklin (%29.4) ve trimetoprim-sülfametoksazol (%17.6) antibiyotiklerine dirençli olduğunu ancak bu izolatların tamamının vankomisin, streptomisin, linezolid ve gentamisine karşı duyarlı olduğunu bildirmiştir. KNS suşlarının her birinin en az bir antibiyotiğe dirençli olduğu (%88, 15/17) görülmüştür. Bu çalışmadaki KNS izolatlarındaki gentamisin duyarlılığı (S. sciuri hariç) benzerlik göstermektedir. Mevcut çalışmada bu çalışmadan farklı olarak yalnızca S. sciuri izolatlarında trimetoprim-sülfametoksazol, eritromisin ve tetrasikline karşı %100 direnç tespit edilmiştir. Pehlivanlar Önen ve Aygün ³⁵ tarafından peynir örneklerinden elde edilen KNS izolatlarının oksasiline (%22.9), tetrasikline (%12.5), eritromisine (%10.4), klindamisine (%4.1) ve siprofloksasine (%2) karşı dirençli olduğu bulunmuştur. Aynı çalışmada tespit edilen izolatların ampisilin ve gentamisine karşı dirençli olmadığı tespit edilirken mevcut çalışmada ampisilin ve gentamisine karşı farklı düzeylerde dirençli izolatlar saptanmıştır. Bu araştırmada mevcut çalışmaya parelel şekilde trimetoprim+sulfametoksazol’e dirençli izolat saptanamamıştır. Araştırma sonuçları KNS türlerinin antibiyotiklere farklı düzeylerde dirençli olduğunu göstermiştir. İzolatların antibiyotiklere dirençleri arasındaki farklılıkların izolatların kaynağı, genetik yapısı, üretim şekilleri, coğrafi bölge ve antibiyotik çeşidinden kaynaklanması muhtemeldir.

Stafilokoklarda Biyofilm Sonuçlarının Yorumlanması: Bazı suşların biyofilm oluşturma yeteneği, önemli bir virülans faktörü olarak kabul görmektedir. Yerleşik biyofilmler antimikrobiyal ajanları tolere edebilmekte ve bu nedenle bakterinin yok edilmesi son derece zorlaşmaktadır³⁹.

Gajewska ve Chajecka-Wierzchowska⁴⁰ Polonya’da 30 çiğ süt örneğinden elde edilen 54 izolatın 42’sini KNS ve 12’sini S. aureus olarak tespit etmiştir. KNS’ler; S. haemolyticus, S. simulans, S. epidermidis, S. warneri, S. chromogenes, S. hominis, S. sciuri, S. capitis, S. xylosus ve S. saprophyticus türleri olarak belirlenmiştir. Elde edilen izolatların hepsi biyofilm oluşturabilmiştir. Suşların %79.6’unun güçlü bir biyofilm, %5.6’sının orta düzeyde biyofilm ve %14.8’inin zayıf bir biyofilm ürettiği belirlenmiştir. Güçlü bir biyofilm oluşturma yeteneği S. aureus'a göre KNS'de daha sık gözlemlenmiştir (%58.3’ye karşı %85.7). Mevcut çalışmada bu çalışmadan farklı olarak Staphylococcus izolatları zayıf ve orta düzeyde biyofilm oluşturmuştur.

Bertelloni ve ark.⁴¹ yaptıkları bir çalışmada Toskana’da (Orta İtalya) tank sütünden S. xylosus (%28.4), S. chromogenes (%20.3), S. sciuri (%12.2), S. hominis (%9.4), S. hemolyticus (%6.8), S. capitis (%5.4), S. cohnii subsp. cohnii (%4.1), S. saprophyticus (%4.1), S. simulans (%4.1), S. caprae (%1.3), S. epidermidis (%1.3), S. lentus (%1.3) ve S. warneri (%1.3) türlerini tespit etmiştir. PCR ile biyofilm için icaA ve icaD geni bakılmıştır. S. capitis, S. hominis, S. saprophyticus, S. sciuri ve S. xylosus türlerine ait olan on beş izolatın (%20.3) biyofilm üretimini kodlayan genleri taşıdığı belirlenmiştir. Mevcut çalışmada S. saprophyticus ve S. xylosus türlerinin zayıf ve orta düzeyde biyofilm oluşturduğu tespit edilmiştir.

