Süt sığırcılığında sık olarak görülen mastitis ülkemiz hayvancılığında büyük ekonomik kayıplara neden olmaktadır. Bunun için erken teşhis edilmesi uygun olan tedavi ve korunma yöntemlerinin uygulanması önerilmektedir
24,25.
Yaman 26, ineklerde normal hematolojik değerlerden alyuvar sayısını (106/mm3); 7 (5.0-10.0) akyuvar sayısını (103/mm3); 8 (4.0-12.0), Hemoglobin miktarını (100 mg/gr); 12 9-15, Hematokrit düzeyini (%); 35 24-45 olarak bildirmektedir. Swenson ve Reece 27, sığırlarda OAH (m3); 46-54, OAHb (pg); 15-20, OAHbY (%), 32-39 olduğunu belirtmektedirler. Ayrıca sığırlarda formül lölosit sayılarını nötrofil (%) 25-30, eozinofil (%); 2-5, bazofil (%); <1, lenfosit (%); 60-65 ve monosit (%); 5 olarak bildirilmektedir 27.
Prin-Mathieu ve ark. 17, mastitisli ineklerde total lökosit, makrofaj ve lenfosit sayılarının normal ineklere oranla yüksek olduğunu bildirmektedirler. Zargham ve ark. 18, mastitisli ineklerde sağlıklılara kıyasla kanda total lökosit ve nötrofil sayılarının önemli (p<0.05) olduğunu belirtmektedirler. Atroshi ve ark. 16, keçilerde SHS yüksek olanlara kıyasla düşük olanlarda hemoglobin miktarının yüksek olduğunu ve her iki parametre arasında negatif bir ilişkinin bulunduğunu bildirmektedirler. Atoshi ve ark. 20, mastitisli ineklerde hemoglobin, hematokrit, eozinofil, ve lökosit değerlerini sağlıklılara kıyasla yüksek bulmuşlardır. Sischo ve ark. 19, mastitisli ve sağlıklı sığırlarda akyuvar sayısı farkını önemli bulurlarken, alyuvar sayısının ise mastitislilerde sağlıklılardan daha düşük düzeyde olduğunu tespit etmişler ancak bu farkı istatistiksel olarak önemsiz bulmuşlardır. Bu araştırmada tedavi öncesi mastitisli ineklerde sağlıklılara kıyasla total lökosit sayısı yüksek bulunmuş ancak istatistiksel olarak bunun önemsiz olduğu saptanmıştır. Sonucun araştırmacıların 17-20 bildirimleri ile benzer olmadığı gözlenmiştir Bunun nedeni mastitisin şiddetine ve enfeksiyonu oluşturan bakterilerin tür farkına bağlı olarak oluşacağı şeklinde düşünülmektedir. Çünkü mastitiste enfeksiyonu oluşturan bakterilerin türüne bağlı olarak, lökosit ve buna benzer parametrelerde farklılıkların olabileceği bildirilmektedir 15.
Yaptığımız bu araştırmada alyuvar sayısı tedavi öncesi mastitisli ineklerde sağlıklılara kıyasla düşük düzeyde tespit edilmiş ancak bunun istatistiksel olarak önemsiz olduğu gözlenmiştir. Bu sonucun Sischo ve ark. 19’nın bildirimleri ile benzer olduğu görülmüştür. Mastitisli ineklerde tedavi öncesi alyuvar sayısının sağlıklılara göre düşük düzeyde olması bu hücrelerin yaşlanması ve makrofajlar tarafından fagositozundan kaynaklanabilmektedir 26-28. Bu araştırmada hematokrit ve hemoglobin düzeyleri Atroshi ve ark. 16’nın bulguları ile benzer ancak diğer araştırmacıların 20 bildirimleri ile benzer değildir. Mastitis enfeksiyonuna bağlı olarak alyuvarlar makrofajlar tarafından fagosite edilmekte ve oluşan hemoliz sonucu hematokrit ve hemoglobin düzeyi tedavi öncesi mastitisli ineklerde sağlıklılara kıyasla düşük olabilmektedir 26-28. Eosinofil sayısı Atroshi ve ark. 20’nın bildirimleri ile benzer bunun yanında Yaman 26’nın bildirimleri ile benzer değildir.
