Köpeklerin parvoviral enteritisi dünya genelinde yüksek morbidite ve mortaliteyle seyreden enfeksiyöz bir hastalıktır
3. Hastalıkta ölüm oranları yüksek seyredebildiğinden bu enfeksiyonun erken teşhisi ile hastalığın patogenezi ve prognozunun değerlendirilmesi için araştırmalar halen devam etmektedir.
Oksidatif stres, reaktif oksijen türlerinin aşırı üretimi ya da karşı koyan antioksidan sistem eksikliğinden dolayı hücre içindeki redoks homeostazı değiştiğinde ortaya çıkmaktadır. Serbest radikal reaksiyonları, nötrofil ve makrofaj gibi bağışıklık sistemi hücrelerinin savunma mekanizması için gereklidir. Ancak serbest radikallerin fazla miktarda üretilmesi doku hasarı ve hücre ölümüne neden olabilmektedir 23. Oksidatif stresin belirlenmesinde birçok molekül ve yöntem geliştirilmiştir. Farklı oksidan türlerinin serum/plazma konsantrasyonları laboratuvarlarda ayrı ayrı ölçülebilmektedir. Ancak ölçümler zaman alıcı, maliyetli, emek ve karmaşık teknikler gerektirir. Ayrıca bu belirteçlerin ayrı ayrı ölçülmesi örnekteki sadece o molekül hakkında bilgi vermektedir. Farklı oksidan moleküllerin ayrı ayrı ölçümleri pratik olmadığı için bir numunenin total oksidan durumu ölçülebilmektedir ki bu plazma ve vücut sıvılarında bulunan tüm oksidanların toplam durumunu yansıtır 20. Total antioksidan kapasite de oksidatif stresin değerlendirilmesinde yaygın olarak kullanılmakta olup, ölçülmesi kolay ve ucuzdur. Ayrıca organizmanın küresel antioksidan yeteneğini ve vücudun farklı antioksidanlarının kombine etkilerini de yansıtır; her bir antioksidanı ayrı ayrı ölçmeye gerek yoktur 17,24. Son zamanlarda parvovirüs enfeksiyonunun oksidatif stres ve reaktif oksijen/nitrojen türleri, lipit peroksidasyonu ile belirgin bir şekilde ilişkili olduğu gözlenmiştir 16,18. Parvoviral enteritisli köpeklerde lipid peroksit konsantrasyonlarının kontrol grubuna göre arttığı ve böylece hastalığın oksidatif strese neden olduğu bildirilmiştir 16. Gaykwad ve ark. 18 parvoviral enteritisli köpeklerde kontrol grubuna göre malondialdehid ve nitrik oksit seviyelerinde önemli oranda artışın gözlendiğini ve oksidatif hasarın şekillendiğini rapor etmişlerdir. Sunulan bu çalışmada da parvoviral enteritisli köpeklerde total oksidan durum ve oksidatif stres indeksi seviyeleri kontrol grubuna göre önemli düzeyde (P<0.001) yüksek bulundu. Ayrıca ölen parvoviral enteritisli köpeklerin TOS düzeyleri de hayatta kalan parvoviral enteritisli köpekler ve kontrol grubuna göre önemli oranda (P<0.05) yüksekti. Parvoviral enteritisli köpeklerde TOS ve OSİ seviyelerinde bu artış oksidatif hasarın gerçekleştiğini göstermiştir. Parvoviral enteritisli köpeklerde oksidatif hasarın belirlenmesinde TOS ve OSİ düzeylerinin güvenli bir şekilde kullanılabileceği belirlenmiştir.