Mevcut çalışmada incelenen örneklerde S. aureus, KNS ve SE’nin varlığının bulunması organik ürünlerin de halk sağlığı riskleri taşıyabileceğini göstermektedir. SE içeren gıda maddelerinin tüketilmemeleri gerekir. Diğer taraftan mevzuatlarda henüz yer almayan ve insanlar için sağlık riski oluşturabilecekleri bilimsel çalışmalarla ortaya konulan KNS’lerin bulunması ve izolatlarda bazı antibiyotiklere direnç/çoklu direncin tespit edilmesi risk deeğrlendirmelerinde dikkate alınmalıdır. Peynir üretiminde ürünün işlendiği hammadde çiğ sütlerin mikrobiyolojik kalitesinin yüksek olması, sütlerin pastörize edilmesi, çiğ sütten yapılan peynirlerde üretimin diğer aşamalarında (eritme gibi) pastörizasyona eşdeğer ısıya ulaşılması, tüm üretim zinciri boyunca Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktaları (Hazard Analysis Critical Control Point-HACCP) gibi gıda güvenliği programlarının uygulanması gereklidir. Peynirlerin çeşidine uygun olgunlaştırma süresini tamamladıktan sonra pazarlanması ve satış noktalarında hijyen uygulamalarının devam ettirilmesi gerekmektedir. Tüm üretim zinciri boyunca iyi üretim (GMP) ve iyi hijyen (GHP) uygulamalarına riayet edilmesi ve kontaminasyonun önlenmesi önem taşımaktadır. Muhtemel Staphylococcus kontaminasyonuna ve enterotoksin üretimine karşı özellikle personel kaynaklı bulaşmaların önlenmesi, gıda maddesinin yapısına uygun ambalajlama yapılması ve soğuk zincirinin korunması gerekir.

Analiz edilen organik süt ürünlerinden izole edilen S. aureus ve KNS türlerinde değişen düzeylerde antibiyotik direnci tespit edilmiştir. Bu durumun gıda üretimi için yetiştirilen hayvanlarda antibiyotiklerin kontrolsüz kullanımından kaynaklı olabileceği veya antibiyotiklerin yanlış kullanımından dolayı bakterilerin dirençli suşlar geliştirebileceği dikkate alınmalıdır.

Biyofilmler bakterilerin antimikrobiyal uygulamalara direnç, patojen kontaminasyonunu kolaylaştırma ve gıda bozulması yapma potansiyellerinden dolayı gıda endüstrisinde endişe yaratmaktadır. Mevcut çalışmada zayıf/orta düzeyde biyofilm oluşturan S. aureus ve KNS’ler bulunduğundan organik ürünlerinin işlenme ortamlarında sanitasyon ve hijyen uygulamalarına dikkat edilmesi gerektiği düşünülmektedir.

1) Kırdar SS, Eren S. “Organik Süt”. http://sutdunyasi.com/ organik-sut/ 20.04.2021.

2) Duyuk G. Çiğ Sütlerde Staphylococcus aureus ve Stafilokokal Enterotoksin Varlığının Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 2015.

3) Keyvan E. Çiğ süt örneklerinden izole edilen Staphylococcus aureus izolatlarında antibiyotik direnç özelliklerinin tespiti. Vet Hek Der Derg 2019; 90: 9-14.

4) Baz E, Gülmez M, Güven A, Sezer Ç, Duman B. Kars ilinde satışa sunulan çiğ süt ve taze beyaz peynirlerin koliform grubu bakteri, E. coli ve E. coli O157:H7 yönünden incelenmesi. Kafkas Üniv Vet Fak Derg 2003; 9: 65-167.

5) Bergdoll MS. Staphylococcus aureus. In: Doyle MP (eds). Foodborne Bacterial Pathogens. Marcel Dekker Inc. New York, USA 1989: 463-523.

6) Yücel N, Anıl Y. Çiğ süt ve peynir örneklerinden Staphylococcus aureus ve koagülaz negatif stafilokokların identifikasyonu ve antibiyotik duyarlılığı. Turk Hij Den Biyol Derg 2011; 68: 73-78.