Eozinofil sayısının mastitisli ineklerde tedavi öncesi yüksek düzeyde bulunması bu hayvanlarda paraziter ve diğer bazı hastalıklara bağlı olarak ta şekillenebileceği ifade edilmektedir 26,27. Mastitis enfeksiyonu sonrası bakterilerin vücutta yabancı bir madde olmasına bağlı olarak eozinofil sayısı artmaktadır. Yapılan bu araştırmada nötrofil sayısının Zargham Khon ve ark. 18’nın bulguları ile benzer değildir. Bu durumun, araştırmada kullanılan ineklerin mastitis enfeksiyonunun akut yada kronik dönemlerine bağlı olarak oluşabileceği şeklinde düşünülmektedir. Çünkü genel olarak hastalıkların akut döneminde nötrofil sayısı yüksektir 26-28. Bu çalışmada lenfosit sayısı Prin-Mathieu ve ark. 17’nın bildirimleri ile benzer değildir. Enfeksiyonların kronik dönemlerinde genel olarak lenfosit sayısı daha yüksektir 26,27,28. Yapılan bu araştırmada tedavi öncesi mastitisli ve sağlıklı hayvanlar arasında OAH, OAHb ve OAHbY farkı önemesiz bulunmuştur. Ancak mastitisli hayvanlarda OAH, OAHb ve OAHbY üzerine yapılmış çalışmalara rastlanmamıştır.
Mastitisli ineklerde E vitamini uygulamasından sonra hematokrit düzeyi önemli (P<0.05) bulunmuştur. Bunun E vitamini tarafından alyuvarların yaşam sürelerini artırarak hemolitik anemiden korumasındandır 29. Aynı gruplarda eosinofil sayısı önemli (P<0.001) bulunmuştur. Eosinofil sayısının tedavi öncesi mastitisli gruba kıyasla düşük olması E vitamininin enfeksiyonu tedavi edici etkisinden olabilmektedir 30,31. Lenfosit ve monosit sayılarının da önemli (P<0.05) olduğu gözlenmiştir. Lenfosit sayısı hastalığın iyileşme döneminde artması ve bağışıklıkta aktif rol almalarındandır. Hastalığın son dönemlerinde monositlerin mikroorganizmalarla savaşma yeteneği kazanması sonucu olgun hale geçerek makrofajların oluşumu ile monosit sayısı azalmaktadır 26-28.
Enfeksiyon sonrası oluşan radikaller belirli bir düzeyin üstünde olması sonucu bu oksidanlar nötrofil ve makrofajlar tarafından salınarak bakteri öldürücü etki gösterirler 30. Alyuvar ve akyuvar sayısı, hemoglobin miktarı, OAH, OAHb, OAHbY, nötrofil ve bazofil değerlerinin ise istatistiksel yönden önemsiz olduğu görülmüştür. Tedavi sonrasında alyuvar sayısı, hemoglobin, hematokrit düzeyinin yüksek bulunması E vitamininin biyolojik bir antioksidan olarak hücre zarlarını hemolizden ve serbest radikallerinin zararlı etkilerinden korumasından olabilmektedir 5-7. Ayrıca E vitamini, alyuvarların yaşam sürelerini artırarak hemolotik anemiden de korumaktadır 29. E vitamini uygulaması sonrasında akyuvar sayısının düşük düzeyde olması E vitamininin fagositik hücrelerin fonksiyonunu artırmak sureti ile vücudun savunma sistemini güçlendirmesinden kaynaklanmaktadır 31,32. Ancak yapılan literatür taramalarında E vitamininin subklinik mastitisli hayvanlarda hematolojik değerlere doğrudan etkisinin tartışıldığı literatüre rastlanmamıştır.
Sonuç olarak bu araştırmada, mastitisli ineklerde E vitamini uygulamasının tüm hematolojik parametrelerde olmasa da genel olarak önemli düzeyde etkide bulunduğu gözlenmiştir. E vitamininin mastitisli hayvanlarda hematolojik değerlere doğrudan etkisinin olup olmadığına yönelik daha kapsamlı araştırmaların yapılmasının ülke hayvancılığı için faydalı olabileceği kanaatine varılmıştır.