Klinik olarak, dinlenme halinde herhangi bir klinik semptom görülmez. Semptomlar, yarış sonrasında veya efor sırasında ortaya çıkar. Yumuşak damakta deplase var ise vibrasyon sonucu gürleme sesi gelir. Olguların %25-30 ’unda bu ses gelmeyebilir³.

Galop sırasında gürleme sesinin duyulmaması, atta yumuşak damak deplasmanının olmadığı anlamına gelmez. Atlar yarışırken, yumuşak damakta oluşan deplasmandan kaçınmak için yutkunma hareketi göstererek rahatsızlıktan kurtulmaya çalışır. Baş ve boyun gereksiz hareketlenmeye başlar. Atın motivasyon ve konsantrasyonunun bozulmasına sebep olur. İlaveten deplasman sonucunda, gırtlak başlangıcının %85’lik bölümünü kapattığı için solunumun bozulmasına ve hava değişimini kötü yönde etkilenmesine bağlı olarak performans düşüklüğüne neden olur⁴. Endoskopik olarak, yumuşak damakta meydana gelen dorsal deplasman dinamik bir bozukluktur. Bu bozukluğun teşhisi, egzersiz ve yarış sırasında oluşan gürleme sesleri, yumuşak damağın epiglottisin üstüne çıktığı ve gırtlak girişinin yarısından fazlasını kapattığı, dinamik endoskopik muayenelerle yapılabilir³. YDDD tedavisinde ise termo-koterizasyon, konservatif sağaltım, palatal skleroterapi, laringeal tie-forward prosedürü, tongue-tie prosedürü, sternothyroideus myotomisi, stafilektomi, yumuşak damağın fototermoplastisi uygulanmaktadır^5-7.

Bu çalışmada, safkan Arap ve İngiliz yarış atlarında görülen yumuşak damağın dorsale deplasmanının insidansının araştırılması amaçlandı.

Çalışma materyalini, Türkiye Jokey Kulübü Elazığ Hipodromu Yarış Atları Hastanesine performans kaybı ve anormal solunum sesi şikâyeti ile getirilen farklı ırklarda 400-500kg ağırlıkta 400 adet yarış atı oluşturdu. Bu hayvanlarda yaş dağılımı şu şekildedir; 28 adet 2 yaş ve altı, 92 adet 3 yaş, 117 adet 4 yaş, 71 adet 5 yaş, 50 adet 6 yaş ve 42 adet 7 yaş ve üzeri. 400 adet hayvanın 193 tanesi Arap, 207 tanesi İngiliz atından oluşmaktadır. Toplamda 232 adet erkek 168 adet dişi at kullanıldı. At pratiğinde solunum sisteminin fleksibl endoskoplar kullanılarak direkt olarak görüntülenmesi tanıda en yaygın kullanılan yöntemdir. Günümüzde kullanılan endoskopların çoğu 8-10 mm çapında ve 60-300 cm boyundadır^8,9. Muayenede, atlar travayda zapt-ı alındı. Yavaşa uygulandıktan sonra, endoskop ventral nazal meatusundan girildi ve nazal boşluğun, paranazal sinusların, nazomaksillar deliklerin, ethmoid bölgenin, farinks, larinks, hava kesesi deliklerinin ve kese içinin, trakeanın ve alt hava yolunun muayenesi yapıldı. Epiglottis yapısal anormallikleri değerlendirildi. Yumuşak damağın epiglottis ile olan konumu incelendi.

Tedavi yöntemi olarak ise termo koterizsayon uygulaması yapıldı. Bu uygulama anestezi altında yapıldı. Preanestezik olarak 40-80 μg/kg İV detomidin (Domosedan, 50 mg/10mL, Pfizer), 1.1 mg/kg ksilazin (Rompun, Bayer), 10 dk sonra genel enjektable genel anestezik olan ketamin (Ketasol %10, 2500 mg/25mL, Bremer Pharma Gmbh)’den 2.2 mg/kg dozlarda uygulandı. Hayvan sonra sırtüstü yatırıldı. Ağız açma padanı ile ağız açıldı ve dil pens ile yana çekildi. Sert damağın rostral kısmından başlanılarak kaudal yönde damağın serbest sınırına ilerleyecek şekilde yumuşak damağın oral yönü boyunca koterizasyon işlemi yapıldı.

İstatistiki analizler için SPSS istatistik programı kullanıldı. Grup karşılaştırmalar Pearson korelasyon ile değerlendirildi (P<0.05).