Reaktif oksijen türlerinin oluşumu ve reaktif oksijen türlerinin neden olduğu hasarların önüne geçmek için vücutta antioksidan savunma sistemleri olarak bilinen savunma mekanizmaları geliştirilmiştir. Serbest radikallere karşı savunma sisteminde görevli antioksidanlar enzimatik ve enzimatik olmayan antioksidanlar olarak ayrılabilmektedir. Oksidatif hasara karşı koymada öncelikle hücrelerdeki enzim sistemleri etkilidir. Bu enzimler arasında superoksit dismutaz, glutatyon peroksidaz ve katalaz en önemli enzimatik antioksidanlardandır. Enzimatik olmayan antioksidanlar ise askorbik asit, alfa tokoferol, glutatyon, β-Karoten ve diğer antioksidanlardan oluşur. Normal koşullarda organizmada antioksidanların miktarları ve aktiviteleri arasındaki mevcut denge organizmanın yaşaması ve sağlığı için gereklidir 9,25,26. Oksidatif stresin değerlendirilmesinde bu antioksidanların ölçümü kullanılmaktadır. Ancak son yıllarda daha çok kullanılmaya başlanan total antioksidan durumun ölçümü, antioksidanların tek tek ölçümünden daha değerli bilgi vermektedir. Antioksidanların tek tek ölçülmesi, zaman alıcı, pahalı ve karmaşık teknikler gerektirmektedir. Bu nedenle total antioksidan durum ölçümü giderek daha çok kabul görmektedir 27,28. Bu çalışmada parvoviral enteritisli köpekler ile kontrol grubu arasında TAS değerleri bakımından bir farklılık gözlenmemiş hatta ölen köpeklerin TAS düzeyinin kontrol grubuna göre istatistiksel olarak önemsiz düzeyde yükseldiğini göstermiştir. Yapılan çalışmalarda parvoviral enteritisli köpeklerde antioksidanlar ve TAS düzeyi açısından farklı sonuçlar bildirilmiştir. Gaykwad ve ark. 18 parvoviral enteritisli köpeklerde plazma glutathione S-transferase düzeyinin kontrol grubuna göre önemli oranda düştüğünü bildirirken aksine Panda ve ark. 16 parvoviral enteritisli köpeklerde kontrol grubuna göre eritrosit süperoksit dismutaz ve katalaz düzeylerinin yükseldiğini, Kocaturk ve ark. 17 da parvoviral enteritisli köpeklerde kan TAS seviyelerinde azalma gözlenmediğini, hatta hastalığın şiddeti ile birlikte artma eğilimi bulunduğunu bildirmişlerdir. Bu durumun nedeni olarak da bu antioksidan enzimlerin, orta ve ciddi gastroenterit vakalarında, bir kompansatör mekanizma olarak sentezlenmeleri ile ilişkili olabileceği bildirilmiştir. Ayrıca yapılan bir araştırmada da serum TAS'ın septik şoklu kritik cerrahi hastalarında da arttığı ve hastalığa karşı bir savunma mekanizmasına bağlı olabileceği bildirilmiştir 29. Bu çalışmada da hasta köpeklerin TAS düzeyinde değişikliğin olmaması hatta ölen köpeklerde artma eğilimi göstermiş olması kompensatör mekanizma ile sentezlenmesinden kaynaklanabileceğini düşündürmektedir.
Parvoviral enteritis, hastalığın şiddeti ve komplikasyonların varlığı ile ilişkili olarak biyokimyasal parametrelerde de değişikliklere neden olmaktadır. Bu çalışmada parvoviral enteritisli köpeklerde kreatinin düzeyi kontrol grubuna göre artmış olmasına rağmen istatistiksel farklılık tespit edilmedi. Kreatinin seviyesinde artış muhtemelen daha önceki çalışmalarda 30,31 bildirildiği gibi dehidrasyon ve glomerular filtrasyon oranındaki azalmaya bağlı olarak gözlenmektedir. Ayrıca parvoviral enteritisli köpeklerin kontrol grubuna göre TP, ALT ve glikoz seviyelerinde bir farklılık tespit edilmedi.
Sonuç olarak, parvoviral enteritisli köpeklerde oksidatif hasarın geliştiği ve artmış TOS düzeyinin kötü prognoz ile ilişkili olabileceği belirlenmiştir.