7) Kümmel J, Stessl B, Gonano M, et al. Staphylococcus aureus Entrance into the dairy chain: Tracking S. aureus from dairy cow to cheese. Front Microbiol 2016; 7: 1603.

8) Carfora V, Caprioli A, Marri N, et al. Enterotoxin genes, enterotoxin production, and methicillin resistance in Staphylococcus aureus Isolated from milk and dairy products in central Italy. Int Dairy J 2015; 42: 10-15.

9) Jamali H, Paydar M, Radmehr B, Ismail S, Dadrasnia A. Prevalence and antibiotic resistance of Staphylococcus aureus isolated from raw milk and dairy products. Food Contr 2015; 54: 384-388.

10) Zell C, Resch M, Rosenstein R, et al. Characterization of toxin production of coagulase negative Staphylococci isolated from food and starter cultures. Int J Food Microbiol 2008; 49: 1577-1593.

11) Chajecka-Wierzchowska W, Zadernowska A, Gajewska J. Staphylococcus epidermidis strains from artisanal cheese made from unpasteurized milk in poland-genetic characterization of antimicrobial resistance and virulence determinants. Int J Food Microbiol 2019; 294: 55-59.

12) Costanzo N, Ceniti C, Santoro A, Clausi MT, Casalinuovo F. Foodborne pathogen assessment in raw milk cheeses. Hindawi Int J Food Sci 2020; 13: 1-5.

13) Costerton JW, Stewart PS, Greenberg EP. Bacterial biofilms: A Common Cause of Persistent Infections. Science 1999; 284: 1318-1322.

14) Tremblay YDN, Lamarche D, Chever P, H et al. Characterization of the ability of coagulase-negative staphylococci isolated from the Milk of Canadian farms to form biofilms. J Dairy Sci 2013; 96: 234-246.

15) Anonim. “Gıda ve hayvan yemlerinin mikrobiyolojisi. koagulaz pozitif Stafilokokların (Staphyloccus aureus ve diğer türler) sayımı için yatay metod: Baird-parker agar besiyeri kullanarak”. Türk Standartları Enstitüsü, TS EN ISO 6888-A2, 2018, Ankara, Türkiye.

16) Cebeci T. Gıdalarda Stafilokokal Enterotoksin Varlığının ve Antibiyotik Dirençliliğinin Araştırılması. Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2015.

17) Windria S, Widianingrum DC, Oktavia Salasia SI. Identification of S. aureus and coagulase negative Staphylococci ısolates from mastitis milk of Etawa Crossbred Goat. Res J Microbiol 2016; 11: 11-19.

18) Coagulase test. “Liofilchem lyophilic citrate rabbit plasma for coagulase test”. http://www.liofilchem.net/login/pd/ pi/88030_PI.pdf/ 16.11.2022.

19) Ektik N. Balıkesir İlinde Süt ve Süt Ürünlerindeki Metisilin Dirençli Staphylococcus aureus’un Prevalansı ve Antibiyotik Dirençliliği. Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 2015.

20) Pincus DH. “VİTEK Microbiology Reference Manual”. https://store.pda.org/TableOfContents/ERMM_V2_Ch01.pdf/ 16.11.2022.

21) “VIDAS Staph Enterotoxin II (SET2)”. https://www.biomerieux-usa.com/sites/subsidiary_us/files/ doc/staph_poster-1.pdf/ 16.11.2022.

22) CLSI. Performance Standards for Antimicrobial Susceptibility Testing; 27th informational Supplement. CLSI Document M100-S27. Clinical and Laboratory Standards Institute, Wayne, PA, USA, 2017.

23) Pamuk Ş, Eker E, Yıldırım Y. Antibiotic resistance of coagulase negative Staphylococci isolated from buffalo milk and some milk products. Kocatepe Vet Derg 2010; 3: 7-12.

24) Kürekçi C. Prevalence, antimicrobial resistance and resistant traits of coagulase-negative Staphylococci isolated from cheese samples in Turkey. J Dairy Sci 2016; 99: 2675-2679.