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 1: YDDD’nin cinsiyete görülme sıklığı

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 2: YDDD’nin ırka görülme sıklığı

Büyütmek İçin Tıklayın

Tablo 3: YDDD’nin yaşa göre görülme sıklığı

Büyütmek İçin Tıklayın

Şekil 1: Atlarda YDDD görülme oranının yaşa göre değişimi

Atlarda YDDD hastalığı 232 erkek hayvandan 72’sinde, 168 dişi hayvanın 42’sinde görüldü. YDDD hastalığının cinsiyete göre görülme sıklığı erkeklerde %32.8, dişilerde %25.0 olarak belirlendi. YDDD hastalığının ortaya çıkılmasında cinsiyete göre bir farklılık tespit edilmedi (P>0.05) (Tablo 1).

Atlarda YDDD hastalığı 193 Arap atının 59 adetinde ve 207 İngiliz atının 59 tanesinde görüldü. YDDD hastalığının ırklara göre görülme sıklığı Arap atlarında %30.6, İngiliz atlarında %28.5 olarak belirlendi. YDDD hastalığının ortaya çıkılmasında atların Arap ya da İngiliz ırkı olması bakımından istatistiki bir farklılık belirlenmedi (P>0.05) (Tablo 2).

Atlarda YDDD hastalığının yaşlara göre dağlımına bakıldığında 2 yaş ve altında 1 adet, 3 yaşta 9 adet, 4 yaşta 25 adet, 5 yaşta 26 adet, 6 yaşta 25 adet ve 7 yaş ve üzeri hayvanlarda ise 32 adet hayvanda görüldü. YDDD hastalığının yaşa göre görülme sıklığı yaş artıkça %3.6 oranından %76.2 oranına doğru lineer bir artış göstermektedir (P<0.0001). Atlarda YDDD hastalığının ortaya çıkma yaşı en yüksek 7 yaş ve üzerinde tespit edildi (Şekil 1, Tablo 3).

Atların yumuşak damağın dorsale deplasmanı hastalığının görülme sıklığının belirlenmesi amacıyla 400 atta yapılan incelemeler sonucunda, 118 atta hastalığın mevcut olduğu, insidansınında %29.5 olduğu saptandı. Atlarda YDDD’nin oluşması cinsiyet ve ırka bağlı olmadığı, yaş ilerledikçe görülme sıklığının arttığı belirlendi.

YDDD tanısı konulan atlara termo koterizasyon yöntemiyle tedavi uygulandı. Bu uygulamalar sonucunda atların eski performanslarına yakın performanslar gösterdikleri tespit edildi ve postoperatif olarak herhangi bir komplikasyonda görülmedi.

Sunulan çalışmada Arap ve İngiliz atlarında yarış ve idman performansını etkileyen önemli faktörlerin başında yumuşak damağın dorsale deplasmanı olduğu görüldü. 400 adet Arap ve İngiliz atın 118 tanesine yumuşak damağın dorsale displazisi problemi tanısı konuldu.

Atlarda üst solunum yolu tıkanıklığı damak disfonksiyonu en yaygın olarak safkan veya Standart yetiştirilmiş yarış atlarında görüldüğü bildirilmiş ve hastalığın atlarda insidansını %10-20 tespit etmişlerdir^11,12. Sunulan çalışmada arap ve İngiliz 118 yumuşak damak vakası ile karşılaşıldı. İnsidansı ise % 29,5 olarak belirlendi.

Yapılan bir çalışmada diğer at türlerinde de görüldüğü ve özellikle baş ve boyun ile ilgili egzersiz yapan atlarda saptandığı bildirilmiştir¹³. Sunulan çalışmada safkan atlarda araştırma yapıldı. Çalışmada kullanılan atların ağır idman, yoğun idman programı ve yarış sonrası şikayetlerin başladığı, muayene sonrasında yumuşak damağın dorsale deplasmanının şekillendiği tespit edilmiştir.

Yumuşak damağın dorsale deplasmanının oluşumunda bazı faktörler yumuşak damakta kongenital veya sonradan meydana gelen yapısal bozukluklar, atın ağzından nefes almasına neden olan bozukluklar, epiglottise ait hipoplazi-entrapment-deformasyon gibi bozukluklar, larengeal nöropatiler, farengeal lenfoid hiperplazi, farengitis, farengeal kistler, üst solunum yolları enfeksiyonu, neoplaziler ve nöromuskuler bozuklukların neden olduğu bildirilmektedir³. Bu çalışmada da alınan anemnezlerde üst solunum yolu enfeksiyonlarının bu hastalığı tetiklediği ve ayrıca kalıtsal nedenlerin YDDD’nin oluşumunda etkili olduğu kanısına varıldı. Edinsel oluşan tavmatik nedenler tespit edilen vakalarda rastlanmadı.

Yapılan bir çalışmada yumuşak damağın dorsale deplasmanı, her ne kadar erişkin atlarda görülse de taylarda da görülebildiği bildirilmiştir². Sunulan bu çalışmada 2 yaşındaki taylarda bir vaka görülürken, 7 yaş ve üzeri yetişkin atlarda 21 vaka saptanmıştır. Vakaların daha çok erişkin atlarda görüldüğü bu çalışmada da ortaya konulmuştur.

Barakzai ve ark.⁵ termokoter yöntemiyle YDDD tedavisini yapmışlardır. Tedavi edilen atların çoğunda eskiye dönük performanslarına yakın performans gösterdiklerini, postoperatif komplikasyon oluşmadığını bildirmişlerdir. Sunulan bu çalışmada YDDD tanısı konulan atların termokoter yöntemile tedavileri yapılmış ve herhangi bir komplikasyon ile karşılaşılmamıştır. Atlar eski performasyonlarını kazanmışlardır.

Sonuç olarak; 400 adet atta yapılan araştırmada hastalığın görülme insidansının %29.5 olduğu ve yaşa bağlı olarak görülme sıklığının arttığı kanaatindeyiz.

1) Franklin SH, Price C, Burn JF. The displaced equine soft palate as a source of abnormal respiratory noise during expiration. Equine Vet J 2004; 36: 590-4.

2) Altmaier K, Morris EA. Dorsal Displacement of The soft palate in neonatal foals. Equine Vet J 1993; 25: 329-32.

3) Rush B, Mair T. Equine Respiratory Diseases. 1st Edition, Oxford, UK: Blackwell Science Ltd, 2004.

4) Richardson LE, Wakley GK, Franklin SH. A quantitative study of the equine soft palate using histomorphometry. Vet J 2006; 172: 78-85.

5) Barakzai SZ, Boden LA, Hillyer MH, et al. Efficacy of thermal cautery for intermittent dorsal displacement of the soft palate as compared to conservatively treated horses: Results from 78 treadmill diagnosed horses. Vet J 2009; 41: 65-69.

6) Franklin SH, Naylor JRJ, Lane JG. The effect of a tongue-tie in horses with dorsal displacement of the soft palate equine exercise physiology. Equine Vet J Suppl 2002; 34: 430-433.

7) Woodie JB, Ducharme NG, Kanter P, et al. Surgical advancement of the larynx (laryngeal tie-forward) as a treatment for dorsal displacement of the soft palate in horses: A prospective study 2001–2004. Equine Vet J 2005; 37: 418-423.

8) Yarsan E. At Hekimliği. Ankara: Güneş Tıp Kitabevleri, 2019.

9) Boone L. “Soft Palate in Horses”. https://www. msdvetmanual.com/respiratory-system/ respiratory-diseases-of-horses/dorsal-displacement-of-the-soft-palate-in-horses#:~:text=Lindsey%20Boone&text=Dorsal%20 displacement%20of%20the%20soft%20palate%20(DDSP)%20occurs%20when%20the,as%20well%20as%20reduced%20performance/15.04.2023.

10) Ainsworth DM, Hackett RP. Disorders of the respiratory system. In: Reed SM, Bayly WM, Sellon DC. (Editors). Equine Internal Medicine 2004: 289-353.

11) Ducharme NG. Pharynx. In: AuerJA, Stick JA (Editors). Equine Surgery. 3rd Edition, St Louis: WB Saunders, 2006: 544-565.

12) Pollock PJ, Reardon RJ, Parkin TD, et al. Dynamic respiratory endoscopy in 67 Thoroughbred racehorses training under normal ridden exercise conditions. Equine Vet J 2009; 41: 354-360.

13) Franklin SH, Naylor JR, Lane JG. Videoendoscopic evaluation of the upper respiratory tract in 93 sport horses during exercise testing on a high-speed treadmill. Equine Vet J Suppl 2006; 36: 540-545.