25) Hassan A, Usman J, Kaleem F, et al. Evaluation of different detection methods of biofilm formation in the clinical ısolates. Braz J Infect Dis 2011; 15: 305-311.

26) Temel A, Eraç B. Bakteriyel biyofilmler: saptama yöntemleri ve antibiyotik direncindeki rolü. Türk Mikrobiyol Cem Derg 2018; 48: 1-13.

27) Türk Gıda Kodeksi Mikrobiyolojik Kriterler Yönetmeliği. Resmi gazete tarih: 29.11.2011, sayı: 28157. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Ankara, 2011.

28) Saadat YR, Fooladi AAI, Shapouri R, Hosseini MM, Khiabani ZD. Prevalence of enterotoxigenic Staphylococcus aureus in organic milk and cheese in Tabriz, Iran. Iranian J Microbiol 2014; 6: 345-349.

29) Karimihachehsoo S. Ankara Piyasasında Açıkta Satılan Beyaz ve Tulum Peynirlerinde Staphylococcus aureus Varlığının Belirlenmesi ve Belirlenen Suşlarda Bazı Klasik Enterotoksijenik Özelliklerin Polimeraz Zincir Reaksiyonu (Pzr) ile Araştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2016.

30) Martins IS, Dirce Kabuki Y, Miya NTN, Pereira JL. Occurence and characterization of enterotoxigenic potential of Staphylococcus ısolated from dairy products. J Food Safety 2014; 34: 185-192.

31) França A, Gaio V, Lopes N, Melo LDR. Virulence factors in coagulase-negative Staphylococci. Pathogens 2011; 10: 170.

32) Sampimon OC, Lam TJGM, Mevius DJ, Schukken YH, Zadoks RN. Antimicrobial susceptibility of coagulase-negative Staphylococci ısolated from bovine milk samples. Vet Microbiol 2011; 150: 173-179.

33) Ruaro A, Andrighetto C, Torriani S, Lombardi A. Biodiversity and characterization of ındigenous coagulase-negative Staphylococci isolated from raw milk and cheese of north Italy. Food Microbiol 2013; 34: 106-111.

34) Coton E, Desmonts MH, Leroy S, et al. Biodiversity of coagulase-negative Staphylococci in French Cheeses, dry fermented sausages, processing environments and clinical samples. Int J Food Microbiol 2010; 137: 221-229.

35) Pehlivanlar Onen S, Aygun O. Enterotoxin producing ability and antimicrobial susceptibility of coagulase negative Staphylococci isolated from goat milk, cheese and salted yoghurt in Turkey. Int J Sci Technol Res 2017; 6: 10.

36) Küplülü Ö, Sarımehmetoğlu B, Kaymaz Ş. Pastörize sütlerde elısa tekniği ile Stafilokokal enterotoksin varlığının belirlenmesi. Turk J Vet Anim Sci 2002; 26: 631-637.

37) Demirel NN, Karapınar M. İzmir ilinde satılan bazı peynirlerde S. aureus enteretoksinlerinin elisa yöntemi ile belirlenmesi. Gıda 2006; 31(1): 37-41. stress management in poultry. J Anim Physiol Anim Nutr 2021; 31: 37-41.

38) Zdolec N, Dobranic V, Zdolec G, Durici D. Antimicrobial resistance of coagulase-negative Staphylococci and lactic acid bacteria from industrially produced dairy products. Mljekarstvo 2013; 63: 30-35.

39) Basanisi MG, La Bella G, Nobili G, Franconieri I, La Salandra G. Genotyping of methicillin-resistant Staphylococcus aureus (MRSA) isolated from milk and dairy products in south Italy. Food Microbiol 2017; 62: 141-146.

40) Gajewska J, Chajecka-Wierzchowska W. Biofilm formation ability and presence of adhesion genes among coagulase-negative and coagulase-positive Staphylococci isolates from raw cow’s milk. Pathogens 2020; 9: 654.

41) Bertelloni F, Fratini F, Ebani VV, et al. Detection of genes encoding for enterotoxins, tsst-1 and biofilm production in coagulase-negative Staphylococci from bovine bulk tank milk. Dairy Sci Technol 2015; 95: 341-352.